Μια κραυγαλέα αποτυχία. Ο θάνατος του 15χρονου μαθητή το βράδυ του περασμένου Σαββάτου στα Εξάρχεια αποδεικνύει αυτό ακριβώς. Την κραυγαλέα αποτυχία της αστυνομίας να ενεργοποιήσει του κατάλληλους μηχανισμούς, να ακολουθήσει ένα σχέδιο τέτοιο, που να της επιτρέψει τον αποτελεσματικό έλεγχο στην περιοχή με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στην περιοχή, που η κοινή παραβατικότητα συνυπάρχει με την προσπάθεια διαμόρφωσης κινηματικής βίας.
Τι απαιτεί η ιδιαιτερότητα της περιοχής; «Δυνάμεις εκπαιδευμένες στην αυτοπειθαρχία, με αυστηρό επαγγελματισμό, που δεν θα αντιδράσουν στις αφορμές που δίνονται καθημερινά, μέσα από προκλήσεις με λόγια ή με πράξεις», απαντά ανώτατος αξιωματικός της ΕΛ. ΑΣ. «Σε τέτοιες περιοχές θα έπρεπε να στέλνονται οι άριστοι των αρίστων», αναφέρει έτερος αξιωματικός, για να προσθέσει ότι αντιθέτως, τα Εξάρχεια, όπως και οι περιοχές με μεγάλη εγκληματικότητα του Λεκανοπεδίου, χρησιμοποιούνται ως «τόποι τιμωρίας», στους οποίους τοποθετούνται οι αστυνομικοί με μικρή προσφορά και αποτελεσματικότητα.
Εκεί, λοιπόν, στην περιοχή με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά βίας, βρέθηκαν να υπηρετούν Ειδικοί Φρουροί. Με το νομοσχέδιο περί «ομογενοποίησης» του καλοκαιριού, οι Ειδικοί Φρουροί ουσιαστικά εντάχθηκαν στην Αστυνομία. Ομως, τα νομοσχέδια δεν μπορούν αυτόματα να καλύψουν τις ελλείψεις σε εκπαίδευση και οι Ειδικοί Φρουροί δεν είναι αστυνομικοί. Η φιλοσοφία στην ίδρυση του συγκεκριμένου Σώματος, το 1999, ήταν τελείως διαφορετική. Υποτίθεται ότι οι προσλήψεις Ειδικών Φρουρών έγιναν για την κάλυψη δευτερευόντων αναγκών, όπως η φύλαξη στόχων, προκειμένου να απελευθερωθεί αστυνομικό προσωπικό για πιο σοβαρές αποστολές. Αντί όμως να απελευθερωθεί αστυνομικό προσωπικό, αυτό παρέμεινε δεσμευμένο στη φύλαξη επωνύμων ή σε γραφειοκρατικές υπηρεσίες και για την κάλυψη των αναγκών αστυνομικού έργου οι Ειδικοί Φρουροί άρχισαν να παίρνουν περισσότερες αρμοδιότητες: μεταγωγές κρατουμένων, περιπολίες, σταδιακή άτυπη αναβάθμισή τους σε αστυνομικό προσωπικό. Κάπως έτσι, δύο από αυτούς βρέθηκαν το βράδυ του Σαββάτου ως πλήρωμα περιπολικού στα Εξάρχεια να διαπληκτίζονται με νεαρούς.
Τα μικροεπεισόδια ανάμεσα σε αστυνομικούς και ομάδες νεαρών στα Εξάρχεια παρουσίασαν τα τελευταία χρόνια σταδιακή κλιμάκωση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η αστυνομία είχε υιοθετήσει διαφορετική τακτική στην αστυνόμευση της περιοχής, με κεντρικό άξονα την προσπάθεια αντίληψης του πνεύματος των Εξαρχείων. Μέσα από διακριτική παρακολούθηση έγινε «χαρτογράφηση» της περιοχής και των προσώπων για να γίνει κατανοητό πώς λειτουργεί ένα σύστημα πρόκλησης επεισοδίων, ποια πρόσωπα το κατευθύνουν, από ποιους λαμβάνονται οι αποφάσεις, ακόμα και πώς χρηματοδοτείται το σύστημα αυτό. Επελέγη η τακτική των στοχευμένων ενεργειών, του εντοπισμού ποινικών παραβατικών συμπεριφορών που μπορούσαν να οδηγήσουν στη σύλληψη συγκεκριμένων ανθρώπων, αντί της τακτικής των γενικευμένων προσαγωγών, που όμως σπανίως έφερναν αποτέλεσμα. Αυτό το σχέδιο δράσης ακολουθήθηκε για ορισμένα χρόνια και θεωρήθηκε επιτυχημένο, δεδομένου ότι αποκλιμακώθηκε η βία και μειώθηκαν οι συγκρούσεις.
Αξιωματικοί της αστυνομίας αναφέρουν ότι το δόγμα αυτό εγκαταλείφθηκε εντελώς μετά την τοποθέτηση στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης του κ. Βύρωνα Πολύδωρα. Ορισμένες δηλώσεις του πρώην υπουργού, όπως ότι οι αστυνομικοί είναι άνθρωποι και εάν προκληθούν θα αντιδράσουν, συνέβαλαν στην όξυνση του κλίματος. Μια σειρά από περιστατικά, με χαρακτηριστικότερο τον ξυλοδαρμό του Κύπριου φοιτητή στη Θεσσαλονίκη, γνωστότερο ως «υπόθεση ζαρντινιέρας», επέτειναν την εχθρότητα έναντι των αστυνομικών. Παράλληλα, οι γενικευμένες κινητοποιήσεις για την Παιδεία έδωσαν αφορμές για μεγαλύτερη ένταση και στα Εξάρχεια, με πολλές από τις διαδηλώσεις να κλείνουν με επεισόδια στην ευρύτερη περιοχή. Τα περιπολικά, τα οχήματα της Πυροσβεστικής, μοτοσικλετιστές της αστυνομίας άρχισαν να γίνονται όλο και πιο συχνά στόχος επιθέσεων από ομάδες νεαρών. Οταν δεν υπάρχει ο αυστηρός επαγγελματισμός και η αυτοπειθαρχία που αυτός συνεπάγεται, κάποια στιγμή είναι αναμενόμενο τα πράγματα να βγουν εκτός ελέγχου.