Τον περασμένο Μάρτιο ο υπουργός Ανάπτυξης, κ. Κωστής Χατζηδάκης, και ο επικεφαλής της ρωσικής εταιρείας πετρελαίου Transneft, Νικολάι Τοκάρεφ, προανήγγειλαν με δηλώσεις τους την έναρξη των έργων κατασκευής του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη στα μέσα του 2010, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2012. Τις τελευταίες εβδομάδες ο αγωγός βρέθηκε στο επίκεντρο της προεκλογικής εκστρατείας, αναδείχθηκε ένα από τα κεντρικά θέματα σύγκρουσης ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα. Αφορμή στάθηκε αποστροφή του προέδρου του ΠΑΣΟΚ κ. Γιώργου Παπανδρέου στην προεκλογική ομιλία του στην Αλεξανδρούπολη: «Διαφημίζουν τον περίφημο αγωγό Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη για τον οποίο βεβαίως παλέψαμε και εμείς, αλλά η διακρατική συμφωνία κατοχυρώνει τα συμφέροντα μόνο της μιας πλευράς. Εμείς θα διασφαλίσουμε τους περιβαλλοντικούς όρους και σε ξηρά και σε θάλασσα. Και κάθε μας συμφωνία θα γίνεται έπειτα από διαβούλευση, από διάλογο, από συζήτηση με την τοπική κοινωνία. Και φυσικά, η Ελλάδα θα διασφαλίσει τα συμφέροντά της τόσο στην κατασκευή όσο και στη λειτουργία αυτού του αγωγού», ανέφερε ο κ. Παπανδρέου και προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Ν.Δ., που ανέβασε τους τόνους, κατηγορώντας τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ ότι με τις δηλώσεις του υποσκάπτει ένα έργο εθνικής σημασίας.
Ο κ. Παπανδρέου επανήλθε δηλώνοντας ότι ήταν το κόμμα του που, ως κυβέρνηση, άρχισε τη συζήτηση για την κατασκευή του αγωγού και εξέφρασε την προσδοκία ότι θα είναι το ΠΑΣΟΚ και πάλι κυβέρνηση στην ολοκλήρωση του έργου. Οι δηλώσεις προκάλεσαν την αντίδραση της ρωσικής πλευράς, που άφησε να εννοηθεί δυσαρέσκεια.
Πρώτες σκιές
Πριν ο αγωγός απασχολήσει την εκλογική αναμέτρηση στην Ελλάδα, ήταν το αποτέλεσμα μιας άλλης εκλογικής αναμέτρησης που, μέσα στο καλοκαίρι, δημιούργησε σκιές γύρω από την προοπτική ολοκλήρωσης του έργου, όπως αυτό έχει συμφωνηθεί. Η νέα κυβέρνηση που αναδείχθηκε από τις εκλογές στη Βουλγαρία, τον τρίτο εταίρο του αγωγού, από τις πρώτες ημέρες στην εξουσία άφησε να εννοηθεί, μέσω δηλώσεων στελεχών της, ότι επανεξετάζει τη σκοπιμότητα ολοκλήρωσης του έργου. Χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις του Βούλγαρου υπουργού Οικονομίας, Τράικο Τραϊκόφ, ο οποίος αναφέρθηκε σε μια σειρά από «αβεβαιότητες» γύρω από το έργο. Η βουλγαρική πλευρά προτάσσει, προκειμένου να ενισχύσει τα επιχειρήματά της, τα περιβαλλοντικά ζητήματα που εγείρονται σχετικά με την κατασκευή του αγωγού. Ετσι, ο κ. Τραϊκόφ ανέφερε στις δηλώσεις του ότι «το πιο κρίσιμο θέμα είναι πόσο επικίνδυνο είναι το έργο για το περιβάλλον. Η Φύση μας αξίζει περισσότερο από 35 εκατομμύρια δολάρια, που θα είναι το ετήσιο έσοδο διέλευσης της Βουλγαρίας από τον αγωγό».
Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο νέος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Μπέικο Μπορίσοφ, και ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, συναντήθηκαν στο Γκντανσκ της Πολωνίας και συζήτησαν την ενεργειακή συνεργασία των χωρών τους. Συζήτησαν ουσιαστικά το τρίπτυχο του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, του αγωγού φυσικού αερίου South Stream και της κατασκευής από ρωσικές εταιρείες πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας στο Μπέλενε. Το κλίμα που μεταδόθηκε από τη συνάντηση είναι ότι η νέα βουλγαρική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να εξετάσει το κάθε σκέλος ενεργειακής συνεργασίας με τη Ρωσία ξεχωριστά και όχι ως πακέτο. Υπό αυτήν τη θεώρηση, οι μεγαλύτερες επιφυλάξεις φαίνεται ότι διατυπώθηκαν για την προοπτική του αγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη.
