Συνηθίζουμε να θαυμάζουμε πόσο «σοφά ο λαός κρίνει». Σαν απόλυτη «αλήθεια», δεν το πιστεύω. Από την άλλη, το όποιο μήνυμα της κάλπης είναι πραγματικό και γι’ αυτό δεν χωρά αυθαίρετες ερμηνείες. Θα κρατήσω μια από τις πολλές -έχουμε χρόνο- εξηγήσεις της απόφασης που έλαβαν οι ψηφοφόροι δίνοντας στον Κώστα Καραμανλή μια «δεύτερη ευκαιρία». Γιατί, πρώτον, έχει πολλούς αποδέκτες. Την κυβέρνηση, πρώτη και καλύτερη, που δύσκολα θα καλυφθεί πίσω από την επιβεβαίωση της εκτίμησης που απολαμβάνει ο πρωθυπουργός. Βεβαίως, η αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ δεν πήρε απλώς ένα «μήνυμα» αλλά μια «ανοικτή επιστολή» από τους ανθρώπους που πιστεύουν στο ιστορικό κόμμα που ίδρυσε ο πατέρας του Γιώργου Παπανδρέου. Η εμπιστοσύνη εξαντλήθηκε στο τμήμα των πολιτών που πιστεύουν στην παράταξη όχι του σοσιαλισμού, αλλά του «παπανδρεϊσμού», μαζί με όσους -οριακά βεβαίως διαφέρουν- πίστεψαν ότι η επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία θα επαναφέρει σε τροχιά τον ιδιόμορφο κρατισμό στην προ-Σημίτη εποχή.
Ενθουσιώδες μήνυμα πήρε βεβαίως η Αριστερά. Η Ελλάδα είναι ίσως η μόνη χώρα στην οποία καταγράφεται άνοδος επιρροής της κομμουνιστικής αριστεράς και των «συνοδοιπόρων» της. Θα ήταν όμως λάθος να βιαστούν οι ηγέτες των δύο κομμάτων της σε μια «αριστερή» ερμηνεία της ψήφου. Οι συνεχείς ταλαντεύσεις του κ. Παπανδρέου, η εμβάθυνση των ταξικών χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας και η αποδέσμευση των πολιτών που αμφισβητούν τη λειτουργία της ελληνικής δημοκρατίας, έδωσαν την ευκαιρία σε παλαιότερες και νεότερες γενιές αμφισβήτησης να συνενώσουν τις δυνάμεις τους. Το ΠΑΣΟΚ δεν κατόρθωσε να «εκβιάσει» την «αριστερή» ψήφο, ούτε τον Ιανουάριο (όταν πρόδωσε τις απόψεις του για το άρθρο 16) ούτε τον Φεβρουάριο, όταν ζήτησε εκλογές για να εκδιωχθεί η «χειρότερη κυβέρνηση». Αναρωτιέται κανείς γιατί ο κ. Παπανδρέου δεν αντήλλαξε την κωλοτούμπα του Ιανουαρίου με μια εκλογική συμμαχία στον αριστερό του πόλο. Σε τελευταία ανάλυση, αυτό έλεγε και το είδος της αντιπολίτευσης που είχε επιλέξει και ο εκλογικός νόμος. Οπως εύλογα θα αναρωτηθούμε στους επόμενους μήνες τι έννοια έχει η αυτόνομη συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ.
Το κύριο όμως μήνυμα εστάλη στον ίδιο τον κ. Καραμανλή. Η θετική ψήφος περιλαμβάνει την υποσημείωση «φτάνει πια». Οσο ψεύτικη έμοιαζε η κραυγή στο στόμα του κ. Παπανδρέου, τόσο πραγματική θα ακούγεται από την πλευρά εκείνων που θέλουν τη χώρα να κάνει με θάρρος τα επόμενα αναπόδραστα βήματα προς ένα εξυπνότερο κράτος.