Οι προεδρικές εκλογές στην Κύπρο που διεξάγονται σήμερα και θα ολοκληρωθούν την ερχόμενη Κυριακή, θεωρούνται απ’ όλες τις πλευρές εξαιρετικά κρίσιμες. Ο λόγος είναι ότι από την έκβασή τους θα κριθεί αποφασιστικά εάν θα επανέλθει στο τραπέζι το Σχέδιο Ανάν. Προφανώς με άλλο όνομα και με κάποιες διαφοροποιήσεις. Και μόνο το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλήρες μέλος της Ε.Ε. καθιστά επιβεβλημένες ορισμένες αλλαγές.
Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί δεν κρύβουν την επιθυμία τους να απομακρυνθεί από την προεδρία ο Τάσσος Παπαδόπουλος. Τον θεωρούν το μεγάλο εμπόδιο για την επαναφορά ενός σχεδίου τύπου Ανάν. Το εάν θα κερδίσει ο υποψήφιος του δεξιού ΔΗΣΥ Γιαννάκης Κασουλίδης ή ο ηγέτης του κομμουνιστικογενούς ΑΛΕΚ Δημήτρης Χριστόφιας το θεωρούν δευτερεύον. Ο Γ. Κασουλίδης, ως υπουργός Εξωτερικών του Γλαύκου Κληρίδη, είχε ταχθεί ευθέως υπέρ του Σχεδίου Ανάν. Δεδομένου ότι δεν έχει κάνει αυτοκριτική για εκείνη τη θέση του, είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι εάν εκλεγεί θα ακολουθήσει την ίδια πολιτική. Αυτή είναι, άλλωστε και η γνώμη των τρίτων.
Ανέκρουσε πρύμναν
Ο Δ. Χριστόφιας είναι πιο σύνθετη περίπτωση. Το 2004 έκλινε υπέρ του «ναι». Είχε υποχρεωθεί να ανακρούσει πρύμναν, λόγω του συντριπτικού ρεύματος εναντίον του Σχεδίου Ανάν, που είχε διχάσει και το δικό του κόμμα. Υπενθυμίζουμε ότι η Κεντρική Επιτροπή και στη συνέχεια το συνέδριο του ΑΚΕΛ αναγκάσθηκαν να απορρίψουν την εισήγηση του Πολιτικού Γραφείου υπέρ του «ναι».
Στην πραγματικότητα, ο Δ. Χριστόφιας θέλει ένα βελτιωμένο Σχέδιο Ανάν. Επειδή, όμως, στο παιχνίδι αυτό παίζουν και οι Τούρκοι, δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένει κανείς ότι από τη διαπραγμάτευση θα προκύψουν ουσιαστικές αλλαγές. Οι βελτιώσεις θα είναι οριακές. Εστω και έτσι, ο ηγέτης του ΑΚΕΛ τις έχει ανάγκη για να μπορέσει να υποστηρίξει μία τέτοια λύση και στο κόμμα του και στην ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη. Από την πλευρά του, ο Τ. Παπαδόπουλος είναι σαφές ότι αντιτίθεται στη φιλοσοφία του Σχεδίου Ανάν, δηλαδή, στο διαπραγματευτικό κεκτημένο, που έχει συσσωρευθεί κάτω από τον μάλλον παραπλανητικό τίτλο «διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία». Συνεχίζει να αποδέχεται τον τίτλο, αλλά προσπαθεί να του προσδώσει διαφορετικό περιεχόμενο.
Πρόεδρος συμμαχίας
Αμέσως μετά την κατίσχυση του «όχι» με το συντριπτικό 76%, ο Πρόεδρος της Κύπρου είχε αποδεχθεί το Σχέδιο Ανάν ως βάση διαπραγματεύσεων. Η θέση του εκείνη είχε υπαγορευθεί από δύο λόγους: Ο πρώτος ήταν η προσπάθειά του να αμβλύνει την εντύπωση που καλλιεργούσαν διεθνώς ότι οι Ελληνοκύπριοι και προσωπικά αυτός δεν επιθυμεί λύση. Ο δεύτερος λόγος ήταν η κυβερνητική συνεργασία του με το ΑΚΕΛ. Υπενθυμίζουμε ότι ο Τ. Παπαδόπουλος εξελέγη το 2003 πρόεδρος ως υποψήφιος μιας τριμερούς συμμαχίας: του κόμμματός του (ΔΗΚΟ), του ΑΚΕΛ και της ΕΔΕΚ.
