Εάν ζούσαμε στη Δανία ή ακόμη και στη Νορβηγία, ίσως τα μέτρα Λοβέρδου – Κουτρουμάνη για το ασφαλιστικό να προσέφεραν μια βαθιά ανάσα στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας.
Προσπάθεια για να μην εκραγεί η βόμβα το 2015, λοιπόν, αλλά κυρίως ένα μήνυμα προς τις αγορές αναζητεί εναγωνίως η κυβέρνηση. Ανοιξε νωρίτερα από τον εθνικό διάλογο τη διαβούλευση για το ασφαλιστικό, αφήνοντας το «δίδυμο» του Εργασίας ελεύθερο σε πειραματισμούς από τους οποίους θα εξαρτηθεί το πολιτικό μέλλον των δύο, και ίσως γι’ αυτό το Μαξίμου διατηρεί εμφανείς αποστάσεις.
Πάντως, οι βασικότερες δύο από τις εννέα συνολικά προτάσεις που κατέθεσε το υπουργείο στον διάλογο, ταιριάζουν περισσότερο σε χώρες που δεν παρουσιάζουν ούτε τόσο υψηλούς δείκτες μαύρης εργασίας ούτε μαζική ανεργία ούτε δυσοίωνες αναπτυξιακές προοπτικές. Η μετάβαση στο προτεινόμενο, βελτιωμένης συνταξιοδοτικής ανταποδοτικότητας σύστημα, το οποίο θα αρχίσει να λειτουργεί ύστερα από μια μεταβατική περίοδο 10 ετών, παρέχοντας συντάξεις στο μεγαλύτερο μέρος των μελλοντικών συνταξιούχων που σήμερα είναι πάνω από 45 ετών, προϋποθέτει και μια αγορά εργασίας με άλλα χαρακτηριστικά νομιμότητας και ελέγχου, προσωπικό και εργοδότες άλλης νοοτροπίας, χωρίς την εκτεταμένη διαφθορά και εισφοροαποφυγή που συγκαλύπτεται και από τμήμα του προσωπικού στα Ταμεία.
Με το προτεινόμενο μοντέλο, τόσο η γενιά των σημερινών 45άρηδων αλλά και οι νεότερες θα λάβουν μια σύνταξη η οποία θα αποτελείται από δύο μέρη: από τη «βασική» και από το τμήμα της σύνταξης που θα είναι ανταποδοτική, θα αντιστοιχεί στα πραγματικά έτη απασχόλησης. Η «βασική» θα συνιστά το κατώφλι της κρατικής πρόνοιας και θα παρέχεται σε όλους, ανεξαρτήτως του χρόνου ασφάλισης. Το υπόλοιπο τμήμα της σύνταξης θα συνδεθεί με τα χρόνια νόμιμης εργασίας και τις εισφορές που καταβλήθηκαν γι’ αυτήν. Σήμερα το κίνητρο παραμονής στην εργασία ισχύει μόνο για τρία χρόνια και προσφέρει αύξηση κατά 3,3% στη σύνταξη για κάθε επιπλέον χρόνο. Με τη νέα πρόταση, το κίνητρο προσαύξησης στη σύνταξη θα είναι τόσο υψηλό όσο περισσότερα ένσημα έχει κάποιος από τον πρώτο κιόλας χρόνο εργασίας. Επομένως, αλλάζει εντελώς και ο τρόπος υπολογισμού της σύνταξης.
Ποιος χάνει και ποιος κερδίζει από αυτό το μοντέλο; Οι απαντήσεις θα εξαρτηθούν από το ποσό της βασικής σύνταξης και από το αν υπάρχει μελέτη για τον ακριβή υπολογισμό της επίδρασης στο σύστημα. Το τοπίο και για τα δύο ερωτήματα παραμένει θολό. Διότι εάν η «βασική» οριστεί στα 400 ευρώ, και η κατώτατη είναι 486 ευρώ, η απώλεια θα περιοριστεί στα 86 ευρώ. Εάν όμως ο δικαιούχος λάμβανε και ΕΚΑΣ, τότε η μείωση της σύνταξης θα αγγίξει τα 386 ευρώ. Οσο για το πόσο και τι εξοικονομεί το σύστημα, είναι κι αυτό άγνωστο, αφού πρέπει να υπολογιστούν οι παράμετροι των ποσοστών απασχόλησης.
Το ανταποδοτικότερο μοντέλο συντάξεων που προτείνουν οι κ. Λοβέρδος και Κουτρουμάνης και βρίσκει σε γενικές γραμμές σύμφωνο και τον πρόεδρο της ΓΣΕΕ, κ. Γ. Παναγόπουλο, επιβραβεύει κυρίως αυτούς που δουλεύουν νόμιμα και για πολλά χρόνια. Τέτοιες συνθήκες αρμόζουν πράγματι στις ευελιξίες της Δανίας, το παραγωγικό μοντέλο της Νορβηγίας, την προσαρμοστικότητα της Φινλανδίας ίσως και της Σουηδίας. Στην Ελλάδα της εκτεταμένης μαύρης εργασίας, εκτιμάται ότι στο σύνολο των 4,5 εκατομμυρίων πολιτών που εντάσσονται στο εργατικό δυναμικό της χώρας, περίπου 1.100.000 δουλεύουν ανασφάλιστοι ή ασφαλίζονται για ελάχιστες ημέρες, ενώ πάνω από 500.000 είναι πλέον οι άνεργοι. Πώς θα πειστούν να δουλέψουν νόμιμα οι παράνομοι και πού θα εργαστούν οι άνεργοι όταν το παραγωγικό μοντέλο της χώρας έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του και δεν δημιουργεί παρά μόνο περιφερειακά, θέσεις προσωρινής και ανασφάλιστης εργασίας; Κι αν το νέο σύστημα περιοριστεί μόνο σε ανταποδοτική βελτίωση, μέχρι ποια ηλικία θα πρέπει να εργάζονται οι νέοι που βρίσκουν την πρώτη δουλειά με ασφάλιση μετά το τριακοστό έτος της ηλικίας τους;
Τα ερωτήματα αυτά αποδεικνύουν ότι όσο κι αν τα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας πιέζονται αφόρητα από τις δαπάνες των ασφαλιστικών ταμείων, το ασφαλιστικό παραμένει πρόβλημα αναπτυξιακό που προϋποθέτει πολιτικές λύσεις. Αν δεν υπάρξει παραγωγική ανάπτυξη, τα ταμεία θα καταρρεύσουν ακόμη κι αν χρειαστεί να εργάζονται κάποιοι μέχρι τα 70 τους…