Πολυετείς ενταξιακές διαπραγματεύσεις, με στόχο την πλήρη ένταξη και όχι την ειδική σχέση. Αυτή θα είναι η «ειδική σχέση» της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση για τα επόμενα χρόνια. Αυτό επιβεβαιώθηκε για μια ακόμα φορά μετά τις πρόσφατες αποφάσεις των ευρωπαϊκών οργάνων, αλλά και από τις μετριοπαθείς σχετικά αντιδράσεις της τουρκικής κυβέρνησης.
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις συνεχίζονται. Στην ουσία, όμως, δεν πρόκειται για διαπραγματεύσεις των κεφαλαίων του κοινοτικού κεκτημένου, αλλά εξακολουθούν να επικεντρώνονται στις αρχικές προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρώσει το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας για να είναι αξιόπιστος συνομιλητής της Ενωσης. Αυτός είναι προς το παρόν ο στόχος της «ειδικής σχέσης».
Πράγματι, στα συμπεράσματα των υπουργών Εξωτερικών της Ενωσης, εκτός από την αναστολή των διαπραγματεύσεων σε οκτώ κεφάλαια λόγω της Κύπρου, επισημαίνεται στην Τουρκία ότι «…απαιτούνται περαιτέρω σημαντικές προσπάθειες για την ενίσχυση της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας της άσκησης της θρησκευτικής πίστης, των δικαιωμάτων των γυναικών, των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και του πολιτικού ελέγχου των στρατιωτικών…»
Ολες αυτές οι επισημάνσεις δεν έχουν καμία σχέση ούτε με το πρωτόκολλο της τελωνειακής ένωσης ούτε με τα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων. Εχουν σχέση με τα πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης, δηλαδή με το πολιτικό σύστημα της χώρας, με την ισχύ του, με τη στήριξή του στη λαϊκή κυριαρχία και με την αξιοπιστία του.
Ισχυρή δοκιμασία για το πολιτικό σύστημα θα είναι τα επόμενα εκλογικά πολιτικά ραντεβού, τα οποία θα γίνουν εντός της χώρας και όχι στην Ευρώπη.
Προεδρικές εκλογές
Το πρώτο ραντεβού είναι η εκλογή προέδρου Δημοκρατίας τον ερχόμενο Μάιο.
Ο Ερντογάν φιλοδοξεί να αποδείξει στους στρατηγούς ότι μπορεί ένας μετριοπαθής ισλαμιστής πρόεδρος να εγγυηθεί τον λαϊκό χαρακτήρα του κράτους και την πορεία της χώρας προς την Ευρώπη, εφόσον διαθέτει ευρεία λαϊκή στήριξη και την εμπιστοσύνη της διεθνούς κοινότητας.
Το σοκ της προεδρικής εκλογής θα είναι μεγάλο. Θυμίζουμε ότι ο σημερινός πρόεδρος Σεζέρ έχει μπλοκάρει 3.700 διορισμούς ανώτατων κρατικών λειτουργών που έχει προτείνει η κυβέρνηση. Εντούτοις, ο Ερντογάν τούς έχει διορίσει ως «εκτελούντες χρέη…» και τους διατηρεί στη θέση τους εν αναμονή του οριστικού διορισμού τους στο μέλλον. Επίσης, θυμίζουμε ότι ο πρόεδρος Σεζέρ έχει μπλοκάρει αρκετούς νόμους που έχει ψηφίσει η Βουλή, με το πρόσχημα της υπεράσπισης του λαϊκού χαρακτήρα του κράτους από την απειλή του ισλαμισμού. Με το ίδιο πρόσχημα μπλοκάρισε και το νόμο για τις εκκλησιαστικές περιουσίες. Τέλος, θυμίζουμε ότι κατά το διορισμό των ανώτατων στρατιωτικών, ο οποίος υπογράφεται από τον πρόεδρο και τον πρωθυπουργό, ο Ερντογάν υπογράφει μεν, αλλά βάζει και ένα αστερίσκο με υποσημείωση, όπως έκανε ο Ανδρέας στις ομόφωνες αποφάσεις του ΝΑΤΟ, για να τονίσει ότι επιφυλάσσεται γενικώς! Οπως φαίνεται, λοιπόν, το διακύβευμα της προεδρικής εκλογής δεν είναι μόνο η μαντίλα της κ. Εμινέ Ερντογάν, παρ’ όλο που και η μαντίλα στο Προεδρικό Μέγαρο θα είναι μια ακόμα επανάσταση στη σύγχρονη Τουρκία. Πολλοί, βέβαια, θα ανησυχήσουν για την απειλή του ισλαμικού φονταμενταλισμού, αλλά ακόμα περισσότεροι θα πουν ότι η απομυθοποίηση της μαντίλας περνάει και από την παρουσία της στο Προεδρικό Μέγαρο.
