Η επιθυμία των Σκοπίων να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης στο θέμα του ονόματος, εκτιμά ο μεσολαβητής των Ην. Εθνών για το Σκοπιανό, Μάθιου Νίμιτς, ο οποίος, μιλώντας στην «Κ», επικρίνει ευθέως την απόφαση του προεδρεύοντος της γεν. συνέλευσης του ΟΗΕ, Σερτζάν Κερίμ, να προσφωνήσει τον συμπατριώτη του Μπράνκο Τσερβενκόφσκι ως «πρόεδρο της Μακεδονίας» λέγοντας ότι η στάση του αυτή ουσιαστικά αντιβαίνει τις πρόνοιες των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας και θα έχει συνέπειες. Μετά τη δήλωση του Νίκολας Μπερνς ότι οι ΗΠΑ προτίθενται να ασκήσουν την επιρροή τους στα Σκόπια, ο κ. Νίμιτς τονίζει ότι προσβλέπει στον ρόλο της Ουάσιγκτον, αναφέροντας ότι διαθέτει αξιοπιστία στην περιοχή και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Ο μεσολαβητής του ΟΗΕ, ο οποίος γνωρίζει καλά την ελληνική πολιτική σκηνή, αφού είχε ασχοληθεί και με το Κυπριακό από τη δεκαετία του ’70, σημειώνει ότι στο διάστημα έως τις εκλογές στην Ελλάδα τα πάντα είχαν παγώσει, αλλά τώρα εντείνονται και πάλι οι προσπάθειες. Χαρακτηρίζει εξαιρετικά ειλικρινή τη σχέση του με την Ντόρα Μπακογιάννη, εκτιμά ότι η ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία της κυβέρνησης Καραμανλή δεν αποτελεί εμπόδιο, ενώ θα μπορούσε να αποδειχθεί και ισχυρότερη απ’ ό,τι μια ευρεία πλειοψηφία και σημειώνει ότι η νέα ελληνική κυβέρνηση είναι σε θέση να πάρει αποφάσεις.
– Τι καινούργιο προέκυψε από τις συναντήσεις που είχατε τις τελευταίες ημέρες με τις δύο πλευρές;
– Και οι δύο συναντήσεις μου, τόσο με την υπουργό Εξωτερικών Μπακογιάννη, όσο και με τον πρόεδρο Τσερβενκόφσκι, ήταν ουσιαστικές. Τους απασχολούν οι διμερείς σχέσεις και το θέμα του ονόματος, που υφίσταται για πολύ καιρό και έχει επιπτώσεις. Μου παρουσίασαν με σαφήνεια τις θέσεις τους. Γνωρίζω το πού βρίσκονται. Εχω συναντηθεί μαζί τους αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια. Ανασκοπήσαμε τις σχέσεις Ελλάδας και ΠΓΔΜ, τα δεδομένα που υπάρχουν σε σχέση με το όνομα, καθώς και τις δυνατότητες για το μέλλον.
– Πόσο χρήσιμες ήταν από άποψη ουσίας;
– Πολύ. Και οι δύο πλευρές κατανοούν ότι βρισκόμαστε σε μια φάση όπου πλησιάζουν σημαντικές εξελίξεις. Περάσαμε τις εκλογές στην Ελλάδα και ξέρετε ότι πάντα σε προεκλογικές περιόδους τα πράγματα παγώνουν. Οι κυβερνήσεις μπορούν να επικεντρώνονται σε θέματα όπως αυτό πολύ καλύτερα μετά τις εκλογές. Προχωράμε με βάση την Ενδιάμεση Συμφωνία και τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας.
– Τα οποία κάποιοι, όπως ο κ. Κερίμ, παραβιάζουν.
– Είναι πολύ σαφές τι λένε τα ψηφίσματα του Σ.Α. για το προσωρινό όνομα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Είναι σαφές ποια είναι η ορθή ονομασία για τη χώρα αυτή και δεν χρησιμοποιήθηκε. Αυτό έχει συνέπειες. Βέβαια, ο προεδρεύων της γενικής συνέλευσης βρέθηκε σε πολύ περίεργη θέση.
– Θα μπορούσε, όμως, να αποσυρθεί επικαλούμενος προσωπικό κώλυμα και να αφήσει τον αντικαταστάτη του να το χειρισθεί στο πλαίσιο που έχουν θέσει τα ψηφίσματα του Σ.Α.
– Υπήρχαν πολλοί τρόποι να χειρισθεί το ζήτημα. Επέλεξε έναν που θα έχει συνέπειες σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων και την επίλυση του ζητήματος. Εντός του ΟΗΕ ισχύει η προσωρινή ονομασία. Οτιδήποτε δυσκολεύει την ατμόσφαιρα, δεν βοηθά.
