Ενα από τα ανοιχτά ζητήματα, ένα μεγάλο «αγκάθι», που κληρονομεί ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος από τον προκάτοχό του αφορά τις σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος με το Πατριαρχείο Μόσχας. Ο μακαριστός Χριστόδουλος είχε δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ενδυνάμωση των σχέσεων με τη Ρωσική Εκκλησία η οποία ωστόσο αμφισβητεί εμπράκτως την οικουμενικότητα και τα κανονικά δικαιώματα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Ο κ. Ιερώνυμος, πάντως, έσπευσε αμέσως μετά την ανάρρησή του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο να εκφράσει ποικιλοτρόπως τον σεβασμό του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στέλνοντας και ένα σαφές μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση πως μια νέα εποχή ξεκινάει στις σχέσεις Αθήνας και Φαναρίου. Αυτό κάνει πολλούς αρχιερείς να πιστεύουν πως το αμέσως επόμενο διάστημα θα διευθετηθούν και τα εκκρεμή ζητήματα που δύναται να επηρεάσουν αρνητικά τις σχέσεις της Ελλαδικής με τη Ρωσική Εκκλησία. Ταυτόχρονα, αφήνεται να εννοηθεί πως δεν αποκλείεται να ζητηθούν και διευκρινίσεις από τη Μόσχα για τις κινήσεις κάποιων παραγόντων -κληρικών και λαϊκών- που προκαλούν ερωτήματα και ανησυχίες.
Ο «Αγιος Ουσακώφ»
Τον περασμένο Σεπτέμβριο η ελληνική Πολιτεία με Προεδρικό Διάταγμα ενέκρινε την ίδρυση του ελληνορωσικού ιδρύματος «Αγιος Θεόδωρος Ουσακώφ ο ανίκητος». Ανάμεσα στους στόχους του ιδρύματος είναι η προβολή «στην Ελλάδα, τη Ρωσία και αλλαχού» του Ρώσου Αγίου. Αυτό όμως που ανησυχεί περισσότερο τα στελέχη της Ελλαδικής Εκκλησίας είναι η δυνατότητα που παρέχεται στο εν λόγω ίδρυμα, ανέγερσης ιδιωτικού παρεκκλησίου στην Κέρκυρα. Κάποιοι κάνουν λόγο για έντεχνη προσπάθεια διείσδυσης του Πατριαρχείου Μόσχας στη δικαιοδοσία της Ελλαδικής Εκκλησίας. Ρωσικοί εκκλησιαστικοί κύκλοι αρνούνται ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ενώ σε πρόσφατη συνέντευξή του ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας κ. Σεργκέι Λαβρόφ διαβεβαίωσε πως δεν τίθεται θέμα «εκκλησιαστικού επεκτατισμού». Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την προσπάθεια οικοδόμησης ναού στην Κέρκυρα έκανε λόγο για «ιδιωτική πρωτοβουλία ομάδος πιστών των οποίων οι φιλοδοξίες, είμαστε πεπεισμένοι, χρήζουν σεβασμού και υποστήριξης» και διευκρίνισε: «Φυσικά ο ναός θα υπάγεται στην κανονική δικαιοδοσία της Εκκλησίας της Ελλάδος».
Πολιτικά στελέχη
Ωστόσο, οι διαβεβαιώσεις αυτές δεν φαίνεται να καθησυχάζουν πολλούς αρχιερείς της Ελλαδικής Εκκλησίας. Σχολιάζοντας μάλιστα τους ισχυρισμούς περί «ιδιωτικής πρωτοβουλίας ομάδας πιστών» παραπέμπουν στο καταστατικό του «ελληνορωσικού ιδρύματος» όπως αυτό δημοσιεύθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ανάμεσα στα μέλη του Δ.Σ. εμφανίζονται, εκτός του ολυμπιονίκη Βαλέριου Λεωνίδη, και τα ονόματα του Ρώσου υπουργού Γεωργίας και πρώην αναπληρωτή πρωθυπουργού κ. Αλεξέι Γκορντέεφ, του ελληνικής καταγωγής υφυπουργού Γεωργίας της Ρωσίας κ. Βλαντιμίρ Κάισεβ καθώς και των κ. Αλεξάντερ Πέσοβ και Πολίνας Πετρόβα οι οποίοι φέρονται να είναι υψηλόβαθμα πολιτικά στελέχη στο ίδιο υπουργείο. Ομως το ενδιαφέρον των κληρικών της Ελλαδικής Εκκλησίας επικεντρώνεται σε ένα άλλο πρόσωπο που συμμετέχει στο Δ.Σ. του νεοσύστατου ιδρύματος, τον κ. Γκεόργκι Σεβκούνοβ.
