Ο κ. Γ. Παπανδρέου είναι ένας πολιτικός ο οποίος αρέσκεται στις συχνές αλλαγές. Ακόμη και οι επιλεγμένοι από τον ίδιο επιτελείς του έχουν ιδία εμπειρία. Η διαδρομή του από το στρατηγείο της οδού Μαυρομιχάλη το 2004, η εν συνεχεία καθημερινή τριβή με το κουαρτέτο των κ. Γ. Ραγκούση, Γ. Παπακωνσταντίνου, Ν. Αθανασάκη και της κ. Βάρτζελη, η «επικράτηση» του κ. Χ. Παμπούκη το 2009 και εν τέλει η σημερινή επιστροφή στην υπό τον κ. Ραγκούση ομάδα, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Οσοι παρακολουθούν τον τρόπο που κινείται ο κ. Παπανδρέου τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι οι εξελίξεις στο περιβάλλον του μοιάζουν ακόμη και προβλέψιμες.
Πρόκειται για μια τάση η οποία είχε διαφανεί ανάγλυφα, ήδη από την περίοδο που ήταν υπουργός Εξωτερικών. Οι φίλοι του παρατηρούσαν ότι τα καθημερινά διοικητικά θέματα -γραφειοκρατικά όπως τα θεωρεί ο ίδιος- τον άφηναν παγερά αδιάφορο. Για τούτο τον λόγο ήταν εμφανές ότι σε κάθε πόστο που αναλάμβανε οι γραμμές διοίκησης έμοιαζαν μάλλον ασαφείς, όπως άλλωστε και οι αρμοδιότητες τις οποίες τελικώς απέδιδε στους ανθρώπους του. Μεταξύ όσων συνυπήρχαν τότε στο περιβάλλον του κ. Παπανδρέου, ήταν ο Π. Μπεγλίτης, ο Ν. Κοτζιάς, ο Αλ. Ρόντος, η Φρ. Κόναλλυ, ο Χ. Παμπούκης, ο Π. Γερουλάνος.
Ο «Λιβάνης»
Η πρακτική των ασαφών αρμοδιοτήτων βεβαίως δεν ήταν διόλου τυχαία, καθώς είχε ως αποτέλεσμα την αποκέντρωση του ελέγχου, ψήγματα του οποίου απολάμβαναν όσοι τον περιέβαλαν. Εν ολίγοις ένα και μοναδικό πρόσωπο εμπιστοσύνης δεν υπήρχε ποτέ, διότι ο κ. Παπανδρέου απεχθανόταν την ιδέα να δώσει σε κάποιον υπερεξουσίες τύπου «Λιβάνη». Προτιμούσε εν γνώσει του να συντηρεί τη συγκεχυμένη και συχνά προβληματική κατάσταση στο επιτελείο του, από το να συρθεί στις λανθασμένες επιλογές ενός προσώπου που θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε σκοτεινές ατραπούς και απρόβλεπτες καταστάσεις.
Το 2004, χρονιά στην οποία ο κ. Παπανδρέου ουσιαστικά σύρθηκε σε εκλογές, έχοντας κάνει ελάχιστες επιλογές ο ίδιος, επίλεκτος συνεργάτης του ήταν ο κ. Παμπούκης. Ως «στρατηγός» της εκλογικής μάχης, ο κ. Παμπούκης είχε την ιδέα της αμφίπλευρης διεύρυνσης, η οποία έφερε στο ΠΑΣΟΚ ετερόκλητα μεταξύ τους πρόσωπα και συγκεκριμένα εξ αριστερών τον κ. Μίμη Ανδρουλάκη και την κ. Μαρία Δαμανάκη και εκ δεξιών τους κ. Στ. Μάνο και Α. Ανδριανόπουλο. Αρχικά το σχήμα αυτό κρίθηκε ευφυές, εν συνεχεία όμως συνάντησε σθεναρή ενδοκομματική πολεμική. Οι «αταίριαστοι» υποψήφιοι και η κάκιστη οργανωτικά προεκλογική καμπάνια συμπληρώθηκαν από μια οδυνηρή ήττα, την οποία ο κ. Παπανδρέου βίωσε σχεδόν τραυματικά. Η εκλογική ήττα του 2004 απομάκρυνε τον κ. Παμπούκη από το προσκήνιο.
