Το επίμονο κλισέ θέλει να χαρακτηρίζει τον Λεωνίδα Κύρκο «ιστορικό ηγέτη της ανανεωτικής Αριστεράς». Ο ίδιος δύσκολα θα συμφωνούσε. Εχει πει άλλωστε ότι το ηγετικό στοιχείο έλειπε από τον χαρακτήρα του, και πίστευε ότι γι’ αυτό δεν μπόρεσε ποτέ να μεταφράσει την προσωπική του ακτινοβολία σε προσωπική ισχύ.
Η ακτινοβολία του Κύρκου ήταν πνευματικού, σχεδόν σωκρατικού χαρακτήρα: εκείνη του πνεύματος που συνεχώς αναλογίζεται τον κόσμο και εκπλήττει. Για τον θάνατό του ίσως το πιο ακριβές να το είπε ο άλλοτε πολιτικός του σύντροφος Ηλίας Μόσιαλος: «Αυτό που με εντυπωσίαζε πάντα ήταν η δυνατότητά του να εξελίσσεται ο ίδιος.»
Ο Κύρκος είχε τη σπάνια ικανότητα για Ελληνα πολιτικό να παρακάμπτει τον κομματικό υπολογισμό και να χαράσσει καινούργιους δρόμους. Το 1973 προκάλεσε αίσθηση, ζητώντας να αξιοποιηθεί το φιλελεύθερο πείραμα Μαρκεζίνη. Το 1974 χάραξε τη γραμμή της Εθνικής Αντιδικτατορικής Ενότητας, όταν πολλοί ονειρεύονταν τη βίαιη ανατροπή του καπιταλισμού. Ηταν υπέρμαχος της ευρωπαϊκής πορείας, όταν ακόμα το πνεύμα της εποχής έβαζε ΕΟΚ και ΝΑΤΟ στο ίδιο συνδικάτο. Σε καιρούς οξύτατης σύγκρουσης στα όρια του μίσους ανάμεσα στις πολιτικές παρατάξεις εκείνος μιλούσε για συναινέσεις, συνθέσεις και την ανάγκη ειλικρινούς διαλόγου. Από τη δεκαετία του ’80 επεδίωκε έναν μη κομμουνιστικό αριστερό κομματικό σχηματισμό ανοιχτό σε ευρύτερες συμμαχίες και οραματιζόταν τη μεγάλη προοδευτική συμπαράταξη του ΠΑΣΟΚ με την Αριστερά.
Ολα αυτά βεβαίως δεν έμειναν χωρίς αντιδράσεις. Ο Κύρκος κατηγορήθηκε συχνά από τους «αταλάντευτους» στον χώρο του για συμβιβασμό και οπορτουνισμό. Οι χαρακτηρισμοί ξενίζουν για έναν άνθρωπο που την περίοδο του εμφυλίου καταδικάστηκε σε θάνατο για τις ιδέες του, ενώ πέρασε πάνω από 10 χρόνια στη φυλακή και την εξορία. Την κριτική, όμως, θα πρέπει να την είχε συνηθίσει από το 1968, όταν πέρασε από το ΚΚΕ στο ΚΚΕ εσωτ.
Θρυαλλίδα διάσπασης
Από το 1961, όταν εκλέχτηκε βουλευτής Ηρακλείου με την ΕΔΑ, ο Λεωνίδας Κύρκος κατέγραψε μια τεράστια πορεία στα πολιτικά μας πράγματα, όχι πάντα αλάνθαστη. Η Δημοκρατική Συμμαχία του 1977 ήταν μια αποτυχία. Η άποψη του για ευρύτερες συμμαχίες στο 4ο Συνέδριο του ΚΚΕ εσωτ. αποδείχθηκε θρυαλλίδα διάσπασης. Το μεγαλύτερο λάθος του ενδεχομένως ήταν η παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο, η οποία αποδείχθηκε και εμπόδιο στην επιθυμία του για τη μεγάλη προοδευτική συνεργασία ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΝ. Είναι ίσως χαρακτηριστικό για τον χαρακτήρα του, ότι δεν δίστασε να παραδεχθεί ότι αυτό ήταν λάθος.
Ακόμα όταν είχε αποσυρθεί από την πρώτη γραμμή, ο Κύρκος δεν έπαψε ποτέ να αιφνιδιάζει την πολιτική σκηνή. Ο ενιαίος Συνασπισμός ήταν κυρίως δικό του δημιούργημα. Αυτό δεν τον εμπόδισε να πει δημόσια ότι θα έπρεπε να αποχωρήσει από αυτόν η ανανεωτική πτέρυγα, τον Δεκέμβριο του 2010. Τον Απρίλιο του 2011, όταν η Αριστερά χάιδευε τους «δεν πληρώνω» και τους «Αγανακτισμένους», ο Κύρκος υπενθύμιζε, ότι σε ανυπακοή καλούσε και ο Μουσολίνι. Η πιο συγκλονιστική παραδοχή για έναν άνθρωπο με τη δική του βιογραφία πάντως έγινε στην «Καθημερινή» το 2006: «Με πιάνει τρόμος αν σκεφτώ, ότι θα νικούσαμε στον Εμφύλιο».
Μεγάλη απώλεια
Ο πολιτικός κόσμος εξέφρασε την οδύνη του για τη μεγάλη απώλεια και αναμένεται να παρευρεθεί σύσσωμος την Τετάρτη, στο Α΄ Νεκροταφείο, όπου τον επικήδειο θα εκφωνήσει ο Φώτης Κουβέλης. Επιθυμία του ήταν, να ακουστεί στην κηδεία η Ωδή της Χαράς. Οταν όμως καταλαγιάσει ο αχός της χορωδίας, τι έχει μείνει από τον Λεωνίδα Κύρκο;
Στο μυαλό έρχεται η συγκυβέρνηση Αριστεράς και Ν.Δ. που έδωσε συμβολικά και ουσιαστικά τέλος στον Εμφύλιο Πόλεμο και στα παραταξιακά πάθη. Αυτό που θυμάται κανείς πολύ πιο έντονα ήταν η επιμονή του στη συνεργασία και τη συνεννόηση ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις, η προσπάθειά του για πολιτική αντιπαράθεση χωρίς κορόνες και λαϊκισμούς. Με την απροκατάληπτη αυτογνωσία του ανθρώπου που έζησε όλη τη μετεμφυλιακή περίοδο, ο Κύρκος δεν δίστασε να συγχαρεί τον Κώστα Καραμανλή για τη συναίνεση που επεδίωξε στη συνταγματική μεταρρύθμιση του 2006. Η φράση του «Να μάθουμε την τέχνη να συνεργαζόμαστε», είναι η πολιτική του παρακαταθήκη. Στη δεδομένη συγκυρία πιο χρήσιμη από ποτέ.