– Πόσο καταλυτικό ρόλο μπορεί να παίξει η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ;
– Το ΝΑΤΟ, αλλά και η Ε.Ε., είναι πολύ σημαντικές προτεραιότητες για τα Σκόπια και κατά την άποψή μου πολύ σημαντικές και για όλη την περιοχή. Το θέμα του ονόματος είναι πολύ σημαντικό για την Ελλάδα. Εάν λυθεί το όνομα, θα διευκολύνει την εξέλιξη σημαντικών διαδικασιών όπως είναι η ενσωμάτωση όλης της περιοχής στους θεσμούς της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, το θέμα του ονόματος δημιουργεί συνεχώς τριβές όπως είδαμε την Τρίτη με την προσφώνηση του προεδρεύοντος της γενικής συνέλευσης.
– Πόσο καθοριστικοί είναι οι επόμενοι μήνες λόγω του ΝΑΤΟ; Εχετε ένα «καρότο» που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στη διαμεσολάβηση;
– Είναι προφανές ότι το χρονοδιάγραμμα του ΝΑΤΟ αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα. Στόχος είναι να προχωρήσει ομαλά η διαδικασία του ΝΑΤΟ, να βελτιωθούν οι διμερείς σχέσεις και να επιλυθεί η διαφορά γύρω από το όνομα. Η σειρά με την οποία θα γίνουν αυτά εξαρτάται από την ευελιξία που θα υπάρχει κατά την υλοποίησή τους. Θα δούμε.
– Ο Νίκολας Μπερνς εξέφρασε την πρόθεση των ΗΠΑ να ασκήσουν την επιρροή τους στα Σκόπια για να υπάρξει πρόοδος. Περιμένετε βοήθεια από την Ουάσιγκτον;
– Οι ΗΠΑ μπορούν να διαδραματίσουν χρήσιμο ρόλο, όπως και άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Ομως, ιδιαίτερα οι ΗΠΑ έχουν μεγάλη αξιοπιστία, ενώ ενδιαφέρονται πολύ για την περιοχή αλλά και για τη διαδικασία του ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό νομίζω ότι ο ρόλος τους θα είναι χρήσιμος.
– Θα υπάρξει νέος γύρος διαπραγματεύσεων;
– Υπάρχουν δύο καλοί πρέσβεις, οι κ. Βασιλάκης και Δημητρόφ, οι οποίοι χαίρουν της εμπιστοσύνης των κυβερνήσεών τους σε υψηλό επίπεδο. Ετσι, σύντομα θα έχω συνάντηση μαζί τους.
– Αρα δεν θα υπάρξει δική σας επίσκεψη στην περιοχή.
– Οχι, δεν έχω τέτοια σχέδια.
– Πότε θα καταθέσετε τη νέα, και ενδεχομένως τελική, πρόταση για το όνομα;
– Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες. Δεν σχεδιάζω να καταθέσω κάποια πρόταση. Ξέρετε, η λέξη πρόταση έχει γίνει στόχος πολλών. Οι προτάσεις είναι χρήσιμες μόνο αν έχουν πιθανότητα επιτυχίας. Ιδέες υπάρχουν πολλές, οι οποίες θα έλεγα ότι επαρκούν για τις συζητήσεις μας. Αν κρίνω ότι θα ήταν χρήσιμο να καταθέσω κάποια νέα εισήγηση, θα το πράξω την κατάλληλη στιγμή.
– Θα μπορούσαμε να μην έχουμε καν πρόταση του ΟΗΕ; Πώς θα καταλήξουν τα δύο μέρη σε συμφωνία;
– Οχι. Κοιτάξτε. Στη σωστή στιγμή, θα υπάρξουν εισηγήσεις. Είχα καταθέσει προτάσεις στο παρελθόν και δεν οδήγησαν πουθενά. Γι’ αυτό θα πρέπει να είμαι λίγο προσεκτικός. Παρότι είναι εμπιστευτικές, οι προτάσεις διαρρέουν στην κοινή γνώμη και προκαλούν αντιδράσεις και δηλώσεις. Γι’ αυτό θα είμαι προσεκτικός.
– Αυτές ήταν οι πρώτες συναντήσεις που είχατε μετά τις εκλογές στην Ελλάδα.
– Χάρηκα που είχα την ευκαιρία να συνεχίσω με τη νέα κυβέρνηση που τη γνωρίζω και θα μπορεί να πάρει αποφάσεις.
