Παρά τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον και του Μάθιου Νίμιτς να τροφοδοτήσουν μια νέα διπλωματική κινητικότητα για να σπάσουν το αδιέξοδο στο μέτωπο της ονομασίας, οι προοπτικές δεν είναι αισιόδοξες. Το κύριο εμπόδιο δεν είναι η ελληνική πλευρά. Παρότι μετά το Βουκουρέστι έχει περιέλθει σε πλεονεκτική θέση, η Αθήνα είναι έτοιμη για έναν έντιμο συμβιβασμό.
Το ανυπέρβλητο εμπόδιο είναι ο θριαμβευτής των εκλογών Νίκολα Γκρούεφσκι. Αρκετοί είχαν προεξοφλήσει ότι μετεκλογικά θα εγκατέλειπε την αδιάλλακτη γραμμή του. Προς το παρόν δεν κάνει ούτε βήμα πίσω. Εμμένει και στη δέσμευσή του ότι ακόμα κι αν οι δύο πλευρές καταλήξουν σ’ ένα κοινά αποδεκτό όνομα, η συμφωνία τους θα τεθεί προς έγκριση σε δημοψήφισμα. Θέση, που επανέλαβε στη συνάντηση, που είχε αυτές τις ημέρες με τον Χαβιέ Σολάνα.
Αιχμή για Τσερβένκοφσκι
Η απόφασή του Σλαβομακεδόνα πρωθυπουργού να οχυρωθεί πολιτικά πίσω από δημοψήφισμα είχε φανεί ξεκάθαρα από τον περασμένο Φεβρουάριο. Τότε, είχε δηλώσει ότι με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σκοπεύει να σταματήσει «κάποιους ανεύθυνους πολιτικούς», οι οποίοι θέλουν με ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο να περάσει η αλλαγή της ονομασίας. Ηταν μια αιχμή για τον Μπράνκο Τσερβένκοφσκι, ο οποίος είναι πρόεδρος Δημοκρατίας, αλλά ουσιαστικά λειτουργεί ως αντίπαλο πολιτικό δέος στον Γκρούεφσκι.
Το γεγονός ότι ο κομματικός ανταγωνισμός στους κόλπους των Σλαβομακεδόνων επεκτάθηκε και στο ζήτημα της ονομασίας οφείλεται στο ελληνικό βέτο. Οταν μπήκε καθαρά στο τραπέζι, κατέστησε τη γραμμή «Μακεδονία και μόνο Μακεδονία» πολιτική επιλογή με δυσβάστακτο κόστος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σπάσει την παράδοση της κοινής εθνικής γραμμής, που υπήρχε μέχρι τότε.
Τον Μάρτιο 2008 ο Τσερβένκοφσκι μίλησε για «ένα λογικό συμβιβασμό, ο οποίος από τη μία πλευρά να υπερασπίζεται την εθνική μας ταυτότητα και από την άλλη να μάς δίνει τη δυνατότητα να λάβουμε πρόσκληση ένταξης στο ΝΑΤΟ, αίροντας επίσης τα εμπόδια στην περαιτέρω διαδικασία για την ένταξή μας στην Ε.Ε… Αυτός που θα μου πει ότι το αντίτιμο είναι πολύ ακριβό, είναι υποχρεωμένος να βγει ενώπιον της κοινής γνώμης και να ανακοινώσει το σενάριο πως η Μακεδονία θα αναπτυχθεί τα επόμενα 10-15 χρόνια».
Σε αντίθεση με τον Γκρούεφσκι, ο Τσερβένκοφσκι προσπαθεί με μια ευέλικτη πολιτική να επιτύχει την ένταξη στο ΝΑΤΟ, χωρίς να αγγίξει τον πυρήνα του «Μακεδονισμού». Γι’ αυτό και μιλάει για σύνθετη ονομασία, που δεν θα θίγει τη «μακεδονική» ταυτότητα. Στην πραγματικότητα, η διαφωνία προέδρου και πρωθυπουργού δεν αφορά αυτό, που πραγματικά ενοχλεί την Ελλάδα. Και οι δυο τους αρνούνται να αποδεχθούν ότι είναι Μέρος και όχι Ολον, ότι η Μακεδονία είναι μια πολυεθνική περιοχή και όχι η «διαμελισμένη πατρίδα» τους.
Η Ντόρα Μπακογιάννη δεν θέλει να εμπλακεί σε μια τέτοια συζήτηση. Το επιχείρημά της είναι ότι το πλαίσιο διαπραγμάτευσης είναι καθορισμένο και αφορά το όνομα του κράτους κι όχι το όνομα της εθνότητας και της γλώσσας. Την πτυχή αυτή, όμως, δεν τη βάζουν στο τραπέζι μόνο οι Σλαβομακεδόνες. Την έχει βάλει μέσω των κατά καιρούς προτάσεών του και ο Νίμιτς. Δεν πρόκειται, άλλωστε, για λεπτομέρειες. Πρόκειται για τον πυρήνα του προβλήματος.
