Σε ένα εύθραυστο πολιτικό και προσωπικό στοίχημα εξελίσσεται για τον κ. Γ. Παπανδρέου η άτυπη προεκλογική περίοδος την οποία ήδη διανύει η χώρα. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ επιδιώκει να εμφανίσει ένα έντονα φιλολαϊκό προφίλ προκειμένου να επανασυσπειρώσει την παραδοσιακή εκλογική βάση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης διολισθαίνοντας ενίοτε στην παροχολογία. Παράλληλα, όμως, αφήνει ανοικτό το παράθυρο για ουσιαστικές τομές και μεταρρυθμίσεις, που ενδεχομένως θα πυροδοτήσουν συντεχνιακές αντιδράσεις, στην περίπτωση κατά την οποία το ΠΑΣΟΚ επικρατήσει στις επερχόμενες εκλογές.
Σύμφωνα με σταθερούς συνομιλητές του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, δεν είναι τυχαίο ότι μεταξύ των διλημμάτων που θέτει ο κ. Γ. Παπανδρέου εν όψει των εκλογών είναι ποιο από τα δύο κόμματα εξουσίας είναι σε θέση να προχωρήσει στην αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος. Ενός θέματος δηλαδή που αποτελούσε «ταμπού» για το ΠΑΣΟΚ μετά τις αντιδράσεις που είχαν προκληθεί στο εσωτερικό του με αφορμή το νομοσχέδιο Γιαννίτση κατά την περίοδο διακυβέρνησης Σημίτη.
Ανατροπές
Το ασφαλιστικό δεν είναι, όμως, το μόνο πεδίο στο οποίο ο κ. Γ. Παπανδρέου αφήνει να εννοηθεί ότι έχει τη βούληση να προχωρήσει σε ανατροπές, την επομένη των εκλογών Από τις πρόσφατες ομιλίες του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, αλλά και από το κυβερνητικό πρόγραμμα του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης προκύπτει ότι ο κ. Γ. Παπανδρέου έχει μεταξύ άλλων κατά νουν:
Πρώτον, μέτρα τα οποία θα ενισχύσουν την ευελιξία στην αγορά εργασίας: Μόλις την περασμένη Τρίτη, από τη Θεσσαλονίκη υπογράμμισε πως «όταν ο εργαζόμενος νιώθει σιγουριά και όχι ανασφάλεια, τότε μπορούμε πράγματι να μιλήσουμε για αλλαγές στην αγορά εργασίας, που όμως θα γίνουν μέσα από ένα σοβαρό κοινωνικό διάλογο».
Δεύτερον, περαιτέρω ιδιωτικοποιήσεις. Στην ίδια ομιλία του, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αναφέρθηκε σε «υποδομές και δίκτυα που εφόσον αποτελούν φυσικό μονοπώλιο, το Δημόσιο θα πρέπει να διατηρεί τον ρυθμιστικό του ρόλο».
Τρίτον, ανατροπές στη δημόσια διοίκηση, καθώς στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ γίνεται ρητή αναφορά στην αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων.
Τέταρτον, την προώθηση ρυθμίσεων για τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων. Μπορεί η αποχώρηση του ΠΑΣΟΚ από τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος να εμφανίσθηκε ως τακτική νίκη των εσωκομματικών αντιπάλων του κ. Γ. Παπανδρέου, παρά τις ενστάσεις κορυφαίων στελεχών όπως ο κ. Ευάγγ. Βενιζέλος, αλλά και του πρώην πρωθυπουργού κ. Κ. Σημίτη, όμως πλέον η αναθεώρηση του άρθρου 16 έχει καταστεί επίσημη θέση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Πέμπτον, την προώθηση ενός νέου «Καποδίστρια» με περαιτέρω συνενώσεις δήμων, παρά τις αντιδράσεις που είχαν υπάρξει επί υπουργίας Αλέκου Παπαδόπουλου, όταν υλοποιήθηκε η πρώτη φάση της διοικητικής αναδιάρθρωσης της χώρας.
Βεβαίως, κρίσιμο ερώτημα αποτελεί με ποιο πολιτικό προσωπικό θα μπορέσει ο πρόεδρος να υλοποιήσει τις ανωτέρω μεταρρυθμίσεις, εάν η εικόνα που καταγράφουν οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις ανατραπεί και το ΠΑΣΟΚ επικρατήσει στις επερχόμενες εκλογές. Ειδικότερα, ο κ. Γ. Παπανδρέου θα κληθεί να αντιμετωπίσει σε μια τέτοια περίπτωση ένα διττό πρόβλημα: Αφ’ ενός το ΠΑΣΟΚ παραμένει ένα κόμμα βαθιά «διχασμένο» στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων, παρά το γεγονός ότι ο πολιτικός λόγος των κορυφαίων στελεχών του εκ των πραγμάτων θα ενοποιείται στην τελική ευθεία προς τις προσεχείς εκλογές. Αφ’ ετέρου, ακόμη και αν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης επιτύχει τη «μεγάλη ανατροπή», η κοινοβουλευτική του πλειοψηφία θα είναι κατά πάσα βεβαιότητα ιδιαίτερα ισχνή.
