Τα ερωτήματα σχετικά με την απόφαση της προπερασμένης Πέμπτης, στη σύνοδο κορυφής, για τη διάσωση της ελληνικής οικονομίας, εξακολουθούν να παραμένουν πολλά. Εύλογο, αν αναλογισθεί κανείς το σύνθετο περιεχόμενο της απόφασης, το οποίο εξακολουθεί να αποτελεί ακόμα και σήμερα αντικείμενο διερεύνησης. Η «Κ» απευθύνθηκε στον κ. Νίκο Οικονομίδη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, θέτοντάς του ορισμένα βασικά ζητήματα που προκύπτουν από τη συμφωνία. Ιδού οι απαντήσεις που έλαβε:
1. Πόση είναι η πραγματική ελάφρυνση του ελληνικού χρέους; Η συμφωνία προβλέπει εν τέλει κούρεμα των ελληνικών ομολόγων και τι τάξης;
Η νέα συμφωνία για την Ελλάδα δίνει μια ανάσα στο πρόβλημα του χρέους, αλλά μόνον προσωρινά. Οι διαγραφές σε ελληνικά ομόλογα είναι περιορισμένες στα 20 δισ. ευρώ, όταν η Ελλάδα χρειάζεται μια απομείωση χρέους στα 100 με 150 δισ. ευρώ. Ηταν μεγάλη αποτυχία της ελληνικής κυβέρνησης που δεν ζήτησε ξεκάθαρα από την Ε.Ε. μείωση του χρέους κατά 50%, προκειμένου να είναι βιώσιμο. Πιστεύω ότι θα ακολουθήσει νέος γύρος έκτακτων διαπραγματεύσεων και διαγραφών σε διάστημα έξι μηνών με ένα έτος. Μπορεί να συμπεριλάβει σκληρή και άτακτη χρεοκοπία.
2. Τι θα συμβεί αν η Ελλάδα δεν πιάσει τους στόχους το επόμενο εξάμηνο;
Οπως έχει συμβεί και στο παρελθόν με την Ε.Ε., η νέα συμφωνία είναι υπερβολικά αισιόδοξη για την Ελλάδα, αλλά και στην εκτίμηση ότι δεν εγκυμονεί κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης και άρα δεν πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Βασίζεται σε εκτιμήσεις α) για πολύ περισσότερα κεφάλαια από τις ελληνικές ιδιωτικοποιήσεις απ’ ό,τι είναι εφικτό, β) μεγαλύτερη συμβολή των ιδιωτών στην ανταλλαγή ομολόγων συγκριτικά με την πραγματικότητα απ’ ό,τι είναι δυνατόν, γ) μηδαμινό κίνδυνο μετάδοσης της κρίσης σε άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Το μέγεθος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (EFSF/ESM) είναι αρκετό για να αντιμετωπίσει αποκλειστικά και μόνο το ελληνικό πρόβλημα. Θα πρέπει να μεγιστοποιηθεί εκ των προτέρων για να υποχωρήσουν οι φόβοι των αγορών.
3. Ποσό πιθανή είναι η SD; Πόσο θα διαρκέσει;
Η επιλεκτική χρεοκοπία (SD) ή αθέτηση πληρωμών είναι σχεδόν αναπόφευκτη σήμερα επειδή αποτελεί, ούτως ή άλλως, μέρος της νέας συμφωνίας με την Ε.Ε. Η ανταλλαγή ομολόγων πυροδοτεί μια SD, αλλά όχι η επαναγορά ομολόγων. Οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης έχουν επαναλάβει ότι η Ελλάδα θα βρεθεί σε καθεστώς SD, ακόμα και εάν είναι εθελοντική η ανταλλαγή ομολόγων. Και αυτό διότι η ανταλλαγή ενός τίτλου σε αξία κατά 20% με 30% χαμηλότερη της ονομαστικής δεν είναι, στην πραγματικότητα, εθελοντική. Αντίθετα, η επαναγορά ομολόγων από το EFSF και ESM (που έχω ήδη υποστηρίξει) είναι, επίσης, μέρος της νέας συμφωνίας για την Ελλάδα και δεν θα πυροδοτήσει SD. Μια διαδικασία SD μπορεί να διαρκέσει από λίγες εβδομάδες έως λίγους μήνες. Επηρεάζει, όμως, συγκεκριμένα ομόλογα. Εν πάση περιπτώσει, όμως, επειδή μια SD προσδιορίζεται από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, η ανταλλαγή ομολόγων μπορεί να ανακοινωθεί εκ των προτέρων. Δεν θα εκπλαγώ εάν γίνει αυτό σήμερα ή και την επόμενη εβδομάδα.
