Η ανάγκη εκ θεμελίων αλλαγής της δομής και λειτουργίας του κράτους -η οποία επανήλθε κατά τρόπο επιτακτικό και έντονα δραματικό στο προσκήνιο, με αφορμή τις καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου- αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης των δύο κομμάτων εξουσίας κατά την τελευταία εβδομάδα πριν από την τελική αναμέτρηση. Ο πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής έδωσε ήδη ένα δείγμα των προθέσεών του προαναγγέλλοντας εμμέσως στο debate ένα μοντέλο διοίκησης πιο φιλικό προς τον πολίτη και είναι πολύ πιθανό να εξειδικεύσει τον λόγο του κατά τη σημερινή εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη Τύπου στη Θεσσαλονίκη. Ανάλογες εισηγήσεις έχει δεχθεί και ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου, ο οποίος θεωρείται δεδομένο ότι μέχρι την ερχόμενη Κυριακή θα παρουσιάσει τη δομή της κυβέρνησης που θα συγκροτήσει στην περίπτωση που θα κερδίσει τις εκλογές. Και στα δύο στρατόπεδα κυρίαρχη καταγράφεται η ανάγκη δημιουργίας υπουργείου Περιβάλλοντος, μείωσης του αριθμού των υπουργείων και των μελών της κυβέρνησης, όπως επίσης και ριζικών αλλαγών στη δομή και λειτουργία του πρώτου και δεύτερου βαθμού Αυτοδιοίκησης. Εξίσου ευδιάκριτος, ωστόσο, είναι ο προβληματισμός και των δύο πλευρών για την ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού να απορροφήσει έγκαιρα τις όποιες αλλαγές.
«Μικρό και ευέλικτο» σχήμα
Η ιδέα ενός «μικρού και ευέλικτου» κυβερνητικού σχήματος δεν είναι καινούργια στη Νέα Δημοκρατία. Απο την ανάληψη των καθηκόντων του ως προέδρου του κόμματος ακόμη, ο κ. Καραμανλής είχε οραματιστεί δημοσίως ένα μικρό υπουργικό συμβούλιο, ενώ στη συνέχεια δεν έκρυψε τη βούλησή του για μείωση των περιφερειών της χώρας και προώθηση του λεγόμενου «δεύτερου Καποδίστρια», ο οποίος θα σηματοδοτούσε ριζικές αλλαγές στη δομή και λειτουργία δήμων και νομαρχιών.
Σύμφωνα με τους συνεργάτες του, η εμπειρία της πρώτης τετραετίας υπήρξε αποκαλυπτική όχι μόνο των προβλημάτων που γεννά η σημερινή δομή του κράτους, αλλά και των εμποδίων στα οποία θα προσκρούσουν οι όποιες αλλαγές. «Πρέπει να ολοκληρωθεί πρώτα ένας κύκλος ενεργειών για να μπορέσουν να προωθηθούν ριζικές αλλαγές», συνήθιζε να απαντά ο κ. Καραμανλής σε όποιους του έθεταν το θέμα.
Την ίδια εκτίμηση είχε και ο κ. Πρ. Παυλόπουλος, ο οποίος από τη θέση του υπουργού Εσωτερικών κλήθηκε να υλοποιήσει τις πρώτες δεσμεύσεις της Ν.Δ. για την επανίδρυση του κράτους. Κατά το κυβερνητικό επιτελείο, στα τριάμισι χρόνια της διακυβέρνησης το κράτος έγινε φιλικότερο προς τον πολίτη ή, για την ακρίβεια, λιγότερο εχθρικό μέσα από μια σειρά πρωτοβουλιών που είχαν στόχο να δαμάσουν το αδήφαγο τέρας της γραφειοκρατίας.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος
Τα πρόσφατα δραματικά γεγονότα του Αυγούστου αφαίρεσαν κάθε ωραιοποιητικό μανδύα και ανέδειξαν τη «γύμνια» και την ένδοια του καταπονημένου από την πολυετή διάβρωση κρατικού μηχανισμού. Η πρόταση για δημουργία ξεχωριστού υπουργείου Περιβάλλοντος -όπως υπάρχει σε όλα τα σύγχρονα κράτη της Ε.Ε.- επανήλθε δριμύτερη. Τη στηρίζουν άπαντες στη Ν.Δ. πλην του ίδιου του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιά, ο οποίος θεωρεί ότι δεν μπορεί να υλοποιηθεί πριν περάσουν τρία – τέσσερα χρόνια.
