Η απόφαση του πρωθυπουργού κ. Γιώργου Παπανδρέου να κρατήσει ο ίδιος το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών συνοδεύθηκε, αμέσως μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, με μία κίνηση, η οποία, όπως επισημαίνουν στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού, ήταν μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις για τις στρατηγικές επιλογές της κυβέρνησης στην εξωτερική πολιτική. Πρόκειται για την αιφνιδιαστική επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη και όσα έγιναν εκεί, που αποτελούν τα στοιχεία αυτού του μηνύματος:
– Κατ’ αρχήν, η επίσκεψη από μόνη της, οι δηλώσεις του κ. Παπανδρέου, το ύφος και το περιεχόμενό τους, δείχνουν, όπως και ο ίδιος ανέφερε, ότι επιθυμεί να πιάσει το νήμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων από εκεί που το άφησε ως υπουργός Εξωτερικών του Κώστα Σημίτη και να επαναφέρει το δόγμα της προσέγγισης μεταξύ των δύο λαών αλλά και των ηγεσιών τους. Ταυτόχρονα, με την απόφαση να μεταβεί αύριο στη Λευκωσία για την πρώτη του επίσημη επίσκεψη ως πρωθυπουργός, ο κ. Παπανδρέου στέλνει μήνυμα για τη σημασία που έχει η επίλυση του Κυπριακού. Η ανταπόκριση της Αγκυρας απέναντι σε αυτές τις κινήσεις θα φανεί το προσεχές διάστημα, ενδεχομένως και από τα μηνύματα που θα στείλει ο αρμόδιος για την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας υπουργός Εγκεμεν Μπαγίς, ο οποίος θα βρεθεί στην Αθήνα στις 5 Νοεμβρίου.
– Η επιλογή να αξιοποιήσει, για να κάνει το πρώτο άνοιγμα προς την Τουρκία, τη Διαβαλκανική Διάσκεψη υπουργών Εξωτερικών, μια μικρής εμβέλειας περιφερειακή διάσκεψη. «Το υπουργείο Εξωτερικών θα αξιοποιεί προσεχώς κάθε βήμα που του δίδεται για να φαίνεται ότι η Ελλάδα έχει φωνή, έχει διεθνή παρουσία, αλλά και διάθεση να αναλάβει πρωτοβουλίες, να καταθέσει ιδέες και προτάσεις, να αποκτήσει κύρος», επισημαίνει στέλεχος του ΥΠ.ΕΞ. και προσθέτει ότι θα πρέπει να αναμένουμε σε κάθε διεθνές ή πολυμερές φόρουμ η εκπροσώπηση της χώρας μας να είναι αναβαθμισμένη. «Θα δείτε τον κ. Παπανδρέου ή τον αναπληρωτή υπουργό κ. Δημήτρη Δρούτσα να συμμετέχουν και με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες να κάνουν αισθητή την ελληνική συμμετοχή», προσθέτει η ίδια πηγή. Ολα αυτά, στην προσπάθεια να εξυπηρετηθεί μια βασική πολιτική επιλογή, που είναι η αναβάθμιση της ελληνικής παρουσίας στο εσωτερικό της Ε.Ε. Οπως αναφέρει η ίδια πηγή, ο πρωθυπουργός έχει σε αυτή την κατεύθυνση ένα πλεονέκτημα: είναι γνωστός από την προηγούμενη θητεία του ως υπουργός Εξωτερικών και μάλιστα με τη διοργάνωση μιας εξαιρετικά επιτυχημένης ελληνικής Προεδρίας το 2003.
Αυτό μπορεί να εξελιχθεί και σε μειονέκτημα εάν δεν καταγράφει θετική κινητικότητα άμεσα, εκτιμούν έμπειροι διπλωμάτες, καθώς ουσιαστικά, ακριβώς λόγω του ότι η νέα ηγεσία του ΥΠ.ΕΞ. είναι γνώριμη από παλιά, δεν δίδεται περίοδος χάριτος. Οι εισηγήσεις που γίνονται από διπλωμάτες προς την πολιτική ηγεσία είναι να διασφαλίσει η Αθήνα και η νέα κυβέρνηση μια κατ’ αρχήν θετική υποδοχή στις Βρυξέλλες, όπου μέσα σε πολύ σφιχτά χρονοδιαγράμματα θα κληθεί να διαπραγματευθεί για τα μεγάλα εθνικά θέματα, πριν στρέψει το βλέμμα της προς την Ουάσιγκτον και εγκαινιάσει επαφές με την αμερικανική ηγεσία.
– Στο πλαίσιο που περιγράφεται πιο πάνω, της ανάληψης πρωτοβουλιών, εντάσσεται η πρόταση που παρουσίασε ο κ. Παπανδρέου στην Κωνσταντινούπολη για διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη για την ένταξη όλων των χωρών των δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. μέχρι το 2014. «Πρόκειται για μια κίνηση που εξυπηρετεί έναν από τους βασικούς στόχους της νέας κυβέρνησης, να αναδειχθεί και πάλι η χώρα μας σε ρόλο ατμομηχανής των Βαλκανίων, να δείξει ότι μπορεί να βγει μπροστά σε ρόλο καθοδηγητή για τις χώρες αυτές που σαφώς έχουν μείνει πίσω στην ευρωπαϊκή προοπτική τους, προοπτική που ενδιαφέρει την Ελλάδα ως παράγοντας σταθερότητας και ευημερίας στην περιοχή», αναφέρει διπλωματική πηγή.
Η προτεραιότητα στα Βαλκάνια αναμένεται να σηματοδοτηθεί το προσεχές διάστημα με περιοδεία του κ. Δρούτσα στις χώρες της περιοχής. Η Αθήνα εκτιμά ότι μπορεί να «εργαλειοποιήσει» την ευρωπαϊκή προοπτική των βαλκανικών χωρών και για την υπεράσπιση των εθνικών θεμάτων. Ετσι, η νέα πολιτική ηγεσία εκτιμά ότι βγαίνοντας μπροστά, υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, σε μια εποχή μάλιστα που στην Ευρώπη κυριαρχεί η «κόπωση της διεύρυνσης», θα βρει πιο εύκολα συμμάχους και μεγαλύτερη κατανόηση στην επιλογή της να μπλοκάρει την πορεία της ΠΓΔΜ προς την Ε.Ε. χωρίς προηγούμενη επίλυση του θέματος της ονομασίας.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας της ηγεσίας του ΥΠ.ΕΞ. για αναβάθμιση της διεθνούς παρουσίας της χώρας, θα πρέπει να αναμένεται το επόμενο διάστημα η ανάληψη πρωτοβουλιών προς τη Μέση Ανατολή, όπου επίσης αναμένεται κύκλος επισκέψεων της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών.
Η Αθήνα εκτιμά ότι είναι μια περιοχή στην οποία οι παραδοσιακά καλές σχέσεις μπορούν να αξιοποιηθούν για να αναδείξει το ρόλο της ως αξιόπιστου μεσολαβητή και περιφερειακού παράγοντα που μπορεί να συνεισφέρει με πρωτοβουλίες και προτάσεις στην υπέρβαση αδιεξόδων.