– Θεωρείτε ότι μπορεί να χειρισθεί το θέμα αποτελεσματικά παρά την ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία που διαθέτει; Λαμβάνετε αυτή την πραγματικότητα υπόψη;
– Εχω εργασθεί με ελληνικές κυβερνήσεις από το 1977. Και έχω μάθει να μην τις σχολιάζω. Από τότε η χώρα σας είχε πολλές κυβερνήσεις και συνήθως κυβερνούν πολύ καλά. Μερικές φορές η μικρή πλειοψηφία μπορεί να αποδειχθεί ισχυρότερη από την ευρεία.
– Η συνεργασία σας με την κ. Μπακογιάννη είναι σε καλό επίπεδο, καθώς όλα δείχνουν ότι αυτή θα κληθεί να συμφωνήσει στην όποια λύση;
– Είναι πολύ ισχυρή προσωπικότητα. Γνωρίζει τα θέματα και είναι αποτελεσματική ως κορυφαία υπουργός στον ρόλο που έχει αναλάβει. Η σχέση μας είναι εξαιρετικά ειλικρινής και ανοιχτή, και χαίρομαι που συνεργάζομαι μαζί της.
– Εκτιμάτε ότι μπορεί να επηρεάσει η είσοδος στην ελληνική Βουλή ενός κόμματος που επενδύει στο θέμα του ονόματος;
– Το είδα. Είναι κάτι που επηρεάζει την πολιτική και στις δύο χώρες.
– Η συνεργασία σας με τον νέο γ.γ. του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν;
– Είχα μια πολύ ουσιαστική συνάντηση με τον γενικό γραμματέα λίγο μετά την εκλογή του. Με κάλεσε και συζητήσαμε το θέμα του ονόματος με τον ίδιο και τους συνεργάτες του. Το γνώριζε καλά από τη θητεία του ως υπουργός Εξωτερικών της Ν. Κορέας, αφού είναι ένα ζήτημα που όλες οι χώρες καλούνται να αντιμετωπίσουν σε διμερές και πολυμερές επίπεδο. Ηταν υποστηρικτικός και με ενθάρρυνε να προχωρήσω.
ΟΗΕ και ΗΠΑ έχουν πεισθεί ότι η Ελλάδα δεν «μπλοφάρει»
Από τη συνέντευξη του μεσολαβητή Μάθιου Νίμιτς στην «Κ», αλλά και τις δηλώσεις του εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ πριν από λίγες ημέρες, προκύπτει ότι η διεθνής κοινότητα έχει πεισθεί για την ειλικρίνεια της προειδοποίησης της Αθήνας πως δεν θα συναινέσει στην πορεία της ΠΓΔΜ προς τους ευρωατλαντικούς θεσμούς, εάν προηγουμένως δεν υπάρξει αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία για το όνομα.
Η Ντόρα Μπακογιάννη διεμήνυσε τις προθέσεις και εξήγησε τις περιορισμένες πολιτικές αντοχές της κυβέρνησης στο θέμα κατά τη συνάντησή της με τον Νίκολας Μπερνς στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών. Η επιμονή της Αθήνας δεν πρέπει να ξενίζει την Ουάσιγκτον. Ενδεικτική της σημασίας που αποδίδει στο θέμα ήταν άλλωστε και η απόφαση του Κώστα Καραμανλή να αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της πρώτης του συνάντησης με τον πρόεδρο Μπους, στον Λευκό Οίκο τον Μάιο του 2004, για να εξηγήσει τις ελληνικές ευαισθησίες και ανησυχίες στο θέμα των Σκοπίων. Τότε η Ουάσιγκτον δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία και έξι μήνες αργότερα προχώρησε στην ατυχή απόφαση της αναγνώρισης της ΠΓΔΜ ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Καμία Βουλή δεν θα επικυρώσει
Εδώ και αρκετό διάστημα η κυβέρνηση Μπους έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα της ελληνικής προειδοποίησης, μετά και την έντονη δραστηριότητα που αναπτύσσεται στο Κογκρέσο με τροπολογίες και δηλώσεις νομοθετών που έχουν ενοχλήσει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η Κοντολίζα Ράις μετέφερε στον Σκοπιανό ομόλογό της το καλοκαίρι την άποψη ότι υπάρχει «σοβαρό θέμα με την Ελλάδα», αλλά μέχρι πρότινος οι αρμόδιοι Αμερικανοί αξιωματούχοι πίστευαν ότι οι προειδοποιήσεις για την άσκηση βέτο στο ΝΑΤΟ εντάσσονταν στους προεκλογικούς υπολογισμούς του Κ. Καραμανλή. Μετά τις επαφές της περασμένης εβδομάδας στον ΟΗΕ πείσθηκαν ότι όντως καμία ελληνική κυβέρνηση δεν θα συμφωνήσει και καμία Βουλή δεν θα επικυρώσει την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ (ή την Ε.Ε.), εάν δεν λυθεί προηγουμένως το θέμα του ονόματος. Διαδικαστικά δεν είναι απαραίτητο να ασκηθεί βέτο, μπορεί κάλλιστα να υποστηρίξει η Αθήνα ότι δεν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες και δεν πληρούνται συγκεκριμένες τεχνικές προϋποθέσεις για την είσοδο της γειτονικής χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία.
