Το κλίμα των αυτοδιοικητικών εκλογών θυμίζει παρτίδα πόκερ. Η πρωθυπουργική απειλή για προκήρυξη βουλευτικών εκλογών έχει στόχο να ενσπείρει τον φόβο στους πολίτες, να κάμψει την έντονη δυσαρέσκειά τους, να ανασχέσει την τάση τους για αποδέσμευση από παραδοσιακές κομματικοεκλογικές ταυτίσεις και να τους υποχρεώσει να επιδοκιμάσουν με την ψήφο τους την κυβερνητική πολιτική. Ολα αυτά, προκειμένου να αποφύγουν μια περιπέτεια με πιθανολογούμενες αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις.
Η τακτική του Γ. Παπανδρέου υπαγορεύθηκε από δύο αλληλένδετες και συγκλίνουσες πραγματικότητες. Η πρώτη είναι ότι η συνταγή του Μνημονίου δεν βγαίνει. Είναι υποχρεωμένος να λάβει νέα επώδυνα μέτρα, όταν η οικονομία έχει εγκλωβισθεί στον φαύλο κύκλο της ύφεσης και τα μικρομεσαία στρώματα έχουν φθάσει στα όρια αντοχής τους. Η δεύτερη πραγματικότητα είναι ότι, λόγω ακριβώς της αρνητικής δυναμικής στην οικονομία, το ΠΑΣΟΚ, αντί για άνετη νίκη, όπως έδειχναν τον Σεπτέμβριο οι δημοσκοπήσεις, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο ήττας.
Κρίσιμο ερώτημα
Αιωρείται το ερώτημα εάν η απειλή εκλογών είναι ή όχι προεκλογική μπλόφα. Οι κυβερνητικοί το διαψεύδουν, αλλά κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Δεν είναι χωρίς σημασία ότι ο Παπανδρέου έχει αποφύγει να προσδιορίσει ποια εκλογικά αποτελέσματα ο ίδιος θεωρεί αποδοκιμασία της πολιτικής του και κατ’ επέκταση αιτία προσφυγής στις κάλπες.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η τρόικα τον πιέζει ασφυκτικά να μη στήσει κάλπες, η ασάφεια επιτρέπει στον πρωθυπουργό να «καταπιεί» ένα αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα ή ακόμα και μια οριακή ήττα. Εάν, όμως, η ήττα είναι καθαρή, δεν θα μπορεί να συνεχίσει σαν μην έχει συμβεί τίποτα. Θα έχει ο ίδιος ακρωτηριάσει πολιτικά τη δυνατότητά του να κυβερνάει όπως μέχρι τώρα.
Σύμφωνα με συνεργάτες του, ο Παπανδρέου εννοεί όσα λέει. Επίσης, πιστεύει ότι εάν προκηρύξει εκλογές, παρά τη λαϊκή δυσαρέσκεια, το ΠΑΣΟΚ θα αναδειχθεί πρώτο κόμμα, επειδή δεν υπάρχει εναλλακτική λύση και οι πολίτες θέλουν να αποφύγουν το χάος. Ως πρώτο κόμμα θα εξασφαλίσει αυτοδυναμία, επειδή οι 10 πρόσθετες έδρες, που θα λάβει με τον νέο εκλογικό νόμο Παυλόπουλου, θα καλύψουν εν μέρει την απώλεια εδρών, λόγω της αναπόφευκτης μείωσης του εκλογικού ποσοστού.
Αυτή η εκτίμηση, όμως, σηκώνει αντίλογο. Είναι αλήθεια ότι εάν στηθούν βουλευτικές κάλπες, οι ψηφοφόροι θα βρεθούν αντιμέτωποι με ισχυρό πολιτικό εκβιασμό. Από την άλλη πλευρά, όμως, εάν δώσουν στο ΠΑΣΟΚ αυτοδυναμία, θα έχουν δώσει στον Παπανδρέου λευκή εντολή να λάβει τα πιο σκληρά μέτρα. Κανείς δεν θα μπορεί να διαμαρτυρηθεί. Εάν, αντιθέτως, το κυβερνών κόμμα δεν εξασφαλίσει αυτοδυναμία, εκ των πραγμάτων θα αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις διακυβέρνησης. Επιπροσθέτως, θα έχει σταλεί στην τρόικα το μήνυμα ότι το καζάνι της κοινωνίας έχει φθάσει σε σημείο βρασμού.
Εάν οι κάλπες βγάλουν πρώτο κόμμα τη Ν.Δ., ο Παπανδρέου θα υποχρεωθεί να εγκαταλείψει την αρχηγία. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, όμως, ο ίδιος αποκλείει αυτό το ενδεχόμενο. Στη χειρότερη περίπτωση θεωρεί πως το ΠΑΣΟΚ θα έλθει πρώτο κόμμα, αλλά χωρίς αυτοδυναμία. Τότε, θα έχει τη δυνατότητα να ζητήσει να σχηματισθεί οικουμενική κυβέρνηση.
Προφανώς, το μοίρασμα της εξουσίας δεν είναι καθόλου ευχάριστο για έναν πολιτικό που έχει μάθει να λειτουργεί περισσότερο σαν μονάρχης παρά ως πρόεδρος. Από την άλλη πλευρά, όμως, στην παρούσα συγκυρία μοίρασμα της εξουσίας συνεπάγεται και επιμερισμό του τεράστιου πολιτικού κόστους, που απειλεί να συνθλίψει πολιτικά και τον Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ. Αντί να έχει τον Σαμαρά στην αντιπολίτευση να κεφαλαιοποιεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια, μπορεί να τον καταστήσει συνυπεύθυνο για την εφαρμογή του Μνημονίου και να του φορτώσει μερίδιο του τεράστιου πολιτικού κόστους.
Η άρνηση του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ να συμμετάσχουν σε μια τέτοια κυβέρνηση δεν τον απασχολεί, επειδή δεν μπορούν να παίξουν ρόλο δυνάμει εναλλακτικής λύσης στο πρόβλημα διακυβέρνησης. Ούτε τον ενοχλεί η συμμετοχή του ΛΑΟΣ, ενώ θα επιθυμούσε τη συμμετοχή της Ντ. Μπακογιάννη, της Δημοκρατικής Αριστεράς και των Οικολόγων, εάν βεβαίως εξασφαλίσουν την κοινοβουλευτική τους εκπροσώπηση.
Πάντα για την περίπτωση μη αυτοδυναμίας, το κλειδί είναι η συμμετοχή της Ν.Δ. Οσο το ΠΑΣΟΚ διαθέτει αυτοδύναμη πλειοψηφία, ο Αντ. Σαμαράς έχει την άνεση να θέσει απαγορευτικούς όρους. Εάν, όμως, προκύψει πρόβλημα ακυβερνησίας, η μόνη επιλογή του θα είναι να διαπραγματευθεί τους όρους της συμμετοχής του. Ως αρχηγός του πρώτου κόμματος, ο Παπανδρέου θεωρεί ότι δικαιούται την πρωθυπουργία σε μια τέτοια κυβέρνηση ευρείας αποδοχής. Από την άλλη πλευρά, όμως, ένας τέτοιος όρος δεν θα είναι εύκολα αποδεκτός από τον Σαμαρά, ο οποίος θα προτιμούσε την πρωθυπουργία να καταλάβει τρίτη προσωπικότητα.