Η περιοδεία του προέδρου Μπους στα Βαλκάνια αποτελεί παρελθόν. Το ίδιο και η επίσκεψη του Νίκολας Μπερνς στην Αθήνα. Το νέο που προσκόμισαν είναι το ενδεχόμενο να μετατεθεί για αργότερα η ένταξη στο ΝΑΤΟ της FYROM και της Αλβανίας, επειδή είναι ακόμα ανέτοιμες. Γι’ αυτό και ορισμένες χώρες-μέλη προβάλλουν αντιρρήσεις σε μιαν εσπευσμένη ένταξη.
Μέχρι πρότινος, η Ουάσιγκτον προεξοφλούσε την ένταξή τους μαζί με την Κροατία την ερχόμενη άνοιξη. Τώρα εμφανίζεται πιο επιφυλακτική, αλλά δεν είναι σαφές εάν πρόκειται για πραγματική αλλαγή γραμμής ή για τακτικό ελιγμό. Οι Αμερικανοί δεν θα ήθελαν αυτού του είδους οι αντιρρήσεις να συμπέσουν με την προσπάθεια της Αθήνας να διασυνδέσει την ένταξη της FYROM με μια συμφωνία για το όνομα.
Επιπροσθέτως, διευκολύνουν τον Κώστα Καραμανλή, ο οποίος δεν θέλει η μάχη της κάλπης να διεξαχθεί με το Σκοπιανό σε πρώτο πλάνο. Η εντύπωση ότι η ένταξη του γειτονικού μας κράτους μετατίθεται για αργότερα τον εξυπηρετεί. Εκ των πραγμάτων χαλαρώνει την προεκλογική πίεση που μπορεί ο ΛΑΟΣ -κι όχι μόνο- να ασκήσει επί της Ν.Δ. ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα.
«Απευθείας διαπραγμάτευση»
Η Ουάσιγκτον δεν έχει αναλάβει δέσμευση. Είναι πολύ πιθανόν τον Φεβρουάριο να ισχυρισθεί ότι η Αλβανία και η FYROM εκπλήρωσαν, εν τω μεταξύ, τα κριτήρια. Θα προτιμούσε μέχρι τότε να έχει βρεθεί κοινά αποδεκτή ονομασία, προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενες παρενέργειες. Γι’ αυτό και ο Μπερνς μίλησε για απευθείας διαπραγμάτευση Αθήνας – Σκοπίων.
Από την άλλη πλευρά, όμως, οι Αμερικανοί δεν ασκούν σχετικές πιέσεις και έχουν αποσυνδέσει το ζήτημα της ονομασίας από την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Και βεβαίως, έχουν από τώρα στήσει το σκηνικό για την ένταξη με το όνομα FYROM. Η δήλωση του Μπράνκο Τσερβενκόφσκι πως η χώρα του είναι έτοιμη να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ μ’ αυτή την ονομασία, δεν συνιστά βήμα καλής θέλησης. Εάν τα Σκόπια απαιτούσαν να ενταχθούν σαν «Μακεδονία» θα είχαν προκαλέσει τον αποκλεισμό τους. Θα υποχρέωναν την Αθήνα να ασκήσει βέτο, γιατί εάν συναινούσε, θα είχε πολιτικά αποδεχθεί αυτή την ονομασία.
Οι Σλαβομακεδόνες δεν ήταν ποτέ διατεθειμένοι να αποδεχθούν μια σύνθετη ονομασία. Είναι κοινό μυστικό ότι μόλις επιτύχει την ένταξή του στο ΝΑΤΟ, το γειτονικό μας κράτος θα ζητήσει από τον ΟΗΕ να αναγνωρισθεί με το συνταγματικό το όνομα. Οπως φάνηκε και από τη σχετική συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο, η εμμονή στο όνομα FYROM είναι η χειρότερη γραμμή άμυνας για την Ελλάδα. Πράγματι, είναι αντιαισθητικό έως προσβλητικό η χώρα σου να αποκαλείται «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Μοιρολατρική στάση
Το όνομα αυτό, όμως, συμφωνήθηκε ως προσωρινή λύση. Εμεινε τόσα χρόνια γιατί οι Σλαβομακεδόνες μετέτρεψαν τη διαπραγμάτευση στο πλαίσιο του ΟΗΕ σε προσχηματική διαδικασία. Και βεβαίως τους διευκόλυνε πολύ ότι όλα αυτά τα χρόνια η Αθήνα βολεύτηκε κι απέφυγε να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα.
Δεν είναι τυχαίο πως ούτε διανοήθηκε να καταγγείλει -όπως έχει δικαίωμα- την Ενδιάμεση Συμφωνία (η ισχύς της έχει προ πολλού εκπνεύσει), με το βάσιμο επιχείρημα ότι τα Σκόπια αρνούνται ουσιαστικά να διαπραγματευθούν. Οχυρώθηκε πίσω από το όνομα FYROM, που έχει καταντήσει φύλλο συκής, και πίσω από την αναποτελεσματική διαμεσολάβηση του Μάθιου Νίμιτς. Αιτία αυτής της ουσιαστικά μοιρολατρικής στάσης είναι ο πολιτικός ευνουχισμός της ελληνικής διπλωματίας.
Οι Σλαβομακεδόνες θα διαπραγματευθούν σοβαρά μόνον εάν υποχρεωθούν. Και θα υποχρεωθούν μόνον εάν η συμφωνία για το όνομα τεθεί ως προϋπόθεση για την ένταξη του κράτους τους στο ΝΑΤΟ. Η Αθήνα έπρεπε προ πολλού να έχει θέσει αυτό τον όρο. Εάν είχε μιλήσει με καθαρή κι αποφασιστική γλώσσα, τα πράγματα θα ήταν αλλιώς. Το ζήτημα της ονομασίας, άλλωστε, είναι αυτό καθαυτό αδιάφορο για τους Αμερικανούς. Δεν θίγει τα συμφέροντά τους.
