Ελληνική πρωτοτυπία συνιστά κατά νομικούς η συμβουλευτική χρήση του αποτελέσματος δημοψηφίσματος που προβλέπεται στο νομοσχέδιο για τα δημοψηφίσματα, τις βασικές αρχές του οποίου παρουσίασε ο υπουργός Εσωτερικών κ. Χ. Καστανίδης στις αρχές της εβδομάδας και έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση έως τις αρχές Αυγούστου. Με το νομοσχέδιο εισάγονται δύο ρυθμίσεις που δημιουργούν ερωτήματα στους συνταγματολόγους: Καταρχήν η συμβουλευτική χρήση του αποτελέσματος δημοψηφίσματος (όταν αυτό διεξάγεται ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου) και κατά δεύτερον, ο αποφασιστικός ρόλος του αποτελέσματος σε ψηφισμένα νομοσχέδια, μόνο εφόσον έχει προσέλθει στις κάλπες το 50% του εκλογικού σώματος.
«Στο Συνταγματικό Δίκαιο, όταν δεν προβλέπεται το έλασσον, ισχύει το μείζον», τονίζει ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου κ. Κ. Μποτόπουλος. Ερωτώμενος από την «Κ» εξηγεί ότι «ο συνταγματικός νομοθέτης κατά τη γνώμη μου θέλησε να είναι δεσμευτικό το δημοψήφισμα. Σε αντίθετη περίπτωση θα το διατύπωνε. Κακώς όμως κατά τη γνώμη μου. Διότι, για τι είδους άμεση δημοκρατία μιλάμε, όταν η Βουλή και η κυβέρνηση επιλέγουν αν θα λαμβάνουν ή όχι υπόψη τους το αποτέλεσμα;», Και συμπληρώνει, ερωτώμενος, για το ποσοστό του 50%: «Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος σε ψηφισμένο νομοσχέδιο είναι σε κάθε περίπτωση δεσμευτικό εκ του Συντάγματος. Δεν μπορείς να συναρτήσεις τη δεσμευτικότητά του με το ποσοστό των ψηφιζόντων. Οταν μια κυβέρνηση που εκλεγεί από το 30% του εκλογικού σώματος είναι νόμιμη, γιατί δεν θα ισχύει το αναλογικό επιχείρημα και στο δημοψήφισμα;».
Διαφορετική είναι η στάση άλλων ευρωπαϊκών χωρών απέναντι στον θεσμό του δημοψηφίσματος, η αποφασιστική ισχύς του οποίου δεν αμφισβητείται και αποτελεί επιλογή σε καίριες ιστορικές στιγμές. Πλέον πρόσφατο το δημοψήφισμα των Ιταλών για την κατασκευή ή όχι πυρηνικών εργοστασίων στη χώρα, για την ιδιωτικοποίηση του νερού και για την κατάργηση του νόμου που επέτρεπε στον Ιταλό πρωθυπουργό να παρευρίσκεται επιλεκτικά σε δίκες. Τελικά οι Ιταλοί με ένα ηχηρό ΟΧΙ προστάτεψαν το νερό, δήλωσαν ότι δεν επιθυμούν να αυξηθεί η εξάρτηση της χώρας από την πυρηνική ενέργεια και αποδοκίμασαν με σφοδρότητα τον κ. Μπερλουσκόνι.
Στη Μ. Βρετανία, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες υπέστησαν σαρωτική ήττα τον Μάιο, όταν έθεσαν σε δημοψήφισμα την πρότασή τους να αλλάξει το εκλογικό σύστημα που ισχύει σήμερα. Τον περασμένο Φεβρουάριο ο Ισλανδός πρόεδρος αρνήθηκε να εγκρίνει απόφαση του ισλανδικού Κοινοβουλίου για συμφωνία αποπληρωμής του χρέους σε Αγγλία και Ολλανδία, χωρίς τη λαϊκή ετυμηγορία του δημοψηφίσματος.
Αρκετές χώρες έκαναν δημοψήφισμα το 2009 για τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, οπότε η ετυμηγορία ήταν θετική. Ομως το ΟΧΙ των Ολλανδών και των Γάλλων το 2007 στο Ευρω-σύνταγμα οδήγησε σε πάγωμα της διαδικασίας.
Στην Ελβετία, μια ιδιαίτερη χώρα με μεγάλο βαθμό αυτονομίας στα καντόνια, το δημοψήφισμα είναι συχνή επιλογή. Το 2009 οι Ελβετοί ψήφισαν να μην ανεγείρονται μιναρέδες στα μουσουλμανικά τεμένη, το 2010 έκαναν δημοψήφισμα για την απέλαση όσων ξένων έχουν καταδικασθεί για εγκλήματα. Τον Φεβρουάριο 2011 απέρριψαν την πρόταση για αυστηρότερη νομοθέτηση της οπλοκατοχής και τον Μάιο 2011 ετυμηγόρησαν για το δικαίωμα στην ευθανασία.