Το κεντρικό μήνυμα απευθυνόταν στο ΠΑΣΟΚ, ήταν η βαρύτατη ήττα που ισοδυναμεί με μερική άρση της λαϊκής εμπιστοσύνης προς το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το δεύτερο μήνυμα δόθηκε στον κ. Κ. Καραμανλή, ο οποίος έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης αλλά, αυτή τη φορά, εντολή περιορισμένης εμπιστοσύνης. Η άνοδος των τριών μικρότερων κομμάτων ήταν μία σαφής πρόταση δυσπιστίας σε ένα πολιτικό σύστημα που μάλλον μπλοκάρει αντί να διευρύνει τις αναπτυξιακές δυνατότητες του τόπου, παράγοντας αυτοδύναμα αλαζονικές όσο και ράθυμες κυβερνήσεις.
Η αμφισβήτηση του δικομματικού συστήματος, αυτή τη φορά φάνηκε να φθάνει σε απόσταση λίγων, μόνον, χιλιάδων ψήφων πριν από την ακύρωση της δυνατότητας σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης. Στην ουσία, αυτή η αμφισβήτηση θα συνεχίσει να βαδίζει σιωπηλά, και μετά τις χτεσινές εκλογές, χωρίς διάλειμμα, χωρίς περίοδο χάριτος, ούτε για την κυβέρνηση ούτε για την αξιωματική αντιπολίτευση.
Ο κ. Κ. Καραμανλής θα κρίνεται καθημερινά με ιδιαίτερη αυστηρότητα. Μπορεί να κάνει κάτι καλύτερο από τις διευθετήσεις που έκανε όταν είχε ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία; Μπορεί να εμποδίσει περίεργες δραστηριότητες «κουμπάρων», έχει τη δύναμη να προστατεύσει το δημόσιο χρήμα και να αποδώσει ευθύνες στους ενόχους σκανδάλων όπως η ληστεία των Ταμείων; Μπορεί να προωθήσει μεταρρυθμίσεις στην πράξη αντί να εξαντλείται σε μεταρρυθμιστική ρητορεία; Ή θα βυθιστεί η κυβέρνησή του στην ακινησία, στη διαρκή αναζήτηση παραλυτικών συμβιβασμών με συμφέροντα, με «δελφίνους» και με συντεχνίες;
Το ΠΑΣΟΚ θα κριθεί αν είναι ικανό και αντέχει να λάβει το μήνυμα των εκλογών ή αν, αντίθετα, προτιμά να το παρερμηνεύσει, να κρύψει τα μεγάλα προβλήματα στρατηγικής και φυσιογνωμίας κάτω από το χαλάκι, και να βυθιστεί στο τέλμα της εσωστρέφειας.
Εχει, άραγε, την ικανότητα να αναδειχθεί σε μια ισχυρή πολιτική δύναμη μεταρρύθμισης της ελληνικής κοινωνίας, τολμά να πει τα πράγματα με το όνομά τους, έχει την ψυχή να εμπνεύσει τις πιο ζωντανές δυνάμεις του τόπου στην κατεύθυνση των μεγάλων μεταρρυθμίσεων; Ή δεν αντέχει και, απλά, θα αναδιπλωθεί σε ένα λαϊκισμό που δεν θα συγκινεί κανέναν, σε ένα «λαϊκισμό των τηλεοπτικών παραθύρων», δίνοντας μάχες οπισθοφυλακής, μιλώντας για ανανέωση αλλά προωθώντας την αναπαλαίωση, διώχνοντας ευρύτερες δυνάμεις και αυτοπεριορίζοντας την απήχησή του στον «σκληρό πυρήνα» των οπαδών του;
Η σοβαρότερη ευθύνη που πολλοί καταλογίζουν στον κ. Γ. Α. Παπανδρέου, πέρα από λάθη σε πρόσωπα και χειρισμούς, είναι ότι ενώ υποσχέθηκε να τα αλλάξει όλα στο ΠΑΣΟΚ, έπραξε το αντίθετο, άλλαζε ο ίδιος, τείνοντας να προσομοιάσει στο ΠΑΣΟΚ που υποτίθεται ότι θα άλλαζε. Οσονούπω, το ΠΑΣΟΚ θα επιλέξει τον αρχηγό του – είναι δική του υπόθεση, με τις δικές του δημοκρατικές διαδικασίες σύντομα θα αποφασίσει. Αυτό που αφορά όλη την κοινωνία είναι σε ποια πολιτική κατεύθυνση θα κινηθεί από εδώ και πέρα το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ζήτημα που μας αφορά όλους, είναι, για παράδειγμα, ποια θα είναι η πολιτική του ΠΑΣΟΚ στην Παιδεία. Υπέρ της μεταρρύθμισης, υπέρ της τροποποίησης του άρθρου 16 ή εναντίον;..