Ενα τριήμερο κρίσιμων διαπραγματεύσεων με την τρόικα για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν το 2011 ξεκινά αύριο, υπό το φως του σημερινού εκλογικού αποτελέσματος, της εκρηκτικής αύξησης του δημόσιου χρέους, που μετά την αναθεώρηση θα διαμορφωθεί φέτος στο 144% του ΑΕΠ, και της πιθανής προσφυγής της Ιρλανδίας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης.
Την εβδομάδα που πέρασε, οι εμπειρογνώμονες της τριμερούς και τα στελέχη του Γενικού Λογιστηρίου κατέληξαν σε μια κοινή εκτίμηση για έλλειμμα 9,5% του ΑΕΠ ή 22 δισ. ευρώ φέτος, γεγονός που σημαίνει ότι δεν επετεύχθη ο στόχος του Μνημονίου για έλλειμμα 18,5 δισ. ευρώ. Η απόκλιση αυτή είναι αποτέλεσμα της υστέρησης των εσόδων και της αναθεώρησης των δημοσιονομικών μεγεθών του 2009, που έκλεισε τελικά στο 15,4% του ΑΕΠ ή σε 36,2 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, τις δύο πλευρές εξακολουθεί να χωρίζει μεγάλη απόσταση ως προς την εκτίμηση για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν τον επόμενο χρόνο. Ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου θα επιχειρήσει να πείσει τους επικεφαλής της τρόικας, Σερβάας Ντερός και Πολ Τόμσεν, ότι αρκούν επιπλέον περικοπές δαπανών 1,5 – 2 δισ. ευρώ (πλην των 9,6 δισ. ευρώ που προβλέπει ήδη το Μνημόνιο για το 2011) ώστε να επιτευχθεί η μείωση του ελλείμματος από τα 22 δισ. φέτος στα 17 δισ. ευρώ τον επόμενο χρόνο.
Οι εμπειρογνώμονες της τρόικας εκτιμούν ότι απαιτούνται τουλάχιστον 4 – 4,5 δισ. ευρώ επιπλέον. Δηλαδή, ζητούν συνολικά μέτρα εκτιμώμενης απόδοσης 13,6 δισ. ευρώ, για να μειωθεί το έλλειμμα κατά 5 δισ. ευρώ. Με τα μέτρα αυτά θεωρούν ότι θα αντισταθμιστεί η επίπτωση της ύφεσης, η όποια φετινή απόκλιση από τον στόχο, αλλά και όποια άλλη -άγνωστη ίσως αυτήν τη στιγμή- διαφορά προκύψει.
Βασική πηγή αβεβαιότητας για την τρόικα είναι οι ενδεχόμενες αναλήψεις υποχρεώσεων και καθυστερήσεις πληρωμών του δημόσιου τομέα, στενού και ευρύτερου, τις οποίες ακόμη και το Γενικό Λογιστήριο πληροφορείται συνήθως με καθυστέρηση 6μήνου, λόγω απουσίας διπλογραφικού συστήματος και ελέγχου των δαπανών.
Δεδομένου του κακού παρελθόντος της Ελλάδας σε τέτοιες αναδρομικές αναθεωρήσεις, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι το πραγματικό έλλειμμα φέτος μπορεί να είναι της τάξης του 11% του ΑΕΠ. Εξάλλου, με τη σύμφωνη γνώμη της τρόικας, ένα μέρος της φετινής μείωσης του ελλείμματος επετεύχθη μέσω της καθυστέρησης της παραλαβής οπλικών συστημάτων. Το δημοσιονομικό όφελος από αυτή την καθυστέρηση δεν είναι διατηρήσιμο και θα πρέπει το 2011 να αντικατασταθεί από αντίστοιχης απόδοσης μέτρα μόνιμου χαρακτήρα.
Το υπουργείο Οικονομικών θεωρεί ότι περαιτέρω περικοπή δαπανών τέτοιου μεγέθους (4,5 δισ. ευρώ) δεν μπορεί να γίνει, γιατί εκτός του ότι πολιτικά είναι δυσβάσταχτη, θα επιτείνει την ύφεση. Ετσι, θα επιχειρήσει να πείσει την τρόικα είτε να περιορίσει τις απαιτήσεις της είτε να αλλάξει ο στόχος του Μνημονίου. Να κατανεμηθεί, δηλαδή, τουλάχιστον η επίπτωση από την αναθεώρηση των δημοσιονομικών στοιχείων του 2009 στο 2011 και στο 2012.