Η κάλπη του Νοεμβρίου
Το επόμενο πολιτικό ραντεβού είναι οι βουλευτικές εκλογές του Νοεμβρίου οπότε αναμένεται ότι το κόμμα του Ερντογάν θα έρθει και πάλι πρώτο αλλά με μικρότερη κοινοβουλευτική δύναμη. Το κρίσιμο, όμως, ερώτημα είναι ποια άλλα κόμματα θα ξεπεράσουν το όριο του 10% και θα μπουν στη Βουλή. Το ιδανικό θα ήταν να μειωνόταν αυτό το όριο στο 8% ή στο 7% όπως ζητούν τα μικρότερα κόμματα, ακόμα και οι Κεμαλικοί, που το είχαν θεσπίσει, για να αποκλείσουν τους Κούρδους. Δυστυχώς, όπως φαίνεται, ο Ερντογάν και ο Μπαϊκάλ για κομματικούς λόγους δεν θα αλλάξουν τον εκλογικό νόμο. Εντούτοις, στη Βουλή θα μπουν μάλλον σίγουρα οι εθνικιστές, αλλά και άλλα κόμματα και το κρισιμότερο ζήτημα είναι το κατά πόσον θα καταφέρουν να μπουν στη Βουλή οι μετριοπαθείς Κούρδοι που έχουν κάθε λόγο να συμμαχήσουν με τον Ερντογάν στη μετριοπάθεια, στην υποστήριξη των πολιτικών μεταρρυθμίσεων και στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Αυτή η συμμαχία μπορεί, βέβαια, να προκύψει και με άλλα κόμματα εφόσον προχωρήσει η χειραφέτησή τους. Εάν δεν υπάρξει κοινοβουλευτική πλειοψηφία ενός κόμματος, πράγμα που είναι πολύ πιθανό, οι συμμαχίες των κομμάτων και ο ρυθμιστής πρόεδρος θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ωρίμαση του πολιτικού συστήματος.
Μείωση ταχύτητας
Αυτά τα πολιτικά ραντεβού της Τουρκίας δεν αναφέρονται, βέβαια, στα συμπεράσματα των υπουργών Εξωτερικών της Ενωσης, αλλά τα «βλέπει» κανείς πίσω από τις γραμμές τους. Δίνεται στην Τουρκία ένα περιθώριο τριών ετών όχι μόνο για να ανοίξει τα λιμάνια της στα κυπριακά πλοία. Δίνονται τρία ραντεβού, τέλος 2007, 2008 και 2009 για μια συνολική στην ουσία επανεξέταση των ευρωτουρκικών σχέσεων υπό το φως και των εξελίξεων στο εσωτερικό της Ευρώπης. Το τρένο, λοιπόν, δεν εκτροχιάστηκε, αλλά μείωσε ταχύτητα. Οπως, όμως, εύστοχα γράφτηκε στον τουρκικό Τύπο μπορεί να πρόκειται για… τρένο-φάντασμα, αφού οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ακόμα δεν έχουν αρχίσει.
* Ο κ. Γιώργος Γλυνός είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, υπεύθυνος για τον διάλογο της κοινωνίας των πολιτών μεταξύ Ε.Ε. – Τουρκίας.