Ευρεία αποδοχή συναντά στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος και η πρόταση για κατάργηση του υπουργείου Δημόσιας Τάξης και μεταφορά των αρμοδιοτήτων του σε ειδική γραμματεία υπό το υπουργείο Εσωτερικών. Αλλες σκέψεις που υπάρχουν είναι να υπαχθούν στο υπουργείο Εσωτερικών και οι αρμοδιότητες του υπουργείου Δικαιοσύνης, καθώς και να ιδρυθεί υπουργείο Περιφερειακής Πολιτικής, στο οποίο θα υπαχθούν οι αρμοδιότητες των υπουργείων Μακεδονίας και Αιγαίου, ενώ συζήτηση γίνεται και για τον ρόλο του υπουργείου Τουρισμού. Ορισμένοι, μεταξύ των οποίων και ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Γ. Αλογοσκούφης, θεωρεί ότι αν δεν παραμείνει ως αυτόνομο υπουργείο, τότε θα μπορούσε να υπαχθεί στο υπουργείο Ανάπτυξης – το οποίο μπορεί να μετονομαστεί σε υπουργείο Παραγωγικών Τομέων. Επίσης, ο κ. Αλογοσκούφης θεωρεί χρήσιμο να φύγουν οι αρμοδιότητες των δημοσίων έργων από το ΠΕΧΩΔΕ και να υπαχθούν στο υπουργείο Μεταφορών, ενώ κρίνει ότι θα πρέπει να προσδιοριστεί με μεγαλύτερη σαφήνεια ο συντονιστικός ρόλος του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών.
Ως προς το άλλο, μεγάλο ζήτημα, αυτό των αλλαγών του αριθμού των περιφερειών και της δημιουργίας μεγαλύτερων δήμων, υπάρχει ήδη στο συρτάρι του πρωθυπουργού αναλυτική εισήγηση του κ. Παυλόπουλου, ενώ μετά την εφαρμογή του νέου μοντέλου ταχείας εφαρμογής των μέτρων προς τους πυρόπληκτους, προωθείται απο την κυβέρνηση μια νέα φιλοσοφία: Να εμπιστεύεται το κράτος τον πολίτη σε οποιαδήποτε συναλλαγή και να τον ελέγχει αυστηρά στη συνέχεια. Να χρειάζεται, δηλαδή, μόνο μία υπεύθυνη δήλωση για να προωθήσει την όποια υπόθεσή του και να ελέγχεται στη συνέχεια εξονυχιστικά.
Γαλλικό μοντέλο από το ΠΑΣΟΚ
Η πρόταση που έχει στο συρτάρι του ο κ. Γ. Παπανδρέου μοιάζει σε πολλά με το γαλλικό μοντέλο διοίκησης, που περιλαμβάνει δεκαπέντε υπουργούς, δεκαέξι υφυπουργούς και έναν κυβερνητικό εκπρόσωπο. Εκεί, ο υπουργός Επικρατείας είναι ταυτόχρονα υπουργός Οικολογίας, Βιώσιμης Ανάπτυξης και Χωροταξίας, ενώ δεν υπάρχει υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Συνεργάτες του προέδρου του ΠΑΣΟΚ θεωρούν δεδομένο ότι ο κ. Παπανδρέου θα εξαγγείλει τη δημιουργία υπουργού Περιβάλλοντος, το οποίο θα έχει και αυξημένες οικονομικές αρμοδιότητες, τη συγχώνευση των υπουργείων Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης, την απορρόφηση του υπουργείου Τουρισμού από το υπουργείο Οικονομίας και τη συγχώνευση ορισμένων εκ των παραγωγικών υπουργείων. Ακόμη, θα εξαγγείλει την κατάργηση αρκετών θέσεων υφυπουργών με το σκεπτικό ότι δεν έχουν συχνά σαφώς οριοθετημένο έργο, ενώ προκαλούν ενδοκυβερνητικά ζητήματα, με ταυτόχρονη ενίσχυση του θεσμού του γενικού γραμματέα των υπουργείων που θα διαθέτει γνώσεις μάνατζερ.