Η τέχνη της αυταπάτης είναι γνωστή σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων, μεταβατικών εποχών ή σημαντικών αποφάσεων. Να μη βλέπεις την πραγματικότητα κατάματα, να προβάλλεις τις επιθυμίες σου στο μέλλον, να ελπίζεις χαζοχαρούμενα αντί να απελπίζεσαι δημιουργικά, είναι γνωστές ανθρώπινες τάσεις, οι οποίες, όταν ενισχύονται σε οργανωμένα συστήματα εξουσίας, καταλήγουν στην επικράτηση μη ρεαλιστικών αντιλήψεων που απειλούν την ίδια την ύπαρξη του φορέα τους. Το φαινόμενο το έχουμε δει συχνά σε επιχειρήσεις των οποίων η κερδοφορία μειώνεται σημαντικά και αναζητούν ματαίως διεξόδους από την κρίση, ανακυκλώνοντας στοιχεία της αποτυχημένης στρατηγικής τους. Το συναντούμε ιδιαίτερα και στα πολιτικά κόμματα. Το Εργατικό Κόμμα στη Βρετανία χρειάστηκε 19 χρόνια για να ξεπεράσει τις παλαιοαριστερές αγκυλώσεις του και το σημερινό Συντηρητικό Κόμμα πασχίζει, ματαίως μέχρι στιγμής, να βρει τη φωνή του τα τελευταία δέκα χρόνια.
Το ΠΑΣΟΚ πίστευε ότι η κυβέρνηση της Ν.Δ. θα ήταν παροδική. Η θεωρία της «Δεξιάς παρένθεσης», Λαλιωτικής εμπνεύσεως αν δεν απατώμαι, είχε λίγο-πολύ επικρατήσει στις τάξεις του. Η προφανής ανεπάρκεια της «γαλάζιας» κυβέρνησης σε πολλά πεδία (και η φθορά που αυτή επέφερε), τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα, η πρωτόγνωρη καταστροφή που επέφεραν οι πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού και η εμπεδωμένη παραδοχή του ότι το ΠΑΣΟΚ είναι το φυσικό κόμμα διακυβέρνησης, ενίσχυσαν την αυταπάτη της ηγετικής ομάδας του ότι θα κληθεί να κυβερνήσει ξανά σύντομα.
Το χθεσινό εκλογικό αποτέλεσμα γκρέμισε αυτή την αυταπάτη. Από σήμερα το ΠΑΣΟΚ πρέπει να θέσει όλα εκείνα τα ερωτήματα στον εαυτό του που απέφυγε να θέσει από το 2004 και μετά. Στα 20 χρόνια κυβερνητικής του θητείας, που λάθεψε και γιατί; Τι σημαίνει να είσαι σοσιαλδημοκράτης σήμερα; Τι καινούργιο έχει να πει για τα μεγάλα προβλήματα της χώρας, για πολλά από τα οποία συν-ευθύνεται το ίδιο; Τι έκανε, και ως κυβέρνηση και ως αντιπολίτευση, για να αλλάξει τη βαθύτερη παθολογία του δημοσίου βίου – τον κομματισμό, την έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς, την άμετρη πόλωση, τον λαϊκισμό;
Στον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ δόθηκε η εντολή να τα «αλλάξει όλα». Μη διαθέτοντας σχέδιο αλλαγής του κόμματός του, χωρίς στρατηγική και, κυρίως, δίχως την απαραίτητη τόλμη και τη διάθεση διακινδύνευσης που δείχνουν οι πραγματικοί ηγέτες, ακολούθησε την πεπατημένη. Τα μηνύματα που εξέπεμπε ήταν θολά και αντιφατικά. Τον ενδιέφερε περισσότερο η «εικόνα», παρά η ουσία· μεγαλύτερη σημασία είχε το κομματικό κόστος, παρά οι ρηξικέλευθες πολιτικές.
Ο κ. Παπανδρέου βρέθηκε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ κυρίως επειδή είναι ο γιος του ιδρυτή του. Το κόμμα του επέλεξε έναν Παπανδρέου επικεφαλής για να μην αναγκαστεί να αλλάξει το ίδιο. Απώθησε όλα τα επώδυνα ερωτήματα που θα έθεταν σε αμφιβολία τις γενέθλιες βεβαιότητες και κατεστημένες πρακτικές του. Σήμερα πληρώνει την ατολμία του. Ο κ. Παπανδρέου απέτυχε. Ο επόμενος παρακαλώ.