«H ιστορική έρευνα για την εξιχνίαση του κυριότερου μηχανισμού εξάρτησης του ελληνικού «συνδικαλιστικού κινήματος» σημαίνει για τον ερευνητή μια κατάδυση στα σκότη του Αδη. Εκεί, αφού παλέψει με μόνα όπλα το πείσμα και τη διάθεση κατανόησης, θα ανταμειφθεί, νιώθοντας μια απέραντη αηδία και συνεχή εμετική διάθεση μέχρι να αναδυθεί. Αφού αναδυθεί και συνέλθει θα διαπιστώσει τότε ότι αυτή η περιπλάνηση δεν ήταν και τόσο άσκοπη, αφού η θεώρησή του, αναφορικά με το αντικείμενο «συνδικαλιστικό» κίνημα θα έχει εμπλουτιστεί με νέα στοιχεία που ίσως του επιτρέψουν ένα νέο αναλυτικό προσανατολισμό.
Επιστρέφοντας κι εγώ από τον Αδη, και έπειτα από πολλές σκέψεις και συμπληρωματικές έρευνες, κατέληξα στη θλιβερή αλλά και συνάμα προκλητική διαπίστωση ότι δεν υπήρξε, στην Ελλάδα, συνδικαλιστικό κίνημα με την έννοια του συνομοσπονδιακά, οριζόντια και κάθετα, οργανωμένου όπως θέλει να παρουσιάζεται. Αυτό που λειτούργησε ήταν απλώς και μόνο μερικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και, κατά τις περιστάσεις, ορισμένες συσπειρώσεις…
…Η υπόθεσή μου και τα κριτήριά μου είναι απλά: κύριο χαρακτηριστικό μιας συνδικαλιστικής οργάνωσης είναι η ανεξαρτησία της από το κράτος και τους εργοδότες. Αν αποδειχτεί ότι η οργάνωση αυτή δεν είναι ανεξάρτητη από τις δύο αυτές κοινωνικές δυνάμεις, είναι οπωσδήποτε κάτι άλλο, με κανένα όμως τρόπο δεν είναι συνδικαλιστική οργάνωση.»
Με αυτές τις σκέψεις ξεκινά τον πρόλογο ο πανεπιστημιακός κ. Γ. Φ. Κουκουλές στην πρώτη έκδοση, το 1984, του βιβλίου του «Ελληνικά Συνδικάτα: Οικονομική Αυτοδυναμία και εξάρτηση».
Μέσω Εργατικής Εστίας
Από τότε άλλαξαν πολλά. Ενα, όμως, δεν άλλαξε. Κι αυτό είναι η οικονομική εξάρτηση των συνδικάτων από το κράτος.
Τα ελληνικά συνδικάτα δεν στηρίχτηκαν ποτέ στις συνδρομές των μελών τους. Οι πόροι προέρχονται από την κρατική χρηματοδότηση με φορέα τον Οργανισμό της Εργατικής Εστίας, στην οποία κατευθύνεται το 0,25% της εισφοράς των μισθωτών και των εργοδοτών. Το 25% των πόρων της Εστίας μεταφέρονται στη συνέχεια ως χρηματοδότηση στα συνδικάτα, με τα μεγαλύτερα ποσά να κατανέμονται στην τριτοβάθμια οργάνωση, τα Εργατικά Κέντρα και τις Ομοσπονδίες. Πρόκειται για μοναδικό στο είδος του σύστημα υποχρεωτικής συνδικαλιστικής εισφοράς, ακόμη και από τα μη μέλη των συνδικάτων, με τη διαμεσολάβηση του κράτους και των εργοδοτών που αναλαμβάνουν την παρακράτησή του και την καταβολή του στο IKA πριν καταλήξει στα Ταμεία της Εστίας και από εκεί στη συνδικαλιστική χρηματοδότηση.
Η χρηματοδότηση από το κράτος έχει ιστορία, παρόν και μέλλον. Πρωτοεμφανίστηκε το 1931 με την ίδρυση της Εργατικής Εστίας, την προσπάθεια να ελεγχθούν τα σωματεία και να αποκλειστούν οι δημοκρατικές οργανώσεις. O Ιωάννης Μεταξάς είναι εκείνος που καθιερώνει την υποχρεωτική εισφορά των εργαζομένων υπέρ της ελεγχόμενης ΓΣΕΕ. Εκτοτε το σύστημα αυτό λειτουργεί, με ορισμένες τροποποιήσεις την περίοδο της δικτατορίας, ενώ δεν ευοδώθηκε η προσπάθεια κατάργησης αυτής της χρηματοδότησης από την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Ο πακτωλός της Ε.Ε.
Στις μέρες μας, η αυτονομία των συνδικάτων δεν παραβιάζεται μόνο από την αποδοχή της κρατικής χρηματοδότησης μέσω της Εστίας (για το 2007, ανήλθε στο ποσό των 38,5 εκατομμυρίων ευρώ), αλλά και από την εμπλοκή των μεγάλων συνδικαλιστικών φορέων στο σύστημα διαχείρισης των πόρων και προγραμμάτων που συγχρηματοδοτούνται από τα Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. H ΓΣΕΕ, τα Εργατικά Κέντρα και πολλοί συνδικαλιστές συμμετέχουν τόσο ενεργά σε όλο αυτό το σύστημα των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης, των συγχρηματοδοτούμενων μελετών (που καταλήγουν σε ακριβοπληρωμένα συμπεράσματα, τα οποία δεν έχουν καμία ωφέλεια για τον εργαζόμενο), που πολλοί πλέον αναρωτιούνται μήπως τα συνδικάτα έχουν μετατραπεί ήδη σε MKO που απλώς πρέπει να κάνουν μια καλή διαχείριση των πραγμάτων και των χρημάτων. Σε αυτή την περίπτωση οπωσδήποτε οι συνδρομές των μελών αλλά και τα ίδια τα μέλη είναι περιττά.
Ισως αυτός να είναι και ο λόγος που οι συνδικαλιστικές ηγεσίες δεν ανησυχούν για την απουσία νέων μελών…
Σημαντική βοήθεια στο παραπάνω ρεπορτάζ μάς έδωσαν τα στοιχεία του πανεπιστημιακού κ. Γιάννη Κουζή.