Ο εντεινόμενος προβληματισμός, σχετικά με το μέλλον του κομματικού συστήματος, τείνει συχνά να παραγνωρίζει μια -πολιτικά- σημαντική διαφορά: Το γεγονός, ότι η διαφαινόμενη κρίση του δικομματισμού δεν πλήττει ισοδύναμα τα δύο μεγάλα κόμματα. Αν και η φθορά της Ν.Δ. είναι επίσης σημαντική (δείχνει να χάνει 4,5%, μόλις μέσα σε ένα εξάμηνο από τις εκλογές), η κρίση αφορά πρωτίστως το ΠΑΣΟΚ. Και η κρίση του ΠΑΣΟΚ δεν είναι νέα. Το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές του 2007 για τους ίδιους ακριβώς λόγους που έχασε και το 2004. Στοιχεία της κρίσης του έγιναν ορατά και εκδηλώθηκαν ανοικτά, τουλάχιστον από το 2001, δηλαδή τα τελευταία επτά χρόνια.
Κρίση εκπροσώπησης
Το καινούργιο στοιχείο, ωστόσο, σύμφωνα με το πολιτικό βαρόμετρο Μαρτίου της Public Issue, για τον ΣΚΑΪ και την «Καθημερινή», είναι η ραγδαία επιτάχυνση της φθοράς του, που αρχίζει μετά την επανεκλογή του προέδρου του. Αποδεικνύεται τώρα, ότι η εν λόγω κομματική διαδικασία δεν έλυσε το πρόβλημα, αντιθέτως το πυροδότησε. Μέσα σε τρεις μόλις μήνες, η εκλογική επιρροή της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παρά τη διόγκωση της κοινωνικής δυσαρέσκειας και -σημαντικότερο- των κοινωνικών κινητοποιήσεων που εκδηλώνονται πολιτικά αδιαμεσολάβητες, έδειξε να υποχωρεί κατά 7 εκατοστιαίες μονάδες, ενώ 4 μονάδες(!) μόνο τον τελευταίο μήνα.
Η τάση σοβαρής αποδυνάμωσης της εκλογικής και κοινωνικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ, που καταγράφεται εμπειρικά μέσω των δημοσκοπήσεων, αποτελεί σοβαρή ένδειξη, ότι για πρώτη φορά μετά 30 έτη (από το 1977), επανεμφανίζεται στην πολιτική σκηνή μια σημαντική κρίση εκπροσώπησης. Η διαδικασία αυτή που βρίσκεται σε εξέλιξη, οδηγεί στην αναδιάταξη του αριστερού φάσματος του πολιτικού άξονα και επαναπροσδιορίζει τις σχέσεις του ΠΑΣΟΚ με τα κόμματα της Αριστεράς. Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή, που ώς ένα βαθμό και, ασφαλώς, τηρουμένων των αναλογιών «θυμίζει» την περίοδο 1974 – 1977. Τότε, το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να ηγεμονεύσει πολιτικά, πάνω στο παλαιό «Κέντρο» και την Αριστερά. Αλλά και κοινωνικά, ενσωματώνοντας τις μαζικές κοινωνικές κινητοποιήσεις εκείνης της εποχής, στην κοινοβουλευτική προοπτική της εκλογικής νίκης του 1981. Σε πλήρη αντιδιαστολή, είναι προφανές, ότι η ολοκληρωτική αποδυνάμωση στην οποία έχει περιέλθει, δεν του επιτρέπει να επωφεληθεί από την τρέχουσα συγκυρία, ούτε στο ελάχιστο.
Οι άνισες επιπτώσεις
Σήμερα, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει περιέλθει στη θέση του «αδύνατου κρίκου» του δικομματισμού. Είναι ο αδύναμος πόλος του, που κινδυνεύει από την αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού. Αντιθέτως, ο μέχρι σήμερα ισχυρός και κυρίαρχος πόλος του δικομματισμού, δηλαδή η Ν.Δ., είναι πιθανό να μετεξελιχθεί σε «υπερκυρίαρχο». Και ο ελληνικός δικομματισμός, από «τέλειο» δικομματισμό, αγγλοσαξονικού τύπου, σύμφωνα με την κλασική διάκριση του Jean Blondel (1968), είναι πιθανότερο να μετεξελιχθεί, όχι σε κάποιο «πολυκομματισμό», αλλά σε «δικομματισμό με υπερκυρίαρχο κόμμα». Αυτό συνέβη και άλλοτε στο παρελθόν, όπως π.χ. στην πρώιμη μεταπολιτευτική περίοδο (1974 – 1981), αλλά και σε άλλες περιόδους της προδικτατορικής πολιτικής σκηνής. Εάν η Ν.Δ. είχε χάσει τις εκλογές του 2004, οι ρόλοι θα ήταν αντίστροφοι. Ενδεχομένως, θα βρισκόταν εκείνη στην επικίνδυνη θέση που βρίσκεται σήμερα το ΠΑΣΟΚ.