4. Επηρεάζει ελληνικές εταιρείες που έχουν δανεισμό ή άλλες συναλλαγές με το εξωτερικό; Θα δημιουργηθεί πρόβλημα ρευστότητας στις τράπεζες για μερικές μέρες;
Οι ελληνικές τράπεζες και όλες οι ελληνικές εταιρείες δεν μπορούν να δανειστούν από τις διεθνείς χρηματοοικονομικές αγορές τους τελευταίους 14 μήνες. Μια SD δεν θα αλλάξει την κατάσταση. Παρά τις ενστάσεις, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Ελλάδος θα δεχτούν ως εγγυήσεις ομόλογα με βαθμολογία SD από τις ελληνικές τράπεζες. Οι ελληνικές τράπεζες δεν θα έχουν πρόβλημα ρευστότητας ούτε για μια ημέρα. Ο κίνδυνος είναι να μην επικρατήσει πανικός από μια SD και σπεύσει ο κόσμος σε μαζικές αναλήψεις των καταθέσεών του.
5. Τι λογιστική ζημιά αναμένεται να γράψουν οι τράπεζες στους ισολογισμούς τους; Πότε θα συμβεί αυτό;
Η έκθεση των ελληνικών τραπεζών σε ομόλογα υπολογίζεται στα 35 με 40 δισ. ευρώ. Ισως υποστούν απώλειες από 8 έως 10 δισ. ευρώ στους ισολογισμούς από την προσαρμογή των ομολόγων στις τρέχουσες τιμές. Οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών, ούτως ή άλλως, κυμαίνονται εδώ και μήνες σε πολύ χαμηλότερες τιμές, διότι οι αγορές έχουν προεξοφλήσει αυτές τις απώλειες. Ομως, σε λίγο μπορεί να εξανεμίσουν τα ίδια κεφάλαια των ελληνικών τραπεζών.
6. Πόσα χρήματα θα χρειαστούν, εν τέλει, οι τράπεζες για την επανακεφαλαιοποίησή τους; Από πού θα τα αντλήσουν; Οι μέτοχοι θα υποστούν απώλειες;
Κατ’ αρχάς, όλες οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν κεφαλαιακή ενίσχυση είτε μέσω εξαγοράς από ξένη τράπεζα, είτε μέσω αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου. Το δεύτερο σενάριο είναι να λάβουν κρατικά δάνεια μετατρέψιμα σε μετοχές όπως συνέβη με τη Citibank, το 2008. Εν πάση περιπτώσει, οι μέτοχοι οφείλουν να είναι προετοιμασμένοι για απώλειες σε σημαντικό μέρος των μετοχών τους.
7. Τι σημαίνει η συμφωνία για τα ασφαλιστικά μας ταμεία; Θα υπάρξει πρόβλημα χρηματοδότησης συντάξεων κ.λπ.;
Θα βρεθούν στην ίδια θέση με τις τράπεζες. Λέγεται ότι διαθέτουν ελληνικά ομόλογα 20 με 40 δισ. ευρώ. Από αυτά αναμένεται να υπάρξουν απώλειες 4 με 8 δισ. ευρώ, όχι παραπάνω. Δεν έχω όμως πλήρη εικόνα των ισολογισμών τους. Οπως και οι τράπεζες, ίσως να χρειαστούν άμεση κρατική βοήθεια.
8. Υπάρχει κίνδυνος κανονικού κουρέματος αν η Ελλάδα δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις της;
Οπως ήδη τόνισα, αυτό το σχέδιο είναι προσωρινό. Σε έξι ή 12 μήνες θα χρειαστεί να γίνουν μεγαλύτερες διαγραφές στο χρέος είτε με ένα μεγάλο κούρεμα στα ομόλογα, είτε με συγχώρεση χρέους εκ μέρους των κρατών-μελών της Ε.Ε. Ελπίζω, αλλά δεν είμαι αισιόδοξος δεδομένων αυτών που έχουν συμβεί μέχρι σήμερα, ότι η Ελλάδα θα εφαρμόσει μια λύση τύπου «ομολόγων Μπράντι», όπως έχω επαναλάβει. Μπορεί να αξιοποιήσει τον μηχανισμό EFSF/ESM για την επαναφορά ομολόγων πριν από τη λήξη τους και να εκδώσουν νέα με εγγύηση το αρχικό κεφάλαιο, είτε υπό τη μορφή ευρωομολόγων είτε τίτλων του EFSF/ESM.