Δύο προβλήματα
Οπως προαναφέρθηκε, στην περίπτωση κατά την οποία ο κ. Γ. Παπανδρέου επιθυμεί όντως να ασκήσει μια μεταρρυθμιστική πολιτική, οι φυσικοί του σύμμαχοι θα προέρχονται εκ των πραγμάτων από τον πάλαι ποτέ «εκσυγχρονιστικό» χώρο. Στελέχη όπως οι κ. Μ. Χρυσοχοΐδης, Αννα Διαμαντοπούλου, Αλ. Παπαδόπουλος, Γ. Φλωρίδης είναι σε θέση να υπηρετήσουν το σχετικό εγχείρημα. Το ίδιο ισχύει και για τους κ. Ν. Χριστοδουλάκη και Χρ. Βερελή, με τον οποίο ο κ. Γ. Παπανδρέου έχει το τελευταίο διάστημα αναθερμάνει τις σχέσεις του -μεταξύ τους πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις οι οποίες δεν ανακοινώθηκαν- ενδεχομένως ως «αντίβαρο» για την οριστική ρήξη του με τον κ. Γ. Παπαντωνίου.
Αντιθέτως, μια σειρά από άλλα κορυφαία στελέχη, μεταξύ των οποίων οι κ. Ευαγγ. Βενιζέλος, Κ. Σκανδαλίδης, Χρ. Παπουτσής και Βάσω Παπανδρέου αναμένεται να πιέσουν περισσότερο στην κατεύθυνση της υλοποίησης των προεκλογικών δεσμεύσεων του ΠΑΣΟΚ για ενίσχυση των ασθενέστερων τάξεων. Μάλιστα, έχει ιδιαίτερη σημασία ότι στην ίδια λογική κινούνται και οι στενοί στην παρούσα φάση συνεργάτες του κ. Γ. Παπανδρέου, κ. Ν. Αθανασάκης και Π. Ευθυμίου, αλλά και ο κ. Κ. Λαλιώτης που προβλέπεται να αναλάβει κεντρικό ρόλο στη Χαριλάου Τρικούπη στην τελική ευθεία προς τις προσεχείς εκλογές.
Το δεύτερο πρόβλημα που ενδεχομένως θα αντιμετωπίσει ο κ. Γ. Παπανδρέου, όπως επισημάνθηκε, είναι ότι ακόμη και σε περίπτωση νίκης η κοινοβουλευτική πλειοψηφία του ΠΑΣΟΚ θα είναι ισχνή, εξέλιξη που βεβαίως δεν διευκολύνει στην άσκηση μεταρρυθμιστικής πολιτικής: Σύμφωνα με υψηλόβαθμα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, συγκεκριμένα ΜΜΕ και επιχειρηματικά συμφέροντα επιδιώκουν η προσεχής Βουλή να είναι πεντακομματική, δηλαδή να διαθέτουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση τόσο ο ΣΥΝ όσο και ο ΛΑΟΣ. Σε μια τέτοια περίπωση, το πιθανότερο είναι η επόμενη κυβέρνηση να διαθέτει πλειοψηφία τριών ή τεσσάρων εδρών, όποτε θα είναι αδύναμη και εξαιρετικά ευάλωτη σε πιέσεις. Μάλιστα, κατ’ ορισμένους στη Χαριλάου Τρικούπη η επιδίωξη για μια πεντακομματική Βουλή αποτελεί απλά το πρώτο βήμα ενός ευρύτερου σχεδιασμού με απώτερο στόχο τη δημιουργία και στην Ελλάδα ενός «μεγάλου συνασπισμού» κατά τα πρότυπα της Γερμανίας.
Δεν λείπουν οι γκρίνιες
Πάντως, παρά τη φθορά που φαίνεται ότι προκαλεί στην κυβέρνηση η υπόθεση των ομολόγων, τα περισσότερα κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ συγκλίνουν στην άποψη ότι η Ν.Δ. θα επικρατήσει και στην επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση. Μάλιστα, για τη συγκεκριμένη εξέλιξη επιρρίπτουν ήδη ευθύνες προσωπικά στον κ. Γ. Παπανδρέου υποστηρίζοντας πως είναι εσφαλμένη η επιλογή του να εμφανίζεται ως ο μοναδικός «κοινωνός» του προγράμματος και του αντιπολιτευτικού λόγου του ΠΑΣΟΚ.
Οπως αναφέρουν, θα έπρεπε εδώ και καιρό στους πρωτοκλασάτους να έχουν ανατεθεί εξατομικευμένα καθήκοντα και να είχαν προγραμματιστεί εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να «εκλαϊκεύσουν» το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ στους τομείς ευθύνης τους.
Για το συγκεκριμένο ζήτημα πυρά δέχεται στο παρασκήνιο και ο γραμματέας του ΠΑΣΟΚ κ. Ν. Αθανασάκης, στον οποίο καταλογίζεται ότι ασχολείται περισσότερο με τη συγκρότηση των ψηφοδελτίων του κόμματος και τη διαφημιστική του καμπάνια και λιγότερο με την οργανωτική του προετοιμασία για τις επερχόμενες εκλογές.