H ποινική ευθύνη υπουργών για αδικήματα που διέπραξαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και ο σύντομος χρόνος παραγραφής αποτελούν αντικείμενο έντονου προβληματισμού, με σημερινή αιχμή το σκάνδαλο Siemens. Μάλιστα, πληθαίνουν όσοι ζητούν αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, του άρθρου 86 του Συντάγματος, θεωρώντας ότι θέτει ασφυκτικές προθεσμίες που οδηγούν τελικώς στην εξάλειψη του αξιόποινου των πράξεων των υπουργών, μέσα σε λίγα χρόνια από την τέλεσή τους.
Η κριτική που άσκησε πρόσφατα ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Γ. Σανιδάς, κατά την αγόρευσή του για την υπόθεση της ΔΕΚΑ, ότι ο νόμος περί ευθύνης υπουργών εισάγει ευνοϊκή μεταχείριση υπέρ των πολιτικών προσώπων, εις βάρος των πολιτών που κατηγορούνται για τις ίδιες εγκληματικές πράξεις, λόγω της βραχείας, πενταετούς παραγραφής τους, προκάλεσε αίσθηση. Πολλά ερωτήματα εγείρονται κατά καιρούς, για τη σύντομη παραγραφή με βασικότερο ότι θεσπίστηκε για να καλύψει «αμαρτίες». Είπε τότε, με έμφαση ο ανώτατος εισαγγελέας, ότι «εξακολουθεί να κρατεί η αντίληψη στη χώρα μας ότι η φύση του θεσμού της ποινικής ευθύνης υπουργών είναι προεχόντως πολιτική, ενώ αληθώς είναι αμιγώς ποινική». Και τούτο, διότι προβλέπει πενταετή παραγραφή για τα πολιτικά πρόσωπα σε αντίθεση με τους απλούς πολίτες-συμμετόχους που είναι η εικοσαετία.
«Οταν η παραβίαση», επισήμανε ο κ. Σανιδάς, «των υπηρεσιακών υποχρεώσεων από τους απλούς υπαλλήλους στοιχειοθετεί εγκλήματα, τα οποία τιμωρούνται με αυστηρότατες ποινές, και όταν με ειδικό νόμο (ν. 1608/1950) θεσπίστηκαν αυστηρότατες ποινές για τους καταχραστές του Δημοσίου, θα ήταν παράδοξο και παράλογο να μην υφίσταται, όχι μόνον αλώβητος και από απόψεως παραγραφής, αλλά και αυξημένη ποινική ευθύνη για τους υπουργούς, όντας άμεσα όργανα του κράτους και φορείς μιας εκ των τριών λειτουργιών». Διερωτήθηκε «γιατί ο απλός πολίτης μπορεί και πρέπει να τελεί επί πολλά έτη υπό τη δαμόκλειο σπάθη μιας ποινικής δίκης και δεν μπορεί και δεν πρέπει να τελεί ένας υπουργός» και κατέληξε καλώντας την Ολομέλεια να γράψει ιστορία με την απόφασή της. Ωστόσο, η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου δεν άγγιξε το κρίσιμο αυτό ζήτημα.
Η καθιέρωση σύντομης παραγραφής εγκλημάτων που τελούνται από τους υπουργούς θεσπίστηκε, σύμφωνα με την πολιτική θεώρηση του ζητήματος, για λόγους γενικότερου δημοσίου συμφέροντος (ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, αλλά κυρίως για να μην αιωρούνται επί μακρόν κατηγορίες κατά υπουργών για υποθέσεις). Ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Φιλ. Πετσάλνικος (Φεβρουάριος 2003) είχε ανατρέξει, μιλώντας στη Βουλή, στο 1964-65 όταν το περίφημο θέμα της παραγραφής είχε γίνει αντικείμενο έντονης πολιτικής διαμάχης. Αλλά και στην πρόσφατη πολιτική σκηνή, στην περίοδο 1989-1992, όπου αναδείχθηκαν αδυναμίες των θεσμικών ρυθμίσεων, οι οποίες ίσχυαν τότε σε συνταγματικό και νομοθετικό επίπεδο αναφορικά με το θέμα της ποινικής ευθύνης των υπουργών.
Ενδεικτικά αναφέρθηκε στις διαφωνίες για το θέμα της παραγραφής, τις θεσμικές αντιφάσεις που προκάλεσε ο θεσμός των βουλευτών-κατηγόρων, τις αντιφατικές αποφάσεις σχετικά με την τύχη των τυχόν συμμετόχων κ.λπ. Τα περισσότερα από αυτά τα ζητήματα ήταν στη βάση τους ζητήματα νομικής ερμηνείας, αλλά στην πράξη έγιναν αντικείμενο οξύτατης πολιτικής αντιπαράθεσης.
Τα προβλήματα εκείνα οδήγησαν στην αλλαγή, το 1997, του νόμου περί Ευθύνης Υπουργών (ν. 2509/1997). Το συνταγματικό πλαίσιο άλλαξε το 2001, με την αναθεώρηση του άρθρου 86. Ομως και η νέα διατύπωση θεσμοθετεί μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία για την ποινική δίωξη των υπουργών, η οποία πολύ δύσκολα μπορεί να καταλήξει στην παραπομπή τους στο ακροατήριο. Απαιτείται ειδικότερα, να αποφασίσει το Κοινοβουλιο δύο φορές, με την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθμού των βουλευτών, για να ασκηθεί ποινική δίωξη. Την πρώτη φορά για να συσταθεί επιτροπή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, και τη δεύτερη για να αποφασιστεί από την Ολομέλεια εάν θα ασκηθεί ή όχι δίωξη.