Στην πραγματικότητα, υποστηρίζουν, πρόκειται για τον Αρχιμανδρίτη Τύχωνα, ηγούμενο της Ιεράς Μονής Σρετένσκι της Μόσχας και φερόμενο προσωπικό εξομολόγο του προέδρου Πούτιν. Πρόσωπο αμφιλεγόμενο, έχει χαρακτηρισθεί από μερίδα του διεθνούς Τύπου σαν «σκοτεινός ιερέας» και «ζηλωτής» εξαιτίας των «φονταμενταλιστικών» θρησκευτικών απόψεών του και των επαφών του με ακραίους εθνικιστικούς και θρησκευτικούς κύκλους. Μέσω της μονής του διαχειρίζεται τον μεγαλύτερο ορθόδοξο εκδοτικό οίκο της Ρωσίας και, όπως λέγεται, την ιστοσελίδα «Πραβοσλάβιε-2000» που ξεκίνησε τη λειτουργία της, με τις ευλογίες του πατριάρχη Μόσχας κ. Αλέξιου λίγο πριν από την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία. Φέρεται να ανήκει σε έναν κύκλο κληρικών που πιστεύουν ότι η Ρωσία αποτελεί συνέχεια του Βυζαντίου και υποστηρίζουν την αγιοποίηση προσώπων που συνδέθηκαν με την πάλαι ποτέ ισχυρή ρωσική αυτοκρατορία όπως ο Ρασπούτιν και ο Ιβάν ο Τρομερός. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο «Αγιος Θεόδωρος Ουσακώφ ο Ανίκητος», έζησε τον 18ο αιώνα και ως ναύαρχος του ρωσικού στόλου συμμάχησε με τους Οθωμανούς προκειμένου να «απελευθερώσει» τα Ιόνια νησιά από τον στρατό του Βοναπάρτη. Το 2000, η Εκκλησία της Ρωσίας τον κατέταξε στο Αγιολόγιό της ως προστάτη του Ναυτικού, ενώ από το 2002 με πρωτοβουλία του ιδρύματος «Ρούσκι Πρεντμπρινιμάτελ» – που συνδέεται με τη μεγαλύτερη βιομηχανία όπλων της Ρωσίας και τη συνεργασία της Μονής του Αγίου Δανιήλ της Μόσχας – έδρα του ρωσικού πατριαρχείου, διοργανώνονται στην Κέρκυρα εκδηλώσεις στη μνήμη του νεοφανούς Αγίου.
Δεν είναι απλή πρωτοβουλία
«Παρά τη σαφή αντίθεση της Ιεράς Συνόδου, η ελληνική Πολιτεία ενέκρινε τη λειτουργία ενός ιδρύματος που θέλει να ανεγείρει ναό προς τιμήν ενός αγνώστου αγίου» επισημαίνει στέλεχος της Ιεράς Συνόδου και προσθέτει: «Οπως αποδεικνύεται δεν είναι μια απλή πρωτοβουλία Ρώσων πιστών αλλά προέρχεται από σημαίνοντες πολιτικούς και εκκλησιαστικούς παράγοντες της Ρωσίας, κάτι που εντείνει τις ανησυχίες μας για τις πραγματικές προθέσεις τους». «Θέλαμε και συνεχίζουμε να θέλουμε να χτίσουμε ένα μικρό ναό για τον χαρίσουμε στην Κέρκυρα ώστε οι Κερκυραίοι και οι Ρώσοι τουρίστες να έχουν ένα σημείο αναφοράς. Σχετικά με τα μέλη του ιδρύματος όλοι συνδέονται κατά κάποιο τρόπο με τον Ελληνισμό. Ο Κάισεβ είναι ομογενής και πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Ελληνικών Κοινοτήτων πρ. Σοβ. Ενωσης, ενώ ο υπουργός Γκορντέεφ είναι πρόεδρος της ελληνορωσικής διακοινοβουλευτικής επιτροπής» απαντά ο κ. Γεώργιος Ηλιάδης, πρόεδρος του ελληνορωσικού ιδρύματος. Σύμφωνα με πληροφορίες ο Ρώσος υπουργός Γεωργίας κ. Γκορντέεφ που φτάνει αύριο στην Αθήνα εξέφρασε την επιθυμία να συναντηθεί με τον νέο Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο.
