Μπορεί να ακούγεται εξωπραγματικό, αλλά με το νέο εκλογικό σύστημα υπάρχει και η περίπτωση η αυτοδυναμία να κριθεί τελικώς από τις επιδόσεις του κ. Δημοσθένη Βεργή, του κ. Βασιλείου Λεβέντη, της Ενωτικής Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς ή ακόμη και της «Οργής Λαού», όπως ονομάζεται ένα από νεότερα κόμματα που διεκδικούν την ψήφο μας. Η προλογική παρατήρηση δεν ενέχει τον χαρακτήρα της ειρωνείας. Αποβλέπει μόνον να καταδείξει μια τραγελαφική πλευρά του νέου εκλογικού νόμου, ο οποίος συναρτά απολύτως τον πήχυ για την πολυπόθητη αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος, με το ποσοστό που θα συγκεντρώσουν τα λεγόμενα πολύ μικρά κόμματα, αυτά δηλαδή που θα μείνουν εκτός Βουλής.
Για να το πούμε με απλά λόγια: Με το νέο σύστημα δεν έχει καμία απολύτως σημασία η διαφορά των δύο πρώτων κομμάτων. Ακόμη και μία ψήφος είναι αρκετή για να δώσει την αυτοδυναμία στον νικητή, καθώς το σύστημα πριμοδοτεί το πρώτο κόμμα με 40 έδρες εις βάρος του δεύτερου. Με μία όμως προϋπόθεση: Ο νικητής να «πιάσει» ένα συγκεκριμένο ποσοστό το οποίο θα εξασφαλίζει τις 151 έδρες. Κι αυτό το ποσοστό εξαρτάται αποκλειστικώς και μόνον από το αντίστοιχο που θα συγκεντρώσουν τα μικρότερα κόμματα που δεν θα μπουν στη Βουλή. (βλ. πίνακα). Οσο μεγαλύτερο, μάλιστα, είναι το ποσοστό που θα εξασφαλίσουν οι μικροί (Ενωση Κεντρώων, Οικολόγοι, ΜΛ ΚΚΕ κ.λπ.) τόσο μικρότερο είναι το ποσοστό που χρειάζεται το πρώτο κόμμα για να κερδίσει την αυτοδυναμία.
Προηγούμενες αναμετρήσεις
Ούτως εχόντων των πραγμάτων χρήσιμο είναι να θυμηθούμε τι είχε συμβεί με τους μικρούς σε προηγούμενες εκλογές. Το 1996 είχαν αθροίσει συνολικώς 5,23%, το 2000, 4,75% και το 2004 συγκέντρωσαν 4,94%.
Τα μάλλον υψηλά αυτά ποσοστά, ωστόσο, δεν αναμένεται να επαναληφθούν. Και τούτο διότι το 1996 εκτός Βουλής υπενθυμίζεται ότι είχε μείνει η ΠΟΛΑΝ (με 2,94%), το 2000 το ΔΗΚΚΙ (με 2,69%) και το 2004 ο ΛΑΟΣ και το ΔΗΚΚΙ (με 2,19% και 1,79% αντιστοίχως). Επομένως αν κάποιος επιχειρήσει να προσδιορίσει τον πήχυ της αυτοδυναμίας για τις 16 Σεπτεμβρίου θα πρέπει μάλλον να συνυπολογίσει ότι είναι η πρώτη φορά που δεν μετέχει στις εκλογές κανένα κόμμα το οποίο φαίνεται ικανό να φτάσει κοντά στο όριο του 3% και να μείνει τελικώς εκτός Βουλής (με την εξαίρεση βέβαια της Δημοκρατικής Αναγέννησης του κ. Παπαθεμελή, η τύχη της οποίας πρώτη φορά δοκιμάζεται).
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι εκλογολόγοι σε περίπτωση πεντακομματικής Βουλής προσδιορίζουν τον πήχυ της αυτοδυναμίας περίπου στο 42%, δεδομένου ότι δεν προβλέπουν το συνολικό ποσοστό των μικρότερων κομμάτων να υπερβεί -κατά πολύ τουλάχιστον- το 2%.
Η κατανομή των εδρών
Κατά τα λοιπά, μια άλλη παράδοξη πλευρά του νέου εκλογικού συστήματος είναι ο τρόπος κατανομής των εδρών, ο οποίος προσδίδει καθοριστική σημασία στο συνολικό ποσοστό που θα συγκεντρώσει κάθε κόμμα στην επικράτεια και ελάχιστη στις αυξομειώσεις δυνάμεων που θα καταγραφούν ανά νομό ή πόλη.
Ετσι, αν τελικώς μπουν ο ΣΥΝ και ο ΛΑΟΣ στη Βουλή με ένα υποθετικό ποσοστό της τάξεως του 4,5% και 4%, δεδομένες θεωρούνται και οι περιοχές από τις οποίες θα «αποσπάσουν» τις 12 και 11 έδρες τους αντίστοιχα. Βάσει των δεδομένων του 2004 ο ΣΥΝ θα κερδίσει 1 έδρα από το ψηφοδέλτιο Επικρατείας, 3 έδρες στη Β΄ Αθήνας, και από 1 στην Α΄ Αθήνας, Α΄ Θεσσαλονίκης, Υπόλοιπο Αττικής, Α΄ Πειραιά, Β΄ Πειραιά, Αχαΐα και Λάρισα, ενώ «παίζεται» άλλη μία στη Λάρισα ή στη Β΄ Θεσσαλονίκης. Αντιστοίχως ο ΛΑΟΣ θα κερδίσει 2 έδρες στη Β΄ Αθήνας και από 1 σε Α΄ Αθήνας, Α΄ Θεσσαλονίκης, Β΄ Θεσσαλονίκης, Υπόλοιπο Αττικής, Α΄Πειραιά, Β΄ Πειραιά, Σέρρες, Λάρισα και αλλή μία στην Πέλλα ή την Εύβοια ή την Αχαΐα.