Ηταν η περίοδος που άρχισε να εμφανίζεται όλο και περισσότερο ο κ. Π. Γερουλάνος, στενός συνεργάτης του από την εποχή του υπουργείου Εξωτερικών. Κύριο προτέρημα του κ. Γερουλάνου -ακόμη και σήμερα- είναι ότι έχει την ικανότητα «να ηρεμεί τον πρόεδρο» όταν η κατάσταση φεύγει από τον έλεγχο. Ακόμη πάντως και σε αυτή την περίοδο μακριά από τα φώτα, ο κ. Παπανδρέου εξακολουθούσε να συναντά τον κ. Παμπούκη, συνήθως σε μια ταβέρνα της Νέας Ερυθραίας, με… μενού ζητήματα «υψηλής πολιτικής». Στο περιβάλλον τότε ήταν επίσης ο διευθυντής του γραφείου του Β. Βαλασόπουλος, η Ρεγγίνα Βάρτζελη, ο Ν. Αθανασάκης και ο Π. Γερουλάνος.
Το στοίχημα
Αν το 2004 ήταν χρονιά δύσκολη, το 2007 ήταν για τον κ. Παπανδρέου το στοίχημα της ζωής του. Το βράδυ της 16ης Σεπτεμβρίου, μετά την εμφατική δεύτερη ήττα του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, ήταν ασαφές αν ήθελε να προσπαθήσει και για τρίτη φορά. Ανθρωποι οι οποίοι βρέθηκαν εκείνο το βράδυ στη Χαριλάου Τρικούπη, θυμούνται ότι ο αδελφός του Νίκος και ο Παύλος Γερουλάνος ήταν εκείνοι που «τον συνέφεραν» από το αρχικό σοκ και τον έπεισαν να σηκώσει το γάντι του Ευ. Βενιζέλου. Δεν τον άφησαν ποτέ να διαβάσει το πρώτο κείμενο που είχε γραφτεί, από τον Κ. Λαλιώτη και τον Ν. Αθανασάκη. Αντιθέτως, ο Γ. Ρουμπάτης ανέλαβε να γράψει μια δεύτερη, διορθωμένη εκδοχή, η οποία θα ήταν λιγότερο κατηγορηματική για την επόμενη ημέρα. Ο συναισθηματικός δεσμός που δημιουργήθηκε εκείνη τη νύχτα με τους ανθρώπους που τον μετέπεισαν εξακολουθεί να είναι ακόμη ισχυρός. Στη διετία που μεσολάβησε μέχρι και τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου του 2009, λειτουργούσαν στο περιβάλλον του κ. Παπανδρέου τρεις κύκλοι.
Ο πρώτος ήταν ουσιαστικά το περιστασιακό think tank που απάρτιζαν οι Χάρης Παμπούκης, Νίκος Κοτζιάς, Φ. Πετσάλνικος και Ν. Αθανασάκης. Δεύτερος ήταν η τριάδα των κ. Γ. Ραγκούση, Γ. Παπακωνσταντίνου και Ν. Αθανασάκη, στην οποία μάλιστα συμμετείχαν και τα «τρομερά παιδιά» Δ. Στεφάνου και Γ. Πετρουλάκης. Στη σύνθεση περιλαμβανόταν και η κ. Τίνα Μπιρμπίλη, τότε μία εκ των λογογράφων του κ. Παπανδρέου. Τρίτος κύκλος ήταν εκείνος της πανταχού παρούσης κ. Ρεγγίνας Βάρτζελη, της κ. Μαίρης Μακριδάκη, σημερινής γραμματέως του πρωθυπουργού, και του κ. Γερουλάνου, του «θεσμικού φίλου», όπως προσφυώς τον χαρακτηρίζουν κάποιοι. Ολοι αυτοί μαζί συνιστούσαν μια ομάδα, την οποία αρκετοί είδαν ως την πρώτη σύνθεση που θα κατάφερνε πραγματικά να οργανώσει τον κ. Παπανδρέου, να διαχειρισθεί αποτελεσματικά την επικοινωνία, το πολιτικό μάνατζμεντ.
Εκαστος από τους συμμετέχοντες στη «νικήτρια» ομάδα του 2009, ευλόγως περίμενε ότι την «επόμενη μέρα» θα είναι στο πλευρό του πρωθυπουργού. Απαντες -πλην ενός- διαψεύστηκαν.
