Το ημερολόγιο είναι γυρισμένο στη σελίδα που γράφει «22 Μαΐου 2005», και στη γωνία του γραφείου, στη βάση με τα τσιμπούκια έχουν απομείνει τρίμματα από μαύρο καπνό. Κάποιος πίσω μου λέει πως ο ασύρματος του Δημοκρατικού Στρατού δίπλα στη δερμάτινη πολυθρόνα ακόμη και τώρα αν συνδεθεί στέλνει κανονικά σήματα. Κανείς δεν μπορεί να δοκιμάσει αν αυτό ισχύει – ο μόνος που θα μπορούσε να ανοίξει τον ασύρματο, ο Χαρίλαος Φλωράκης, σταμάτησε να ζει εδώ τη μέρα που έχει σημαδέψει το ημερολόγιο: στις 22 Μαΐου 2005.
Ο Χαρίλαος Φλωράκης κάποτε είχε τον πρώτο όροφο αυτού του σπιτιού για κρησφύγετο κι ύστερα για ησυχαστήριο. Κι έτσι εδώ μέσα δεν υπάρχει τίποτε να δείχνει πως αυτός ο άνθρωπος ήταν ηγέτης. Υπάρχουν μόνο εκείνα τα μικρά πράγματα που έδειχναν στον ηγέτη πώς να παραμένει άνθρωπος. Οπως τα τσιμπούκια του, παρατεταγμένα πάνω στο βαρύ ξύλινο γραφείο. Ή η τηλεόραση με τον ειδικό δέκτη που είχε φέρει από τη Ρωσία για να βλέπει στα ρώσικα κανάλια μπαλέτο και όπερα – αλλά ποτέ ειδήσεις. Ή η εικόνα της γυναίκας του, που τη γνώρισε στη φυλακή, τότε που εκείνη ήταν νοσοκόμα κι εκείνος κρατούμενος.
Μπροστά μου, η βιβλιοθήκη του με τα 2.500 βιβλία που εκείνος τα είχε διαβάσει όλα, ένα προς ένα. Δεν σταματούσε ποτέ να διαβάζει – ούτε καν στη Γυάρο. Γι’ αυτό και μερικά απ’ τα βιβλία έχουν τη σφραγίδα της φυλακής εκεί και δίπλα την υπογραφή του: για να φθάσουν στα χέρια του, έπρεπε να τα σφραγίσουν οι δεσμοφύλακες και εκείνος μετά να υπογράψει πως τα παρέλαβε. «Η σπορά μένει κι όταν οι ζευγάδες φεύγουν», συνήθιζε να λέει. Ως «σπορά» τα έβλεπε τα βιβλία του, γι’ αυτό τα άφησε στο κόμμα, κι ας ήξερε πως κάποια από αυτά, λίγοι θα καταπιαστούν να τα διαβάσουν – ειδικά εκείνα του Τολστόι, του Γκόγκολ ή του Πούσκιν στη ρωσική έκδοση, στη γλώσσα δηλαδή που εκείνος μιλούσε εξίσου καλά με τα ελληνικά.
«Εζησα εδώ χαρές και λύπες, απόλαυσα και βασανίστηκα» – έτσι έλεγε ο Χαρίλαος Φλωράκης όταν τον ρωτούσαν γι’ αυτό το σπίτι. Οσοι τον ήξεραν, έλεγαν πως πάντα στις περιγραφές της ζωής του ήταν λιτός, σαν να μπορούσε να είχε ζήσει κι αλλιώς, κι απλώς δεν διάλεξε τον άλλο τρόπο.
Μερικοί από εκείνους που έκαναν την ίδια επιλογή, κάθονται σήμερα στο τραπέζι του σαλονιού του: καρφίτσα του ΚΚΕ στο πέτο, μαλλιά λευκά, αναμνήσεις έγχρωμες. Μεσ’ τα «θυμάσαι σύντροφε…», δύο νεανικές φωνές ξεχωρίζουν. Στη γωνία της αίθουσας, δύο παιδιά με τον «Ριζοσπάστη» στο χέρι, διαπληκτίζονται ποιος θα κάτσει πρώτος στο PC με την επίπεδη οθόνη και το σφυροδρέπανο για wallpaper. Πίσω τους, ένας άνδρας που έχει την τριπλή τους ηλικία κουνά το κεφάλι – «Ε, και να σας είχαμε εσάς στη μάχη του Καρπενησίου! Σα βιντεοπαιχνίδι θα σας τρώγανε!», κάνει γελώντας.
Αλλες εποχές, άλλες συνήθειες – μερικά χρόνια πριν, αν περνούσες απ’ την οδό Πυθίας θα έβλεπες στον κήπο του σπιτιού τον «Κίτσο», το Lada Niva που είχε φέρει ο Χαρίλαος Φλωράκης κατευθείαν απ’ τη Ρωσία, κι απ’ το παράθυρο θα άκουγες Σοστακόβιτς ή Τσιτσάνη.
Οσο ζούσε
Τώρα στη γωνία του δρόμου διαβάζεις «Οδός Χαρίλαου Φλωράκη», κι έξω απ’ το σπίτι γράφει «Επιμορφωτικό Κέντρο». «Του Χαρίλαου δεν του άρεσαν οι τιμές, όσο ζούσε ποτέ δεν θα τον πείθαμε να το κάνουμε το σπίτι του μουσείο», ακούω έναν παλιό του σύντροφο να λέει. Αλλες εποχές, άλλες συνήθειες – ο καπετάν Γιώτης μπορεί να μη μένει πια εδώ. Αλλά, αν έρθεις εδώ, μπορεί να μάθεις πώς έζησε ο καπετάν Γιώτης…