Οι Σλαβομακεδόνες έχουν συνείδηση πόσο κρίσιμη είναι για την επιβίωση του εγγενώς (λόγω της αλβανικής κοινότητας) ασταθούς κράτους τους η ένταξη στο ΝΑΤΟ και μελλοντικά στην Ε.Ε. Είναι απίθανο να το διακινδύνευαν. Κι αν σε πρώτη φάση το έκαναν, θα αναθεωρούσαν μόλις διαπίστωναν ότι η Αθήνα παραμένει αταλάντευτη. Είναι ο μόνος δρόμος για έναν έντιμο συμβιβασμό.
Λάθος μήνυμα
Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν έχει αποσαφηνίσει τις προθέσεις της, αλλά η τωρινή τακτική της είναι εθνικά επιζήμια. Οι ρητορικές συστάσεις προς τα Σκόπια να αλλάξουν γραμμή είναι σήμερα πιο υποτονικές και βεβαίως δεν λειτουργούν αποτρεπτικά. Αντιθέτως, γίνονται δεκτές με ειρωνεία και ενίοτε με χλευασμό από τη σλαβομακεδονική ηγεσία.
Μ’ όλα αυτά, η Αθήνα στέλνει λάθος μήνυμα και στα Σκόπια και στους Αμερικανούς. Οσοι είναι έτοιμοι από καιρό να παραδώσουν το μοναδικό όπλο που μας έχει απομείνει, επικαλούνται το γεγονός ότι η Ενδιάμεση Συμφωνία προβλέπει πως το γειτονικό κράτος θα μπορεί να εισέλθει σε διεθνείς οργανισμούς με την προσωρινή ονομασία.
Αυτό ίσχυε πριν από 12 χρόνια και για ένα διάστημα, που έχει προ πολλού εξαντληθεί. Η Ενδιάμεση Συμφωνία ισχύει μόνο, επειδή δεν έχει καταγγελθεί. Τα Σκόπια βολεύονται άριστα με την παρούσα κατάσταση. Αντιθέτως, η Αθήνα έχει εγκλωβισθεί. Δεν την καταγγέλλει, επειδή φοβάται ότι τα Σκόπια θα προσφύγουν στον ΟΗΕ για να αναγνωρισθούν σαν «Μακεδονία». Αυτό, όμως, έτσι κι αλλιώς θα γίνει μόλις ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.
Το κρίσιμο ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι εάν η διαπραγμάτευση συνεχισθεί στο πλαίσιο του ΟΗΕ (ουσιαστικά υπό τον έλεγχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ) ή θα μετατραπεί σε διμερής. Το κρίσιμο ζήτημα είναι να χρησιμοποιηθεί το μόνο αποτελεσματικό διπλωματικό όπλο που έχει απομείνει στην Αθήνα.
Σε μια προσπάθεια να υπεκφύγει, η ελληνική πλευρά μετατοπίζει το κέντρο βάρους των επίσημων αντιρρήσεών της από το ζήτημα της ονομασίας στην καταγγελία ότι τα Σκόπια «δεν σέβονται τους κανόνες καλής γειτονίας», επειδή εμμένουν στην αλυτρωτική προπαγάνδα και πρακτική τους.
Με τον τρόπο αυτό, όμως, η Αθήνα αφοπλίζεται. Οι Σλαβομακεδόνες θα της δώσουν κάποιες διαβεβαιώσεις και το πολύ πολύ να επαναφέρουν το παλιό όνομα στο αεροδρόμιό τους. Θα έχουν, δηλαδή, χρησιμοποιήσει τη μέθοδο του Χότζα. Η κυβέρνηση Καραμανλή θα δηλώνει ικανοποιημένη, που της ζαχάρωσαν το χάπι, και οι γείτονες θα έχουν εξουδετερώσει το ελληνικό βέτο.
Στόχος της Αθήνας πρέπει να είναι η ακύρωση της κρατικής ιδεολογίας του «Μακεδονισμού». Απ’ αυτή πηγάζει ο «μειονοτικός επεκτατισμός» των Σκοπίων και η αλυτρωτική προπαγάνδα τους. Τα κλαδιά θα ξεραθούν εάν κοπεί η ρίζα, που είναι το όνομα. Το «Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια» δεν είναι κατάλληλο. Πρώτον, γιατί στην πράξη θα χρησιμοποιείται σκέτο το «Μακεδονία». Και δεύτερον, επειδή κανείς δεν θα ήθελε η χώρα του να έχει ένα τόσο αντιαισθητικό όνομα. Πολύ πιο καθαρή, ακριβής και δίκαιη λύση θα ήταν ο γεωγραφικός όρος Ανω Μακεδονία. Αντανακλά την πραγματικότητα, χωρίς να θίγει τα θεμιτά εθνικά συμφέροντα ούτε της μιας ούτε της άλλης πλευράς.
Η κυβέρνηση θα κρατήσει στο ψυγείο το Σκοπιανό μέχρι τις εκλογές. Το ζήτημα είναι τι θα πράξει εάν επανεκλεγεί. Εάν ο Καραμανλής δεν έχει την πολιτική βούληση να εκμεταλλευθεί την τελευταία δυνατότητα για να επιβάλει ένα συμβιβασμό, θα ήταν πιο έντιμο να ομολογήσει ευθέως την εθνική ήττα. Εάν συμφωνήσει η ένταξη να γίνει με το όνομα FYROM, θα έχει διαπράξει ένα διά παραλείψεως εθνικό έγκλημα.