Μια πανίσχυρη τριμελής επιτροπή, με την εξουσιοδότηση του περιφερειάρχη και τη συνδρομή δασαρχείου, αστυνομίας και τεχνικών υπηρεσιών της νομαρχίας θα είναι το όργανο που θα αναλάβει να προφυλάσσει τα καμένα δάση από την επέλαση των αυθαιρέτων. Η τροπολογία, που προωθεί προς ψήφιση μέσα στο επόμενο διάστημα το ΥΠΕΧΩΔΕ αφαιρεί από τους παρανομούντες το δικαίωμα να ζητήσουν αναστολή κατεδάφισης, παρά μόνο αποζημίωση μέσω της δικαστικής οδού.
Η επεξεργασία της τροπολογίας ολοκληρώθηκε πρόσφατα από τους νομικούς συμβούλους του ΥΠΕΧΩΔΕ· ενδεχομένως με κάποιες μικρές τροποποιήσεις θα συμπεριληφθεί στο νομοσχέδιο για την κύρωση της σύμβασης παραχώρησης της Βορειοδυτικής Οδού Πελοποννήσου (Κόρινθος – Πάτρα – Πύργος – Τσακώνα). Το νομοσχέδιο κατατέθηκε προεκλογικά στη Βουλή και αναμένεται να συζητηθεί και να ψηφιστεί μέσα στον επόμενο μήνα.
Χωρίς αναστολή η απόφαση
Σύμφωνα με πηγές της νομικής υπηρεσίας του υπουργείου, αλλά και τις δηλώσεις του κ. Γιώργου Σουφλιά, η τροπολογία προβλέπει τα εξής:
– Επαναλαμβάνει την απαγόρευση ανέγερσης οποιουδήποτε κτίσματος σε περιοχές που κηρύσσονται αναδασωτέες ύστερα από πυρκαγιά. Την ύπαρξη των αυθαιρέτων αναλαμβάνει να εξακριβώσει μια τριμελής επιτροπή υπαλλήλων της Περιφέρειας (την οποία θα συστήσει ο ίδιος ο περιφερειάρχης).
– Οταν διαπιστώσει την ανέγερση αυθαιρέτων σε καμένο δάσος, η επιτροπή θα συντάσσει «πρωτόκολλο κατεδάφισης». Το πρωτόκολλο θα περιγράφει συνοπτικά τα χαρακτηριστικά του αυθαίρετου και τα στοιχεία των εμπλεκομένων και θα κοινοποιείται στους αυθαιρετούντες.
Οπως ορίζει σαφώς η τροπολογία, «το πρωτόκολλο κατεδάφισης εκτελείται παραχρήμα, ανεξάρτητα από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το ανεγειρόμενο κτίσμα, με μέριμνα της Επιτροπής η οποία το συνέταξε, μη επιτρεπόμενης οποιασδήποτε διοικητικής αίτησης ή προσφυγής, η οποία σκοπεί στην αναστολή της κατεδάφισης». Με την πρόβλεψη αυτή αφαιρείται από τον παρανομούντα το δικαίωμα να αναστείλει προσωρινά ή… επί μακρόν την κατεδάφιση, υποβάλλοντας ενστάσεις. Ο ιδιοκτήτης του αυθαιρέτου έχει φυσικά το συνταγματικό δικαίωμα να προσφύγει στα διοικητικά δικαστήρια ενάντια στο κράτος: εφόσον δικαιωθεί, τότε θα αποζημιώνεται για το κτίριο που του κατεδάφισαν.
– Την επιτροπή οφείλουν να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούν στη διαδικασία κατεδάφισης «οι αστυνομικές αρχές και οι λοιπές κρατικές αρχές, όπως και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) πρώτου ή δεύτερου βαθμού, κυρίως με τη διάθεση μηχανικών μέσων και προσωπικού». Την επιτροπή μπορούν να συνδράμουν στο έργο της «και οποιαδήποτε άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα, με τη διάθεση των καταλλήλων μηχανικών μέσων και του προσωπικού, εφόσον προσφέρονται προς τούτο και η συνδρομή τους ήθελε κριθεί αναγκαία ή χρήσιμη από την επιτροπή. Τα πρόσωπα του προηγούμενου εδαφίου τελούν υπό την εποπτεία της επιτροπής και ενεργούν σύμφωνα με τις εντολές της».
Παραμένουν οι παλιές διατάξεις
Σύμφωνα με πληροφορίες, το σκεπτικό της τροπολογίας βασίζεται σε διατάξεις του προεδρικού διατάγματος του 1929 «Περί επικινδύνων Οικοδομών» (Π.Δ. 13/22 – 4/1929), το οποίο ορίζει τη διαδικασία κατεδάφισης επικινδύνων ετοιμόρροπων κατασκευών. Η θεσμοθέτηση της τροπολογίας δεν θα αναστείλει την ισχύ όλων των προηγούμενων διατάξεων σχετικά με την κατασκευή αυθαιρέτων σε δάση και δασικές εκτάσεις. Για παράδειγμα, σε ισχύ θα παραμείνουν διατάξεις που ορίζουν ότι:
– Οι εμπλεκόμενοι στην κατασκευή του αυθαιρέτου εργολάβοι, κατασκευαστές και υπάλληλοι τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και με χρηματική ποινή από 1.500 έως 14.500 ευρώ. Με την ίδια ποινή τιμωρούνται και εργάτες που συμμετέχουν στην κατασκευή του αυθαιρέτου, αλλά και όποιος παρέχει συνδρομή. Δεν επιτρέπεται η μετατροπή ή αναστολή των ποινών.