Δίχως να το ξέρουν οι περισσότεροι, δύο Κυριακές πριν από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, σε γνωστό γαλλικό εστιατόριο του κέντρου των Αθηνών ο κ. Παπανδρέου συνέφαγε με τον κ. Παμπούκη. Την έντονη συζήτηση, είχε μάλιστα τότε σημαδέψει ένα παραπολιτικής αξίας γεγονός. Φεύγοντας από το ρεστοράν, ο κ. Παπανδρέου έσπευσε να σφίξει το χέρι μιας -«νεοδημοκρατικών», όπως απεδείχθη πολιτικών απόψεων- γυναίκας, η οποία παγερά σχολίασε «αφού δεν με ξέρετε, γιατί με χαιρετάτε;». Εκείνο το μεσημέρι πάντως διημείφθησαν και σημαντικότερες κουβέντες. Λέγεται ότι τότε ο κ. Παμπούκης παρουσίασε την ιδέα τοποθέτησης του κ. Θ. Πάγκαλου σε θέση αντιπροέδρου, με τον κ. Ευ. Βενιζέλο ως υπουργό Αμυνας και τον κ. Πάνο Μπεγλίτη αναπληρωτή στο πλευρό του, σε ρόλο ελεγκτή. Το γεύμα εκείνο σφράγισε και κάτι άλλο: την πρωτοκαθεδρία Παμπούκη στο Μέγαρο Μαξίμου, από τη Δευτέρα 5 Οκτωβρίου.
Ο συμβολισμός
Γαλλοτραφής γαρ, άνθρωπος με γνώση της δύναμης των συμβολισμών, τη στιγμή της ορκωμοσίας της 7ης Οκτωβρίου 2009 στο Προεδρικό Μέγαρο, ο κ. Παμπούκης τέντωσε το χέρι του προκειμένου να υπερκεράσει τον όγκο του κ. Ευ. Βενιζέλου και να αγγίξει απευθείας τον πρωθυπουργό, ώστε να φανεί από πού αντλεί την εξουσία του. Ο κ. Παμπούκης είχε νωρίτερα συνοδεύσει τον κ. Παπανδρέου στο Προεδρικό Μέγαρο. Στο τέλος της ορκωμοσίας, ο κ. Ραγκούσης πήγε στη Βασ. Σοφίας, η κ. Βάρτζελη στη Βουλή και ο κ. Αθανασάκης σε μια εσοχή στο πρώην γραφείο του κ. Θ. Ρουσόπουλου στο Μέγαρο Μαξίμου, που πλέον ανήκε στον κ. Παμπούκη. Η επικράτησή του αντιμετωπίστηκε από το «σύστημα» του κ. Παπανδρέου ως μια ήττα αναπάντεχη, ως το δικό τους «Περλ Χάρμπορ».
Δεν χρειάστηκε ωστόσο να περάσουν παρά μόλις 11 μήνες, για τη ρεβάνς. Ο κ. Παμπούκης όλο αυτό το διάστημα ήρθε σε υπόγεια σύγκρουση με πολλούς, ακόμα και με τον ισχυρό αδελφό του πρωθυπουργού Νίκο Παπανδρέου, με τον οποίο είχε ένα είδος times share στο γραφείο του πρώτου ορόφου. Ηδη από την άνοιξη είχε ξεκινήσει μια συζήτηση ότι το σχήμα στο Μαξίμου δεν λειτουργεί ικανοποιητικά. Οσον αφορά τις σχέσεις με τον κ. Ραγκούση, αυτές είχαν εξελιχθεί το τελευταίο διάστημα σε μια υπόγεια σύγκρουση. Κάποιοι κατηγορούν τον κ. Παμπούκη ότι προσπάθησε να ακυρώσει την αναβάθμιση του κ. Ραγκούση. Κι άλλοι αποδίδουν τον «αποκεφαλισμό» της κ. Γλυκερίας Σιούτη, ως «αντίποινα» από την πλευρά Ραγκούση.
Το βράδυ του ανασχηματισμού, ο κ. Παμπούκης έφυγε από το Μαξίμου νωρίς, αφήνοντας τα κρίσιμα τηλέφωνα προς τους νεοδιοριζόμενους υπουργούς και υφυπουργούς στην κ. Βάρτζελη και τον κ. Αθανασάκη. Αλλος ένας κύκλος στις ατελείωτες εναλλαγές έμπιστων του κ. Παπανδρέου είχε κλείσει. Τουλάχιστον για την ώρα…