Η Ελλάδα έχει συμφέρον από μια συνολική, ευσταθή και γι’ αυτό οριστική λύση. Δεν έχει συμφέρον από εμβαλωματικές διευθετήσεις, που θα αναπαραγάγουν το πρόβλημα με νέα μορφή. Γι’ αυτό και την εξυπηρετεί η εμμονή των Σλαβομακεδόνων να συμπεριλαμβάνουν στο πακέτο και το όνομα της εθνότητας/γλώσσας. Οι ίδιοι το κάνουν, επειδή θέλουν να κατοχυρώσουν τη «μακεδονική» ταυτότητα. Ανοίγοντας, όμως, αυτή τη συζήτηση επιτρέπουν στην Αθήνα να αναπτύξει τα ισχυρά επιχειρήματά της και να απαιτήσει έναν συμβιβασμό, που να αντανακλά την πραγματικότητα της περιοχής.
Επειδή και στην πολιτική ισχύει η ετερογονία των σκοπών, η χοντροκομμένη και ανελαστική γραμμή του Γκρούεφσκι διευκολύνει σ’ αυτή τη φάση την ελληνική εξωτερική πολιτική. Εάν κυριαρχούσε η ευέλικτη γραμμή του Τσερβένκοφσκι, οι πιέσεις θα στρέφονταν προς την πλευρά της Αθήνας για να αποδεχθεί μια κάποια σύνθετη ονομασία και να κλείσει επιτέλους το θέμα.
Οι Αμερικανοί
Ο εκλογικός θρίαμβος του Γκρούεφσκι δεν πρόκειται να τον βοηθήσει να λύσει το πολιτικό του πρόβλημα. Εχει υποσχεθεί στους Σλαβομακεδόνες ένταξη στο ΝΑΤΟ και προώθηση της ενταξιακής πορείας προς την Ε.Ε. χωρίς την παραμικρή έκπτωση στο ζήτημα της ονομασίας και της «μακεδονικής» ταυτότητας. Το εάν θα κάνει έκπτωση ή όχι εξαρτάται από τον ίδιον. Τα άλλα, όμως, εξαρτώνται από την Αθήνα.
Ο Σλαβομακεδόνας πρωθυπουργός ποντάρει και πάλι στους Αμερικανούς. Θεωρεί ότι μένοντας ο ίδιος αταλάντευτος το κόστος για το αδιέξοδο θα το χρεωθεί η Ελλάδα, επειδή θα συνεχίσει να εμποδίζει την ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ. Επειδή η διατήρηση του βέτο χαλάει τα σχέδια της Ουάσιγκτον, ο Γκρούεφσκι ελπίζει ότι οι ΗΠΑ θα στραφούν εναντίον της Αθήνας και θα της ασκήσουν ασφυκτικές πιέσεις να υποχωρήσει.
Οι λογαριασμοί αυτοί, ωστόσο, είναι χωρίς τον ξενοδόχο. Ο αμερικανικός παράγοντας θέλει να τελειώνει το ταχύτερον δυνατόν με την ένταξη της FYROM. Η Κοντολίζα Ράις ζήτησε να δει την Τρίτη την Ελληνίδα ομόλογό της για να την πιέσει να κάνει βήματα πίσω. Μία τέτοια πίεση, όμως, δεν έχει νόημα όταν ο Γκρούεφσκι τηρεί αδιάλλακτη στάση και οχυρώνεται πίσω από τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.
Οι Αμερικανοί είναι ενοχλημένοι μαζί του όχι τόσο λόγω της αδιαλλαξίας του, όσο επειδή αγνοεί τις συστάσεις τους. Αυτές τις ημέρες δεν τον πιέζουν στο μέτωπο της ονομασίας. Τον πιέζουν να συμπεριλάβει το κόμμα του Αλί Αχμέτι στον κυβερνητικό συνασπισμό, προκειμένου να αποφευχθεί η αποσταθεροποίηση του γειτονικού κράτους. Ο αρχηγός του πρώτου σε δύναμη αλβανομακεδονικού κόμματος και πρώην αρχηγός του τοπικού UCK έχει απειλήσει ότι δεν θα παραμείνει με σταυρωμένα χέρια εάν μείνει εκτός κυβέρνησης. Για μια ακόμα φορά, δηλαδή, η Ουάσιγκτον προσπαθεί να εξισορροπήσει τις σλαβομακεδονικές υποχωρήσεις έναντι των Αλβανομακεδόνων με ανταλλάγματα στο μέτωπο της ονομασίας. Με άλλα λόγια, καλεί την Αθήνα να πληρώσει ξένο λογαριασμό!
Διελκυστίνδα
Στην κυβέρνηση Καραμανλή είναι εμφανής μία αδημονία να τελειώνει με το πρόβλημα. Αυτό, όμως, δεν εξαρτάται από την ίδια. Η τακτική του Γκρούεφσκι μετατρέπει τη διελκυστίνδα γύρω από το όνομα σ’ ένα διπλωματικό «μπρα ντε φερ» για το ποιος θα αντέξει περισσότερο. Χωρίς να αποκλείεται τίποτα, το πιθανότερο είναι ότι το αδιέξοδο θα συνεχισθεί. Η Αθήνα δεν μπορεί να επιβάλλει την αλλαγή της ονομασίας. Μπορεί, όμως, να καταστήσει την αδιαλλαξία των Σκοπίων επιλογή με βαρύ κόστος.
Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, ο Κώστας Καραμανλής δεν έχει πολλές επιλογές. Είναι υποχρεωμένος να εμποδίσει τον καθορισμό ημερομηνίας έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της FYROM με την Ε.Ε. Το έδαφος, άλλωστε, στρώθηκε με τη συμπερίληψη σχετικής αναφοράς στα συμπεράσματα αυτής της συνόδου κορυφής.