Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Γιούργκεν Σταρκ είναι κατηγορηματικός: Αν το ελληνικό πρόγραμμα εφαρμοσθεί στο ακέραιο, η βιωσιμότητα του χρέους είναι εξασφαλισμένη. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ», επέμεινε στις ιδιωτικοποιήσεις τις οποίες θεωρεί κλειδί προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά και για την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας.
– Στην Ελλάδα κερδίζει έδαφος η άποψη ότι το πρόγραμμα δεν λειτουργεί, αν και ο κ. Τόμσεν υποστηρίζει το αντίθετο. Μπορούμε να το τροποποιήσουμε αν χρειασθεί;
– Πρώτον, αυτή είναι η άποψη του κ. Τόμσεν. Θα πρέπει να κάνουμε από κοινού μια αξιολόγηση για το πού βρισκόμαστε τώρα στην εφαρμογή του προγράμματος. Αν η τρόικα φτάσει στο συμπέρασμα ότι σε κάποιες περιοχές υπάρχει η ανάγκη αναζωογόνησης του προγράμματος, ενίσχυσης της εφαρμογής του, τότε αυτό το μήνυμα θα μεταφερθεί. Αυτό που έχω δει μέχρι στιγμής είναι ότι υπάρχει πρόοδος στη δημοσιονομική προσαρμογή και στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως το ασφαλιστικό και η αγορά εργασίας. Πιστεύω ότι τα πράγματα έχουν κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, φαίνεται ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή στην οποία αυτό που πραγματικά χρειάζεται πλέον είναι πράξεις. Τα σχετικώς εύκολα μέτρα έχουν ληφθεί και τώρα γίνεται πιο περίπλοκο και δύσκολο να συνεχισθεί ο δρόμος της προσαρμογής.
Ο στόχος είναι ξεκάθαρος, η μείωση του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ μέχρι το 2014, κάτι που επιβεβαίωσε και ο πρωθυπουργός. Υπάρχει η δέσμευση από την κυβέρνηση, ωστόσο πλέον πράξεις θα πρέπει να ακολουθήσουν τα λόγια. Σε ό,τι αφορά τη βιωσιμότητα του χρέους, αν το πρόγραμμα εφαρμοσθεί τα σημεία του ένα προς ένα, η βιωσιμότητα του χρέους είναι εξασφαλισμένη. Ο στόχος πρέπει να είναι πρωτογενές πλεόνασμα 5%, κατά τη γνώμη μας αυτό είναι το ελάχιστο που χρειάζεται να επιτευχθεί, αλλά, επίσης, και στο πλαίσιο ιδιωτικοποιήσεων. Η Ελλάδα είναι μια πλούσια σε ενεργητικό χώρα. Με την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων και γαιών, η Ελλάδα μπορεί πράγματι να αξιοποιήσει πολύ αποδοτικά την περιουσία που διαθέτει. Οι ιδιωτικοποιήσεις αποτελούν πραγματικά το κλειδί σε αυτή τη διαδικασία. Σκεφθείτε ότι σήμερα ο φορολογούμενος επιδοτεί τις κρατικές εταιρείες. Με τη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων δεν έχετε μόνο έσοδα για τη μείωση του χρέους, αλλά και στο μέλλον χαμηλότερο έλλειμμα. Δεύτερον, συνολικά η οικονομία θα γίνει πιο αποδοτική και η κυβέρνηση θα κερδίσει σε φόρους από τις ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις. Αποτελούν λοιπόν πραγματικά το κλειδί, και πρέπει να πω ότι το πρόγραμμα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για έσοδα 50 δισ. ευρώ μέχρι το 2015 είναι εφικτό και θα έπρεπε μάλιστα κανείς να είναι πιο φιλόδοξος. Αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο της επειγόντως απαραίτητης αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας.
– Υπάρχει πάντα η πιθανότητα μία δόση του δανείου να διακρατηθεί. Πρόσφατα είπατε ότι η Ελλάδα πρέπει να κάνει περισσότερα ώστε να εξασφαλίσει την επόμενη δόση;
– Αυτό που θα ήθελα να επιβεβαιώσω είναι το εξής: Οπως είπα, έχει σημειωθεί πρόοδος. Αλλά υπάρχει ο κίνδυνος, αν αυτή η τάση συνεχισθεί, να υπάρξουν αποκλίσεις. Οι ελληνικές Αρχές πρέπει να αποφύγουν αυτές τις αποκλίσεις και πρέπει να επιμείνουμε, διότι αυτή είναι επίσης η προσδοκία των πιστωτών της Ελλάδας, που δείχνουν την αλληλεγγύη τους προς τη χώρα. Περιμένουν ότι το πρόγραμμα θα εφαρμοσθεί όπως έχει συμφωνηθεί. Και σε περίπτωση αποκλίσεων, αυτές πρέπει να διορθωθούν.
– Φαίνεται όμως πως το πρόγραμμα είναι περιοριστικό… Ολοι μιλούν για το πώς πρέπει να το ακολουθήσουμε μέχρι τελευταίας κεραίας…
– Η Ελλάδα βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, αυτή είναι μια περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Και η Ελλάδα πρέπει να αλλάξει οικονομική πολιτική, η οποία ήταν λάθος στο παρελθόν και πρέπει να διορθωθεί. Αυτό είναι επώδυνο. Αλλά έχετε τη διεθνή και ευρωπαϊκή υποστήριξη. Συγκρίνοντας το ελληνικό πρόγραμμα με άλλα που διαπραγματεύθηκε το ΔΝΤ με τις ασιατικές χώρες ή με τη Λεττονία στην Ευρώπη, δεν υπάρχει μια ειδικά σκληρή αντιμετώπιση της Ελλάδας από την πλευρά της Ευρώπης ή του ΔΝΤ. Είναι ένα δύσκολο, απαιτητικό πρόγραμμα αλλά είναι ρεαλιστικό, με δεδομένη την εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα. Ισως για τα ελληνικά δεδομένα είναι πολύ σκληρό, αλλά με βάση τα ευρωπαϊκά και διεθνή δεδομένα, δεν είναι.
– Το αίτημα της Ε.Ε. για πολιτική συμφωνία θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει σε εκλογές στην Ελλάδα. Ποια είναι η γνώμη σας για τον εκλογικό κύκλο;
– Θα αποφύγω να σχολιάσω, διότι δεν αποτελεί πεδίο για το οποίο δίνουμε συμβουλές και προκειμένου να μην παρέμβω στην εσωτερική πολιτική κατάσταση της χώρας. Ωστόσο, όπως έχουμε δει στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, υπάρχει μια ευρεία πολιτική συναίνεση μεταξύ των κύριων πολιτικών κομμάτων για το περιεχόμενη και την εφαρμογή του προγράμματος. Θα ήταν χρήσιμο να επιτευχθεί αυτό και στην περίπτωση της Ελλάδας. Θα έδινε στις αγορές κάποιου είδους εξασφάλιση ότι έχει ευρεία υποστήριξη και ότι δεν υπάρχει κανείς που θα αμφισβητήσει την καταλληλότητα του προγράμματος το 2011, το 2012, το 2013 ή που να μην έχει δεσμευθεί για την εφαρμογή του.
«Οχι» ΕΚΤ στην αναδιάρθρωση
– Οι αγορές φαίνεται να πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα χρειασθεί μια αναδιάρθρωση του χρέους. Γιατί είναι τόσο αντίθετη η ΕΚΤ, ακόμη και στην περίπτωση ενός εθελοντικού ανασχεδιασμού;
– Διότι αυτό θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα. Μια αναδιάρθρωση ή ένας ανασχεδιασμός δικαιολογείται μόνο σε περίπτωση που δεν είναι διασφαλισμένη η βιωσιμότητα του χρέους. Αν όμως το πρόγραμμα εφαρμοσθεί κατά γράμμα, τότε η Ελλάδα είναι φερέγγυα. Και γι’ αυτόν τον λόγο δεν πρέπει να γίνει αναδιάρθρωση, λαμβάνοντας επίσης υπόψη όλες τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει για την ίδια την Ελλάδα. Με οποιοδήποτε είδος αναδιάρθρωσης η Ελλάδα κινδυνεύει να μην επιτύχει πρόσβαση στις αγορές σε εύλογο διάστημα, και αν την επανακτήσει, θα πρέπει να πληρώνει στο μέλλον υψηλότερο περιθώριο κινδύνου. Θα είναι πολύ δαπανηρό για την Ελλάδα, ακόμη και αν γίνει εθελοντικά. Και παρεμπιπτόντως, δεν είναι αυτή η εύκολη έξοδος από τα τρέχοντα προβλήματα. Η Ελλάδα θα πρέπει να επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να συνεχισθεί η προσαρμογή. Μια αναδιάρθρωση του χρέους θα μείωνε τα κίνητρα για την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που πρέπει να συνεχισθούν. Αρα αυτή η αναδιάρθρωση ή ο ανασχεδιασμός μπορεί να θεωρείται πανάκεια, αλλά στην πραγματικότητα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα και δεν βοηθά στην επίλυση των υπαρχόντων.
– Θα ήταν η ΕΚΤ εναντίον μιας αναδιάρθρωσης και στην περίπτωση που η Ελλάδα επιτύχει δημοσιονομικό πλεόνασμα και εφαρμόσει τις απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις;
– Δεν υπάρχει ανάγκη να το εξετάσουμε αν όλα αυτά επιτευχθούν, διότι όταν φτάσεις σε πρωτογενές πλεόνασμα, σταθεροποιείς το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ και είσαι ικανός να το μειώσεις περαιτέρω. Και έχετε επίσης το σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων. Σύμφωνα με αυτό, με 50 δισ. έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις μπορείτε να μειώσετε το χρέος σας κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες. Αρα δεν υφίσταται ανάγκη να το εξετάσουμε. Δεν κατανοώ γιατί μεταξύ πολλών συμμετεχόντων στην αγορά, αλλά επίσης σε πολιτικές και ακαδημαϊκές συζητήσεις, αυτό θεωρείται ως η μόνη λύση που μειώνει τον πόνο για τους ψηφοφόρους, τους φορολογουμένους. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η δημοσιονομική προσαρμογή πρέπει να συνεχισθούν. Αυτή η διαδικασία δεν μπορεί με τίποτα να αποφευχθεί.
– Τι θα συμβεί με την υποστήριξη που προσφέρει η ΕΚΤ στις ελληνικές τράπεζες; Πρέπει να απεξαρτηθούν από την προσφορά ρευστότητας της ΕΚΤ μέχρι τον Ιούνιο; Και αν δεν μπορούν να το καταφέρουν;
– Φαίνεται ότι υπάρχει μια παρανόηση. Ο στόχος είναι να γίνει το τραπεζικό σύστημα των χωρών που βρίσκονται σε προγράμματα στήριξης λιγότερο εξαρτημένο από τη χρηματοδότηση της ΕΚΤ. Γι’ αυτόν τον λόγο ένα σημαντικό στοιχείο των προγραμμάτων είναι η ανάπτυξη σχεδίων χρηματοδότησης για τις επιμέρους τράπεζες. Αυτό θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με το πρόγραμμα που συμφωνήθηκε τον Φεβρουάριο, στην περίπτωση της Ελλάδας μέχρι τον Ιούνιο, και θα δούμε ποιο θα είναι το περιεχόμενο αυτών των σχεδίων. Πάντως, στο σύνολο της Ευρωζώνης παρατηρούμε σημαντική βελτίωση στη λειτουργία των αγορών χρήματος, άρα οι τράπεζες εμπιστεύονται περισσότερο η μία την άλλη και αυτό είναι καλό σημάδι. Η προσφυγή στη λειτουργία μας έχει υποχωρήσει σημαντικά.
– Στο πλαίσιο αυτών των σχεδίων χρηματοδότησης, υπάρχει μια κατεύθυνση που θα προτιμούσε η ΕΚΤ, για παράδειγμα προς την κατεύθυνση των εξαγορών και συγχωνεύσεων στον ελληνικό τραπεζικό κλάδο;
– Αυτό είναι κυρίως ευθύνη των εθνικών αρχών, να εφαρμόσουν τις προβλέψεις του προγράμματος. Αυτές πρέπει να εφαρμοσθούν. Αρα στην περίπτωση της Ελλάδας, οι τράπεζες μπορούν να ανακεφαλαιοποιηθούν.