Οι δύο λόγοι
Αναλυτές αποδίδουν τη μεταστροφή της Βουλγαρίας ως προς το συγκεκριμένο έργο σε δύο λόγους: ο πρώτος αφορά την πολιτική τοποθέτηση της κυβέρνησης Μπορίσοφ, που θεωρείται φιλοδυτική και φιλοαμερικανική, σε αντίθεση με την προηγούμενη, φιλορωσική, κυβέρνηση. Η αλήθεια είναι ότι από αμερικανικής πλευράς εκφράστηκε με ποικίλους τρόπους η αντίθεση στην κατασκευή του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, τη στιγμή που υποστηρίχθηκε ανοιχτά ο αγωγός Μπακού – Τσεϊχάν για τη μεταφορά του πετρελαίου της Κασπίας στις αγορές της Δύσης. Υπό αυτήν την οπτική, ωστόσο, θα έδειχνε περισσότερο λογικό να υπάρχουν ενδοιασμοί και για τον South Stream, που είναι ευθέως ανταγωνιστικός με τον υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ Nabucco, ο οποίος, παρακάμπτοντας Ρωσία και Ουκρανία, μεταφέρει στην Ευρώπη φυσικό αέριο από τον Καύκασο, μέσω Τουρκίας και Βαλκανίων.
Η δεύτερη εκτίμηση των αναλυτών εστιάζεται στα οικονομικά στοιχεία του έργου. Τα προσκόμματα που παρουσιάζουν οι Βούλγαροι, αναφέρει αυτή η θεώρηση, είναι ενδεχομένως προφάσεις, προκειμένου η βουλγαρική πλευρά να επιτύχει επαναδιαπραγμάτευση των οικονομικών όρων εκτέλεσης του έργου, από την οποία θα αποκομίσει μεγαλύτερα οφέλη. Από τα μέσα του καλοκαιριού, με αφορμή τη διαφαινόμενη μεταστροφή της βουλγαρικής στάσης απέναντι στην κατασκευή του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, εκφράστηκε από διάφορες πλευρές η ανησυχία για το ενδεχόμενο η Ρωσία, αντιδρώντας στην προοπτική νέας καθυστέρησης στο έργο, να στραφεί σε εναλλακτικές λύσεις. Και η προφανής εναλλακτική θα ήταν η Τουρκία.
Εμπειροι διπλωμάτες, ωστόσο, δεν θεωρούν αυτό το ενδεχόμενο ιδιαίτερα πιθανό για μια σειρά από λόγους, πέρα από το γεγονός ότι οι σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Αγκυρας διακατέχονται από εκατέρωθεν επιφυλάξεις. Οπως αναφέρουν, για τη Ρωσία η κατασκευή του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη είχε σε σημαντικό βαθμό τη σκοπιμότητα να απεγκλωβιστεί από την εξάρτηση του τουρκικού ελέγχου στα Στενά. Παράλληλα, μετά τις εξελίξεις σε σχέση με τον South Stream, μια απόφαση για διέλευση και πετρελαιαγωγού από την Τουρκία θα δημιουργούσε σχέση εξάρτησης από την Αγκυρα, όσον αφορά τη διαμόρφωση του «χάρτη» μεταφοράς ενέργειας προς τα νότια. Ειδικότερα, σε σχέση με τον South Stream, στις αρχές Αυγούστου, κατά την επίσκεψη του κ. Πούτιν στην Αγκυρα και τη συνάντησή του με τον Ταγίπ Ερντογάν, υπεγράφη κατ’ αρχήν συμφωνία, ώστε να πραγματοποιήσει η Ρωσία υποθαλάσσιες γεωλογικές έρευνες στα χωρικά ύδατα της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, προκειμένου να διέλθει από εκεί το υποθαλάσσιο τμήμα του South Stream.
Εξάρτηση
Η πρόθεση της Μόσχας είναι εμφανής και έχει να κάνει με την επιθυμία της να μην εξαρτάται, όσον αφορά τη διέλευση ενεργειακών αγωγών, από την Ουκρανία. Τη διαφοροποίηση που επιχειρεί στις οδούς μεταφοράς σε σχέση με την Ουκρανία δεν μπορεί η ρωσική πλευρά να μην την ακολουθήσει και σε σχέση με την Τουρκία, εκτιμούν αναλυτές. Από την άποψη αυτή, αναμένεται η Μόσχα να επιμείνει στην ομαλή συνέχιση της κατασκευής του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη. Από βουλγαρικής πλευράς έχει ζητηθεί πίστωση χρόνου, προκειμένου να εξεταστούν αναλυτικά τα οικονομικά στοιχεία του έργου, για τα οποία η νέα κυβέρνηση επικαλείται ελλιπή ενημέρωση από την προηγούμενη, στην οποία αποδίδει απόκρυψη σημαντικών στοιχείων της συμφωνίας.