Σε μια κρίσιμη καμπή της πολιτικής σκηνής της χώρας, η αποτύπωση της σημερινής εικόνας των πολιτικών κομμάτων συμπληρώνει εκείνη των πολιτικών αρχηγών (βλέπε «Κ», 28/9/08). Η σύγκριση με τις αντίστοιχες μετρήσεις του Βαρόμετρου, που πραγματοποιήθηκαν κατά την προεκλογική περίοδο των δύο τελευταίων βουλευτικών εκλογικών αναμετρήσεων (Φεβρουάριος 2004, Ιούλιος 2007), είναι εξαιρετικά αποκαλυπτική: η εικόνα των δύο παραδοσιακών κομμάτων διακυβέρνησης εμφανίζεται, κυριολεκτικά, αντεστραμμένη. Ταυτοχρόνως, για μία ακόμη φορά, η κρίση των κομμάτων διακυβέρνησης φαίνεται να πυροδοτεί τις αντικομματικές διαθέσεις της κοινής γνώμης.
Η αντιστροφή
Σε αντίθεση με το 2004 και το 2007, σήμερα, το ΠΑΣΟΚ υπερέχει της Ν.Δ. σε 6 από τα 8 κρίσιμα (θετικά) χαρακτηριστικά, που συγκροτούν την εικόνα των πολιτικών κομμάτων. Ως προς: 1) τις προοπτικές του κόμματος («έχει μέλλον και προοπτική») με 28%, έναντι 18% (+10%), 2) την εικόνα εσωκομματικής συνοχής («είναι ενωμένο») με 24%, έναντι 14% (+10%), 3) το διαθέσιμο στελεχικό δυναμικό / επιτελείο («έχει τα πιο ικανά στελέχη») με 32%, έναντι 23% (+9%), 4) το ιδεολογικό στίγμα («έχει σωστές ιδέες») με 29%, έναντι 23% (+6%), 5) την κυβερνητική ικανότητα («μπορεί να κυβερνήσει τη χώρα») υπερέχει της Ν.Δ., με 34%, έναντι 30% (+4%) και 6) οριακά, την προσαρμογή στη σύγχρονη πραγματικότητα («είναι το πιο σύγχρονο») με 24%, έναντι 23% (+1%). Η προηγούμενη εικόνα είναι μάλλον αδύνατον να μην αποκρυσταλλώνεται και σε προβάδισμα ψήφου στις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος.
Από την άλλη πλευρά, βασικότερη αδυναμία της αξιωματικής αντιπολίτευσης παραμένει το ζήτημα του αρχηγού της (το 45% θεωρεί ότι το ΠΑΣΟΚ «χρειάζεται αλλαγή ηγεσίας»). Ωστόσο, η υπεροχή του ΠΑΣΟΚ έναντι του κυβερνώντος κόμματος δεν αναιρεί το γεγονός ότι συγχρόνως, πάλι σε σύγκριση με το 2004, η σημερινή εικόνα του κόμματος καταγράφεται αποδυναμωμένη: σε 6 από τα 8 χαρακτηριστικά της μέτρησης σημειώνεται αξιόλογη μείωση, ιδίως στο ζήτημα του αρχηγού, ενώ η αύξηση στα υπόλοιπα δύο χαρακτηριστικά είναι οριακή.
Στον αντίποδα, η Ν.Δ. καταγράφει εικόνα σοβαρής κρίσης (74%) και σύμφυση με τα οικονομικά συμφέροντα (56%). Η σύγκριση με το 2007 και κυρίως με το 2004 είναι καταλυτική. Τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά της στις παραμονές των εκλογών του 2004 είναι μόλις 11% και 18% αντιστοίχως. Το ηθικό πλεονέκτημα έναντι του ΠΑΣΟΚ είναι φανερό ότι έχει εξανεμισθεί. Αν εξαιρέσει κανείς τον (αμφίβολης πλέον σημασίας) ευρωπαϊκό προσανατολισμό («είναι ευρωπαϊκό»), 35% έναντι 32% του ΠΑΣΟΚ, η ικανότητα του αρχηγού της («έχει ικανό αρχηγό») είναι το μοναδικό πλεονέκτημα που το κυβερνών κόμμα φαίνεται να διατηρεί ακόμη απέναντι στην αντιπολίτευση, συγκεντρώνοντας ποσοστό 39%, έναντι 23% του ΠΑΣΟΚ (+16%). Μάλιστα, σε σύγκριση με το 2004, εμφανίζει άνοδο (+7%), σε αντιδιαστολή με το ΠΑΣΟΚ, το οποίο στη συγκεκριμένη παράμετρο εμφανίζεται αποδυναμωμένο, περισσότερο από κάθε άλλο.
Η αντιστροφή στη σχέση των δύο κομμάτων δεν είναι το μοναδικό συμπέρασμα από τη διαχρονική αξιολόγησή τους. Πάντοτε μιλώντας στο επίπεδο της εικόνας τους σε σύγκριση με το 2004 (και το 2007), δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί καθόλου και η εμφανής αποδυνάμωση του δικομματισμού: η μείωση της αθροιστικής επιρροής των δύο αφορά το σύνολο των κομματικών χαρακτηριστικών που διερευνώνται, κυρίως των σημαντικότερων, όπως είναι η κυβερνητική τους ικανότητα ή το πολιτικό προσωπικό τους. Στα μισά χαρακτηριστικά (4 στα 8) η πτώση στην 5ετία υπερβαίνει το 15%. Κυμαίνεται από -28%(!) στο ζήτημα της εσωκομματικής συνοχής και των προοπτικών τους, έως -2% στο ζήτημα του ευρωπαϊκού προσανατολισμού. Ως αποτέλεσμα, ενώ λίγο πριν από τις εκλογές του 2004, το ποσοστό δικομματικής επιρροής κυμαινόταν, αναλόγως του χαρακτηριστικού, από 60% έως 74%, σήμερα κυμαίνεται από μόλις 38% έως 67%.