Το θεσμικό ατόπημα της προσφώνησης του κ. Τσερβενκόφσκι ως «προέδρου της Μακεδονίας» από τον Σκοπιανό προεδρεύοντα της Γεν. Συνέλευσης του ΟΗΕ που στην πράξη παραβίασε τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. (817 και 843 του 1993), ήρθε να προστεθεί σε άλλες πρόσφατες ενέργειες, όπως ήταν η μετονομασία του αεροδρομίου των Σκοπίων σε «Μέγας Αλέξανδρος», και ενίσχυσε τη θέση της Ελλάδας.
Ο Μητσοτάκης έπεσε με 152
Μετά τις εξελίξεις στη Νέα Υόρκη, «ρόλο-κλειδί» αναμένεται να παίξει ο υφ. Εξωτερικών Νίκολας Μπερνς, ο οποίος συναντήθηκε με την Ντόρα Μπακογιάνη και τον Μπράνκο Τσερβενκόφσκι, και έχει πλήρη εικόνα της κατάστασης από τη θητεία του ως πρέσβης στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα, γνωρίζει την εσωτερική πολιτική δυναμική στην Ελλάδα και αντιλαμβάνεται τι σημαίνει η ισχνή πλειοψηφία των 152 βουλευτών όταν το 1993 η κυβέρνηση Μητσοτάκη που είχε τον ίδιο αριθμό βουλευτών έπεσε λόγω του Σκοπιανού. Εχει υπόψη του πως στη σημερινή Βουλή συμμετέχει ο τότε πρωταγωνιστής της πτώσης Αντώνης Σαμαράς, αλλά και ότι για πρώτη φορά εκπροσωπείται ένα κόμμα το οποίο έχει επενδύσει σημαντικό μέρος της ύπαρξής του στο όνομα των Σκοπίων. Οταν μάλιστα ακούει την «προειδοποίηση» πως δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια υποχώρησης από την Ντόρα Μπακογιάννη, αντιλαμβάνεται ότι όντως πρόκειται για «κόκκινη γραμμή» πέρα από την οποία δεν πρόκειται να πάει η Αθήνα.
Ο κ. Μπερνς είχε επίσης την ευκαιρία να πιστοποιήσει τον διακομματικό χαρακτήρα της ελληνικής στάσης κατά τη μακρά συνάντηση που είχε πριν από έξι μήνες στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τον πρώην υπ. Δημόσιας Τάξης, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, τον οποίο για ευνόητους λόγους οι Αμερικανοί εκτιμούν και σέβονται ιδιαίτερα.
Επώδυνος συμβιβασμός
Πάντως, ακόμη και αν υπάρξει συμβιβαστική πρόταση δεν θα είναι πανάκεια. Θα είναι επώδυνη για την Ελλάδα και η κοινή γνώμη δεν έχει ενημερωθεί επαρκώς ώστε να προετοιμασθεί για το περιεχόμενό της. Η τελευταία «συμβιβαστική» πρόταση του κ. Νίμιτς, που για τους περισσότερους Ελληνες φαντάζει τουλάχιστον δύσπεπτη, είναι το «Republika Makedonija-Skopje». Η Αθήνα την είχε δεχθεί ως βάση για διαπραγμάτευση, αλλά την απέρριψαν τα Σκόπια παρότι ουσιαστικά είναι η ίδια η συνταγματική ονομασία της χώρας με τη δέσμευση ότι θα χρησιμοποιείται αμετάφραστη ως έχει στην κυριλλική διάλεκτο.
Καθώς γράφεται το τελευταίο κεφάλαιο της πολυετούς διαμάχης γύρω από το όνομα και ο κ. Μπερνς εξετάζει εάν και σε ποιο βαθμό θα ασκήσουν οι ΗΠΑ την επιρροή τους στα Σκόπια, οφείλει να γνωρίζει ότι η παραίνεση προς την ΠΓΔΜ μπορεί να εξασφαλίσει συμβιβαστική λύση η οποία όχι μόνο δεν θα θίξει την ενότητα της γειτονικής χώρας, αλλά αντίθετα θα την ενισχύσει, καθώς θα της ανοίξει τον δρόμο προς την απρόσκοπτη ένταξή της στο ΝΑΤΟ.