– Με τις ίδιες ποινές τιμωρείται όποιος εκχερσώνει παράνομα δάσος ή δασική έκταση, όποιος καλλιεργεί έκταση που έχει εκχερσωθεί παράνομα ή βλάπτει καθ’ οποιονδήποτε τρόπο το δάσος.
Η απόφαση για την άμεση κατεδάφιση των αυθαιρέτων που τυχόν θα ανεγερθούν σε καμένα δάση ανακοινώθηκε για πρώτη φορά στις 9 Ιουλίου, έπειτα από σύσκεψη των υπουργών ΠΕΧΩΔΕ και Αγροτικής Ανάπτυξης και αφορούσε αρχικά μόνο τις αναδασωτέες εκτάσεις του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Αργότερα και μετά την πίεση της κοινής γνώμης από τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Εύβοια και την Πελοπόννησο, ο κ. Γιώργος Σουφλιάς εισηγήθηκε την επέκταση του πεδίου δράσης της τροπολογίας σε όλες τις εκτάσεις που χαρακτηρίζονται αναδασωτέες ύστερα από πυρκαγιά.
«Μόλις διαπιστωθεί ότι αρχίζει εργασία για να γίνει κάτι παράνομο, πρώτον θα εμποδίζεται η ενέργεια αυτή. Και υπάρχουν τα μέσα να εμποδίζεται, με την αστυνομία, με την απαγόρευση από τους ίδιους τους φύλακες», δήλωσε τότε ο κ. Σουφλιάς. «Αν παρ’ ελπίδα όμως αυτός αρχίσει κάτι να κατασκευάζει, θα βγαίνει αμέσως η απόφαση κατεδάφισης και θα κατεδαφίζεται εφαρμόζοντας τον νόμο περί επικινδύνως ετοιμόρροπων όπου δεν χωράει αναστολή». Οπως παραδέχεται και ο ίδιος ο κ. Σουφλιάς, «η χρονοβόρα σήμερα διαδικασία ξεκινά από την αναστολή και διαρκεί χρόνια».
Τρία «γκρίζα» σημεία στην τροπολογία
Σύμφωνα με τον τεχνικό κόσμο και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, η πρωτοβουλία του ΥΠΕΧΩΔΕ βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο υπάρχουν τρία σημεία που αξίζει να τύχουν προσοχής:
1. Η απόφαση δεν αφορά παλαιότερα αυθαίρετα κτίσματα μέσα σε περιοχές που κάηκαν (κατά έναν παράξενο τρόπο τα αυθαίρετα συνήθως… επιβιώνουν των πυρκαγιών), αλλά έχει ισχύ μόνο για τις νέες κατασκευές. Αυτό σημαίνει ότι το ΥΠΕΧΩΔΕ θα αποφύγει για ακόμα μια φορά την «καυτή πατάτα» των αυθαιρέτων στα δάση, παρότι δινόταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να τα χειριστεί, τουλάχιστον στις περιοχές που κάηκαν το καλοκαίρι.
2. Αντίστοιχα, η τροπολογία δεν ορίζει τι θα γίνει με τις ήδη εκκρεμούσες αιτήσεις κατεδάφισης αυθαιρέτων σε δάση (χωρίς αυτά να έχουν καεί). Με την προηγούμενη διαδικασία κατεδάφισης να είναι σκαλωμένη στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, χιλιάδες αποφάσεις κατεδάφισης βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Χαρακτηριστικά, μόνο στο δασαρχείο Πεντέλης εκκρεμούν πάνω από 5.000 αποφάσεις κατεδαφίσεων, αλλά καμία δεν εκτελείται. Το ΥΠΕΧΩΔΕ διστάζει να ζητήσει την τελεσίδικη εκτέλεσή τους.
3. Τέλος, η απόφαση δεν έχει ισχύ σε όσες δασικές εκτάσεις κάηκαν, αλλά μόνο σε όσες κηρυχθούν αναδασωτέες. Σημείο που έχει μεγάλη σημασία, καθώς ύστερα από κάθε μεγάλη πυρκαγιά «είθισται» τμήμα του καμένου δάσους να χαρακτηρίζεται «μη δασικό» και να εξαιρείται των ευεργετικών ρυθμίσεων. Χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας κ. Γιάννης Αλαβάνος πρόσφατα εκτίμησε ότι σε κάθε φωτιά «παρά τις αποφάσεις για αναδάσωση, τουλάχιστον 150 στρέμματα καταλήγουν για οικοπεδοποίηση».
Σε κάθε περίπτωση, η τροπολογία που προωθεί το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει αναμφισβήτητα καλές προθέσεις. Δεν αρκεί όμως αυτό. Για παράδειγμα, ένα από τα συνηθέστερα επιχειρήματα που δίνουν οι νομαρχίες, όταν ερωτώνται γιατί δεν κατεδαφίζουν τα αυθαίρετα, είναι ότι δεν διαθέτουν τα απαραίτητα τεχνικά μέσα ή το προσωπικό. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτό είναι η αλήθεια. Συνήθως όμως η έλλειψη μέσων χρησιμοποιείται ως πρόφαση εν αμαρτίαις. Χρειάζεται, λοιπόν, ισχυρή πολιτική βούληση για να βρει η τροπολογία πεδίο εφαρμογής: να διαρραγεί ο κύκλος της παρανομίας και της ατιμωρησίας και φυσικά η διαπλοκή μεταξύ καταπατητών, κρατικών υπηρεσιών και τοπικής αυτοδιοίκησης.