Ενώ η Αγκυρα ανεβάζει τους τόνους επιχειρώντας να αποτρέψει την αξιοποίηση από την κυπριακή κυβέρνηση του φυσικού αερίου που έχει εντοπισθεί στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου, η Λευκωσία εμφανίζεται αποφασισμένη να κάνει χρήση του δικαιώματός της που απορρέει από το δίκαιο της θάλασσας και να προχωρήσει την 1η Οκτωβρίου σε γεωτρήσεις, έχοντας εξασφαλίσει τη διακριτική στήριξη τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Μόσχας. Οι ΗΠΑ απέρριψαν τις τουρκικές ενστάσεις και κατέστησαν σαφές ότι δεν προτίθενται να παρέμβουν για να πιέσουν την αμερικανική εταιρεία Noble Energy που θα πραγματοποιήσει τις γεωτρήσεις.
Αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τόνισε στην «Κ» ότι οι ΗΠΑ «γνωρίζουν τη θέση της Τουρκίας στο ζήτημα», αλλά «υποστηρίζουν σθεναρά τη διασφάλιση της δυνατότητας προμήθειας πηγών ενέργειας μέσω μιας ευρύτερης διαφοροποίησης για όλες τις χώρες». Στο ίδιο πνεύμα είχε κινηθεί και δημόσια ο βοηθός υπ. Εξωτερικών, Φιλ Γκόρντον, ο οποίος σχολιάζοντας την προοπτική ενεργειακής συνεργασίας Κύπρου-Ισραήλ είχε δηλώσει ότι «εάν χώρες που δεν είχαν συνεργασθεί στο παρελθόν είναι σε θέση να το κάνουν για να διαφοροποιήσουν την προμήθεια πηγών ενέργειας, αυτό είναι καλό». Περιέγραψε, δε, την εξέλιξη ως «ευκαιρία για την ανάπτυξη πηγών ενέργειας που είναι καθοριστικής σημασίας για όλους μας, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ και της Κύπρου».
Αλλά και η Ρωσία υπογράμμισε στη διάρκεια της εβδομάδας ότι η Κύπρος έχει υπογράψει το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, το οποίο προβλέπει ότι «κάθε κράτος με θαλάσσιες ακτές κατέχει κυριαρχικά δικαιώματα στην ΑΟΖ του». Εάν οι γεωτρήσεις ξεκινήσουν κανονικά τον Οκτώβριο, αναλυτές εκτιμούν ότι στις αρχές του 2012 θα αρχίσει η άντληση φυσικού αερίου. Προς το παρόν δεν έχει υπάρξει σημαντική στρατιωτική δραστηριότητα στην περιοχή από την Τουρκία, εκτός από τη σύντομη εμφάνιση ενός πολεμικού πλοίου. Πάντως, η αυξημένη αμερικανική και ρωσική ναυτική παρουσία στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο τον Σεπτέμβριο μάλλον λειτουργεί ανασταλτικά σε ενδεχόμενες σκέψεις για προκλήσεις.
Στον ΟΗΕ
Το υπάρχον χρονοδιάγραμμα αναδεικνύει τον επόμενο μήνα ως καθοριστική περίοδο κατά την οποία θα λάβει χώρα η περίπλοκη πολιτικοοικονομική διελκυστίνδα. Ολα δείχνουν ότι στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, κατά το τρίτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, θα κορυφωθούν οι διπλωματικές διεργασίες μεταξύ ηγετών και υπουργών Εξωτερικών των χωρών που άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται στο ζήτημα. Εκεί θα συναντηθούν άλλωστε και οι κ. Παπανδρέου και Ερντογάν, ενώ, στις επαφές που θα έχει με όλες τις πλευρές, τον δικό του ρόλο θα διαδραματίσει και ο γ.γ. του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν.
Η Αγκυρα σχεδιάζει μια μαχητική αντίδραση με στόχο να αποτρέψει την αρνητική αυτή εξέλιξη, καθώς πέρα από τα τεράστια οικονομικά οφέλη που δυνητικά θα προκύψουν για τη Λευκωσία από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων, η διαδικασία θα επιβεβαιώσει τη διεθνή υπόσταση της τελευταίας ως μόνης εκπροσώπου ολόκληρης της νήσου.
Η κυβέρνηση Ερντογάν γνωρίζει πως «ό,τι είναι να γίνει θα πρέπει να γίνει τώρα» ώστε να αποτραπεί η δημιουργία νομικών και οικονομικών τετελεσμένων τα οποία δύσκολα θα ανατραπούν στη συνέχεια.
Οι απειλές περί κατάρρευσης των συνομιλιών βρίσκουν ευήκοον ους σε μερικούς αξιωματούχους του ΟΗΕ που φέρεται να θεωρούν λογική μια «μικρή» αναβολή της έναρξης γεωτρήσεων, αποδεχόμενοι το τουρκικό επιχείρημα ότι θα επηρεασθούν αρνητικά οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού. Ομως, η κυπριακή πλευρά εμμένει στην προγραμματισμένη έναρξη των γεωτρήσεων, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα δίδεται ουσιαστικά ένα ιδιότυπο βέτο στην Αγκυρα. Διαμηνύει ότι δεν πρόκειται να υπαναχωρήσει και επενδύει στη στήριξη, σε άλλες περιπτώσεις ηχηρή σε άλλες σιωπηρή, όλων των σημαντικών παραγόντων.
Συντονισμός Αθήνας – Λευκωσίας – Τελ Αβίβ
Για την αποτροπή ή αντιμετώπιση ενδεχόμενου «θερμού» επεισοδίου βρίσκεται σε εξέλιξη συντονισμός μεταξύ της Αθήνας, της Λευκωσίας και του Τελ Αβίβ. Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Μπεγλίτης θα μεταβεί στις 4-5 Σεπτεμβρίου στο Ισραήλ, όπου θα υπογράψει συμφωνία αμυντικής συνεργασίας, στο πλαίσιο της οποίας, μεταξύ άλλων, θα αναβαθμισθούν ελληνικά F-16 και F-4, και με δεδομένη την εκατέρωθεν πολιτική βούληση, θα διερευνηθεί η δυνατότητα συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Ταυτόχρονα, τη δική της σημασία έχει η επικείμενη διεξαγωγή κοινής ελληνοϊσραηλινής αεροπορικής άσκησης στην Ελλάδα.
Σχολιάζοντας τις απειλές της Τουρκίας κατά της συνεργασίας Κύπρου-Ισραήλ και των θαλάσσιων ερευνών για φυσικό αέριο, ο κ. Μπεγλίτης υπογράμμισε ότι η Αθήνα «είναι σε θέση να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας», υπενθύμισε ότι «η Κύπρος βρίσκεται πάντα στην καρδιά του ελληνικού αμυντικού δόγματος» και σημείωσε ότι «αυτές τις αρχές θα τις υπερασπιστούμε, όταν και αν υπάρξει ανάγκη». Πάντως, η Λευκωσία έχει ήδη αναπτύξει έντονη διπλωματική δραστηριότητα και την Πέμπτη η Κύπρια υπουργός Εξωτερικών, Ερατώ Κοζάκου-Μαρκουλλή, συναντήθηκε στο Ισραήλ με τον πρόεδρο, τον πρωθυπουργό και τον ομόλογό της, ενώ ανακοίνωσε επίσημη επίσκεψη του Σιμόν Πέρες στη Λευκωσία, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο.