Για πρώτη ουσιαστικά φορά από τότε που εκδηλώθηκε η ελληνική κρίση δανεισμού, η Ευρωζώνη δεν εστίασε μόνο στη μείωση του ελλείμματος, αλλά και στην αντιμετώπιση του προβλήματος που αντιπροσωπεύει αυτό καθ’ αυτό το χρέος. Επειτα από διαφωνίες και ολιγωρίες και αφού η απειλή για πρόκληση ντόμινο πήρε άμεσο χαρακτήρα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε την περασμένη Πέμπτη σε ένα πακέτο μέτρων, με το οποίο επιχειρεί να ανασχέσει την κρίση.
Οι εξελίξεις θα δείξουν εάν αυτό το πακέτο θα καταστήσει το ελληνικό χρέος βιώσιμο. Το πιθανότερο είναι να αποδειχθεί ανεπαρκές. Σίγουρα, όμως, εξασφαλίζει στην Ελλάδα πολύτιμο χρόνο και ταυτοχρόνως επιφέρει μία διόλου ευκαταφρόνητη ελάφρυνση του χρέους της. Ταυτοχρόνως, λειτουργεί ως παράγοντας οχύρωσης της Ευρωζώνης απέναντι σε μία κρίση, που έδειχνε καθαρά την τάση της να πλήξει όχι μόνο μικρούς αδύνατους κρίκους (Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία), αλλά και μεγάλες οικονομίες, όπως η ισπανική και η ιταλική.
Πέρα, όμως, από τη δραστικότητα που θα έχουν οι αποφάσεις της συνόδου κορυφής στις αγορές, έχει μεγάλη πολιτική σημασία ότι η Ε. Ε., έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, κινήθηκε προς τη σωστή κατεύθυνση. Η ελληνική κρίση, άλλωστε, δεν είναι μία μεμονωμένη περίπτωση. Υπάρχει και η ιθαγενής πτυχή, αλλά είναι και η ακραία εκδήλωση της συστημικής κρίσης του ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι εταίροι έλαβαν τις αποφάσεις για στήριξη της Ελλάδας όχι μόνο για λόγους αλληλεγγύης, αλλά και για το δικό τους συμφέρον.
Οι αγορές αντέδρασαν μάλλον θετικά, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι οι πιέσεις προς την Ευρωζώνη δεν έχουν τελειώσει. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι μία καλή αρχή, αλλά για να αποτραπεί η επανάληψη των επιθέσεων πρέπει αυτή η απόφαση να συνοδευθεί από τολμηρές κινήσεις προς την κατεύθυνση της δημοσιονομικής και πολιτικής ενοποίησης, αλλά και της οικονομικής σύγκλισης. Εάν δεν επιλυθεί στο επόμενο διάστημα η θεμελιώδης αντίφαση του κοινού νομίσματος, για την οποία έχουμε γράψει επανειλημμένως, η κρίση αναπόφευκτα θα ανακυκλωθεί.
Το ζητούμενο είναι η Ευρωζώνη να κινηθεί γρήγορα για να προλάβει τις εξελίξεις και να μην ξαναβρεθεί στη δυσάρεστη θέση να τρέχει πίσω από τα γεγονότα. Μπορεί καμία κυβέρνηση χώρας-μέλους να μην επιθυμεί την κατάρρευση του ευρώ, αλλά αυτό δεν αρκεί. Η παγκόσμια οικονομική κρίση ανέδειξε τις αντιφάσεις και τα κενά του ευρωπαϊκού νομισματικού οικοδομήματος. Στην πραγματικότητα, το ενοποιητικό εγχείρημα έχει καθηλωθεί σε μία μεταβατική κατάσταση, η οποία το καθιστά ευάλωτο. Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, η Ευρώπη ή θα πάει ολόκληρη μπροστά ή θα διαλυθεί. Κατά συνέπεια, για να γίνει η ζημιά αρκεί και η ολιγωρία.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναμφίβολα δημιουργεί ένα θετικό κλίμα και στην Ελλάδα. Κανείς δεν περιμένει να αλλάξει άμεσα η εξαιρετικά δύσκολη οικονομική πραγματικότητα. Υπάρχει, όμως, η εντύπωση ότι επιτέλους διαμορφώνεται ένα πλαίσιο για την ανάσχεση της ελεύθερης πτώσης και μία ελπίδα για μελλοντική ανάπτυξη.
Το κλίμα αυτό εκ των πραγμάτων ευνοεί την κυβέρνηση, αλλά δεν αναμένεται να επηρεάσει ποιοτικά τον συσχετισμό εκλογικών δυνάμεων. Αν και με τη στάση της τις τελευταίες ημέρες η Ν.Δ. έχασε πολιτική αξιοπιστία και πιθανώς και πολιτικό έδαφος, κατά πάσα πιθανότητα θα διατηρήσει το δημοσκοπικό προβάδισμά της. Η κύρια αιτία είναι η τάση πολιτικοεκλογικής συρρίκνωσης του ΠΑΣΟΚ, η οποία δεν σταμάτησε με τον πρόσφατο ανασχηματισμό και ούτε θα σταματήσει με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η πολιτική απονομιμοποίηση της κυβέρνησης Παπανδρέου δεν είναι αντιστρέψιμη. Υπουργοί και «πράσινοι» βουλευτές δεν μπορούν να μιλήσουν σε κάποια κομματική εκδήλωση χωρίς να προκληθούν συγκεντρώσεις πολιτών και έντονες αποδοκιμασίες. Αυτό δεν οφείλεται σε σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ, όπως καταγγέλλει η κυβερνητική ρητορική. Οφείλεται στο γεγονός ότι στη μεγάλη πλειοψηφία τους οι πολίτες στρέφονται ενεργά σε αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτήν της κυβερνητικής πολιτικής.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα δυσκολεύεται ολοένα και περισσότερο να κυβερνήσει. Δεν είναι μόνο οι αντιδράσεις των επαγγελματικών ομάδων, που θίγονται από τα μέτρα, όπως αυτές τις ημέρες οι ταξιτζήδες. Είναι και ο γενικός πληθυσμός, ο οποίος όταν γυρίσει από τις θερινές διακοπές θα βρεθεί αντιμέτωπος με τη συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματός του, λόγω της εφαρμογής των μέτρων του Μεσοπρόθεσμου.
Η κυβέρνηση δεν είχε τις πολιτικές προϋποθέσεις να μακροημερεύσει. Και ούτε τις απέκτησε μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ασφαλείς προβλέψεις για τη μορφή και τον χρόνο των πολιτικών εξελίξεων δεν υπάρχουν. Είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού, όμως, ότι η σημερινή ισορροπία γίνεται συνεχώς και πιο ασταθής. Αυτός είναι ο λόγος που, αργά ή γρήγορα, οι εκλογές θα εγγραφούν στην ατζέντα.