Την ίδια ώρα τον έντονο προβληματισμό της Ελλαδικής Ιεραρχίας προκαλεί και η πρωτοβουλία του ομογενούς βουλευτή στη ρωσική Δούμα με το κόμμα του προέδρου Πούτιν, πολυεκατομμυριούχου κ. Ιβάν Σαββίδη, ο οποίος τον περασμένο Οκτώβριο ζήτησε από τον πατριάρχη Μόσχας την ανέγερση ναών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελλάδα προκειμένου -όπως ισχυρίσθηκε- να εξυπηρετούνται οι επαναπατρισθέντες ομογενείς.
«Εμείς δεν είμαστε πολιτικοί αλλά εκκλησιαστικοί άντρες»
Τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων Εκκλησίας-Πολιτείας στη βάση διακριτών ρόλων και αμοιβαίου σεβασμού και την ανάγκη συνεργασίας τους για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων της κοινωνίας σηματοδότησε χθες με τον ενθρονιστήριο λόγο του ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος. Και συμπλήρωσε:
«Εμείς δεν είμαστε πολιτικοί αλλά εκκλησιαστικοί άντρες. Η Εκκλησία έχει καθήκον να διατυπώνει τον λόγο της όχι για να αμφισβητήσει τους θεσμούς ή να εμπλακεί σε πολιτικές ή κομματικές αντιπαραθέσεις αλλά για να εκφράσει την αγωνία της όταν αισθάνεται ότι η έκπτωση των αρχών υποθηκεύει το μέλλον του λαού του Θεού και απαξιώνει τα ουσιώδη του βίου του. Είναι ζωτικής σημασίας Εκκλησία και Πολιτεία να πορευόμαστε εν αγάπη και ομονοία, προφυλλάσσοντας και διασώζοντας τους διακριτούς μας ρόλους»…
Ο κ. Ιερώνυμος τόνισε τη σημασία συσπείρωσης των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών γύρω από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο αποτελεί, όπως είπε, τον εγγυητή της Ενότητας της Ορθοδοξίας.
«Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, πρέπει να γίνει κατανοητή η σημασία και ο ρόλος του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου για την πορεία σύνολης της Ορθοδοξίας. Είναι πια καιρός οι κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες να βρεθούν ψυχικά και πνευματικά κοντύτερα μεταξύ τους. Οταν οι ανθρώπινες αδυναμίες επιτρέπουν να αναφύονται διαιρέσεις και ασυμφωνίες, οφείλουμε να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια υπερβάσεως των προβλημάτων με επίγνωση ότι υπάρχει ο ασφαλής εγγυητής της Ενότητας, δηλαδή το πολύπαθο Οικουμενικό μας Πατριαρχείο».
Ο κ. Ιερώνυμος έδωσε το δικό του στίγμα για το όραμα της Ελλαδικής Εκκλησίας και αναφερόμενος στο θέμα της Εκκλησιαστικής Περιουσίας, υπογράμμισε ότι πρέπει να επανεξεταστεί ενδελεχώς με ανανεωμένα κριτήρια και όχι με μεθόδους του παρελθόντος…
Απευθυνόμενος στους νέους, υπενθύμισε την πρόσκληση του προκατόχου του, μακαριστού Χριστοδούλου, να έρθουν στην Εκκλησία όπως είναι, χωρίς προϋποθέσεις. Σημείωσε, ωστόσο, ότι σε αυτή τη νέα σχέση επικοινωνίας με τους νέους, πρέπει «να βγούμε πρώτοι στο δρόμο και να σας συναντήσουμε. Δεν αρκεί να σας ξαναπροσκαλέσουμε αλλά να έρθουμε πρώτοι κοντά σας».