Η Κομισιόν και η ΕΚΤ απορρίπτουν προς το παρόν την ιδέα αλλαγής των στόχων του Μνημονίου, υποστηρίζοντας ότι με δεδομένο ότι το δημόσιο χρέος θα φτάσει φέτος το 144% του ΑΕΠ και το 2011 θα προσεγγίσει το 150%, επιλογή δεν μπορεί να είναι η χαλάρωση, αλλά η επιτάχυνση της δημοσιονομικής προσαρμογής, ώστε να επιτευχθεί το ταχύτερο δυνατόν πρωτογενές πλεόνασμα. Αυτό αποτελεί για τις αγορές το μόνο αξιόπιστο σήμα για αποκλιμάκωση του χρέους. Το οικονομικό επιτελείο επίσης έχει κάποιες επιφυλάξεις ως προς το πώς μπορούν να ερμηνεύσουν οι αγορές μια αλλαγή των στόχων του Μνημονίου. Ολα αυτά θα σταθμιστούν τις επόμενες ημέρες από τις δύο πλευρές.
Σε κάθε περίπτωση, είτε 2 δισ. είτε 4 δισ. ευρώ είναι τα επιπλέον μέτρα που θα συμφωνηθούν με την τρόικα, στον πυρήνα του νέου πακέτου δημοσιονομικής προσαρμογής θα βρεθεί η αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα, με αποκρατικοποιήσεις επιχειρήσεων, εξυγίανση άλλων και κατάργηση δημόσιων οργανισμών και φορέων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι πολύ πιθανό να γίνουν και απολύσεις πλεονάζοντος προσωπικού στις ΔΕΚΟ και καταργούμενων φορέων, κάτι που θα το θέσει επιτακτικά και η τρόικα στην περίπτωση μάλιστα που επιμείνει στο εύρος των επιπλέον μέτρων και στην άρνηση να αλλάξουν οι στόχοι του Μνημονίου για το 2011. Η μόνη δέσμευση που έχει αναλάβει η κυβέρνηση είναι ότι δεν θα αυξηθούν περαιτέρω οι φόροι και δεν θα υπάρξουν οριζόντιες μειώσεις μισθών και συντάξεων. Από τη δέσμευση αυτή εξαιρούνται οι άλλες αποδοχές, πλην βασικών μισθών, στις ΔΕΚΟ.
Δυσαρέσκεια για τις καθυστερήσεις
Εκτός από την αδυναμία επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων, η τρόικα είναι δυσαρεστημένη και από την καθυστέρηση που παρατηρείται στην υλοποίηση άλλων, διαρθρωτικού χαρακτήρα, παρεμβάσεων που προβλέπει το Μνημόνιο. Επί της ουσίας θεωρούν ότι η υλοποίηση του Μνημονίου πάγωσε από τον Αύγουστο και μετά ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών και εξαιτίας του ανασχηματισμού. Ετσι, έχουν καθυστερήσει οι αλλαγές στο εργασιακό. Το Μνημόνιο προβλέπει ότι έως το τέλος του έτους θα πρέπει να ψηφιστεί νόμος, που θα προβλέπει ότι οι επιχειρησιακές συμβάσεις είναι ισχυρότερες από τις κλαδικές. Καθυστέρηση παρατηρείται επίσης στην εκπόνηση αναλογιστικών μελετών για το ασφαλιστικό γενικά, αλλά και για τα επικουρικά ταμεία. Κανένα νέο δεν υπάρχει για την ανάθεση της μελέτης για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, ενώ η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην έχει καταλήξει στο πώς θα αντιμετωπίσει την απαίτηση της Κομισιόν να επιτρέψει την πρόσβαση ιδιωτών στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη. Η αναδιάρθρωση του ΟΣΕ παραμένει στα χαρτιά. Επίσης, δεν έχει προχωρήσει η απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων. Καθυστερεί και η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για την αδειοδότηση των επιχειρήσεων, ώστε να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες. Καθυστερήσεις παρατηρούνται επιπλέον στη μηχανοργάνωση των νοσοκομείων, στο νέο σύστημα προμηθειών των νοσοκομείων και στην αναδιοργάνωση των υπηρεσιών του υπουργείου Οικονομικών.