Οι λόγοι που διαφοροποιούν σήμερα τη θέση της Ν.Δ., από εκείνη του ΠΑΣΟΚ είναι αρκετοί. Η Νέα Δημοκρατία: 1) Βρίσκεται στην κυβέρνηση. 2) Οχι μόνον παραμένει πρώτο κόμμα, αλλά και η διαφορά πρώτου / δεύτερου κόμματος («η ψαλίδα»), λόγω της απότομης καθίζησης του ΠΑΣΟΚ διευρύνεται εντυπωσιακά (υπολογίζεται σήμερα σε 6,5% έναντι 3,5% τον Φεβρουάριο). 3) Δεν αντιμετωπίζει κρίση ηγεσίας. Η εικόνα του πρωθυπουργού καταγράφει σχετική ανάκαμψη, μετά την κάμψη του περασμένου Ιανουαρίου, ενώ η εικόνα του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης σημαντική περαιτέρω αποδυνάμωση. 4) Η παράσταση νίκης διατηρείται σε συντριπτικά επίπεδα υπέρ της. 5) Ο κυριότερος λόγος όμως, για τον οποίο ο ισχυρότερος πόλος του δικομματισμού (η Ν.Δ.) δεν φαίνεται να κινδυνεύει με κατάρρευση, βρίσκεται στην πλευρά της εκλογικής «προσφοράς». Είναι διότι -μέχρι στιγμής- δεν φαίνεται να υφίσταται αξιόπιστη εναλλακτική λύση υποδοχής της υποβόσκουσας «δεξιάς δυσαρέσκειας». Πράγματι, σε αντίθεση με τη συνεχιζόμενη κατακόρυφη άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ (+5,5% σε έναν μήνα), η επιρροή του ΛΑΟΣ παραμένει καθηλωμένη (4%, έναντι 4,5% προηγουμένως). Το τρέχον ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής (ουσιαστικά το ζήτημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ), που κερδίζει έδαφος στην κοινωνική ατζέντα, παρότι καταγράφεται ως ένα ενδοπαραταξιακό πρόβλημα της Δεξιάς, δεν φαίνεται να πλήττει σημαντικά την κοινωνική απήχηση της Ν.Δ. Συνιστά ιστορικά διαπιστωμένη τάση (καταγεγραμμένη και στις δημοσκοπήσεις), ότι σε στιγμές εθνικών εντάσεων, το εκλογικό σώμα τείνει μάλλον να συσπειρώνεται γύρω από την κυβέρνηση, παρά να την αποδοκιμάζει. (Στη δημοσκοπική διάλεκτο, αυτό το φαινόμενο αναφέρεται συχνά ως «rally effect», ή «rally around the flag effect».
Οι πολιτικές προεκτάσεις των προηγούμενων διαπιστώσεων είναι προφανείς: Το γεγονός, ότι η κομματική «αυτοπεποίθηση» του ΠΑΣΟΚ, το ηθικό των στελεχών και της εκλογικής του βάσης βρίσκεται στο ναδίρ, υπονομεύει την όποια (ήδη αμφισβητήσιμη) αποτελεσματικότητα θα μπορούσε να αποκτήσει στη σημερινή συγκυρία η διαδικασία του 8ου Συνεδρίου. Η εικόνα του, ως κόμματος που μπορεί να ασκεί αυτοδύναμα τη διακυβέρνηση έχει υποστεί ανεπανόρθωτη ζημία και φαίνεται, τουλάχιστον σήμερα, μη-ανατάξιμη. Κατά συνέπεια, οι πολιτικές εντυπώσεις διατηρούνται ακόμη υπέρ του κυβερνώντος κόμματος. Η Ν.Δ. ως -εξ αντικειμένου- εναπομένουσα λύση διακυβέρνησης, εξακολουθεί να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Επομένως, σε περίπτωση που οι εκτιμήσεις των δημοσκοπήσεων για μη-αυτοδυναμία επαληθευτούν από την εκλογική πραγματικότητα, συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να ωφεληθεί από το «κυνικό» δίλημμα, που θα θέσει στο εκλογικό σώμα η επερχόμενη «ακυβερνησία».