Η συμμαχία είχε δοκιμασθεί σκληρά στις παραμονές του δημοψηφίσματος, αλλά επιβίωσε. Διελύθη τον τελευταίο χρόνο, όταν ο Δ. Χριστόφιας αποφάσισε να διεκδικήσει την προεδρία. Παραδοσιακά, το ΑΚΕΛ δεν κατέβαζε δικό του υποψήφιο. Συμμετείχε στην εξουσία, στηρίζοντας υποψηφίους ή από το ΔΗΚΟ (παλαιότερα τον Σπύρο Κυπριανού και το 2003 τον Τ. Παπαδόπουλο), ή προσωπικότητες, όπως ο επιχειρηματίας Γιώργος Βασιλείου.
Παραδοσιακά, στην κυπριακή πολιτική σκηνή κυριαρχούν ο ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ. Τα ποσοστά τους κυμαίνονταν λίγο πάνω από το 30%. Στον ενδιάμεσο χώρο κινούνται τα μικρότερα κόμματα ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΕΥΡΩΚΟ και Οικολόγοι. Οι δύο μεγάλες παρατάξεις είχαν το πλεονέκτημα ότι μπορούσαν να στείλουν τον υποψήφιό τους στον 2ο γύρο. Ο Τ. Παπαδόπουλος είναι ο πρώτος υποψήφιος του ενδιάμεσου χώρου, που διεκδικεί αυτόνομα και με αξιώσεις την προεδρία. Αυτό κατέστη δυνατόν, λόγω της καταλυτικής επίδρασης που είχε το δημοψήφισμα του 2004 στην πολιτική γεωγραφία της Μεγαλονήσου. Ο ενδιάμεσος χώρος, που στήριξε δυναμικά το «όχι», κέρδισε εκλογικό έδαφος, όπως φάνηκε στις βουλευτικές εκλογές του 2006. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι στο πρόσωπο του Προέδρου Παπαδόπουλου απέκτησε κοινό σημείο αναφοράς και συσπειρώθηκε στη βάση μιας κοινής αντίληψης για το Κυπριακό. Αυτή είναι και η πολιτική βάση της τωρινής συμμαχίας ΔΗΚΟ-ΕΔΕΚ-ΕΥΡΩΚΟ-Οικολόγων.
Το Κυπριακό
Το εθνικό θέμα επηρέαζε πάντα πολύ την εκλογική προτίμηση. Αυτή τη φορά, όμως, η επιρροή είναι καθοριστική. Στη μικρή κοινωνία των Ελληνοκυπρίων, η κομματική τοποθέτηση έχει συνήθως οικογενειακές ρίζες. Εξ ου και οι μετακινήσεις είναι περιορισμένες. Η κομματική τοποθέτηση θα αποτυπωθεί κυρίως στον 1ο γύρο. Στον 2ο, η εκλογική συμπεριφορά θα υπακούσει σ’ άλλα κριτήρια.
Ο λόγος είναι ότι σε αυτές τις εκλογές θα κριθεί η ίδια η ύπαρξη του κυπριακού κράτους, ή τουλάχιστον ο τρόπος που αυτό θα υπάρξει.
Σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, η Γραμματεία του ΟΗΕ θα δρομολογήσει αμέσως μετά τις εκλογές μία νέα διπλωματική διαδικασία. Είναι κοινός τόπος ότι η τροπή αυτής της διαδικασίας θα εξαρτηθεί από το ποιος θα έχει εκλεγεί.
Ο παράγοντας αυτός αναμφισβήτητα ευνοεί τον Τ. Παπαδόπουλο. Υπό την προϋπόθεση ότι θα περάσει στον 2ο γύρο. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περνάει και μάλιστα πρώτος με πιθανότερο δεύτερο τον Δ. Χριστόφια. Οι διαφορές μεταξύ των τριών, όμως, είναι από μικρές έως οριακές, γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια για βεβαιότητες.