Καθοριστικό για την οριστικοποίηση του ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη, όσον αφορά τη διοχέτευση στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα Σαχ Ντενίζ του Αζερμπαϊτζάν, θα είναι το επόμενο τρίμηνο. Εξίσου καθοριστικό είναι το προσεχές διάστημα για να εξασφαλίσει η χώρα μας μια θέση στη διαδρομή μεταφοράς του αζέρικου αερίου, αναβαθμίζοντας, με αυτό τον τρόπο, τη γεωστρατηγική θέση της.
Η κοινοπραξία εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων Σαχ Ντενίζ οριστικοποίησε τις αποφάσεις της για δύο εναλλακτικές οδούς τις οποίες εξετάζει και η τελική απόφαση θα ληφθεί περίπου στα μέσα του 2013. Οι ανταγωνιστικές προτάσεις είναι ο αγωγός Trans Adriatic Pipeline (TAP), που, σύμφωνα με τον σχεδιασμό θα ξεκινάει από την Κομοτηνή, θα διασχίζει τη Μακεδονία, ακολούθως θα περνάει στην Αλβανία και από εκεί, με υποθαλάσσια σύνδεση, στην Ιταλία.
Η εναλλακτική πρόταση είναι αυτή του Nabucco West, μια «κουτσουρεμένη» εκδοχή του αρχικού Nabucco, η οποία αφορά μόνο το ευρωπαϊκό τμήμα του αγωγού.
Προβλέπεται να ξεκινάει από την Αδριανούπολη και διασχίζοντας Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, να καταλήγει στο Μπαουμγκάρντεν της Αυστρίας, τον μεγαλύτερο διαμετακομιστικό σταθμό φυσικού αερίου της Ευρώπης.
Μετά την απόφαση της κοινοπραξίας να καταλήξει σε αυτές τις δύο εναλλακτικές, η οποία άφησε οριστικά εκτός την ελληνοϊταλική πρόταση για τον αγωγό ITGI, που θα συνέδεε Τουρκία, Ελλάδα και Ιταλία, η Αθήνα άρχισε να κινείται δυναμικά, προκειμένου να εξασφαλίσει συμμετοχή στον TAP. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της εν λόγω πρότασης είναι ότι, εξαιτίας της πρότερης υποστήριξης Ελλάδας – Ιταλίας στον ITGI, δεν έχουν υπογραφεί οι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου διακρατικές συμφωνίες. Με την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών, κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου, στη Ρώμη την περασμένη Τρίτη, ο οποίος, συνοδευόταν από τον υφυπουργό Ενέργειας, κ. Ασημάκη Παπαγεωργίου και τη συνάντηση με τον Ιταλό ΥΠΕΞ, Τζούλιο Τέρτσι, η Αθήνα διατύπωσε ξεκάθαρα την πολιτική βούληση να στηρίξει τον αγωγό, ενώ αποφασίσθηκε οι δύο χώρες να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την από κοινού προώθηση του στόχου.
Με την Αλβανία η κατάσταση είναι περίπλοκη, καθώς η Αθήνα επιθυμεί και το έχει διαμηνύσει, να κλείσει το θέμα του καθορισμού ΑΟΖ (υπενθυμίζεται ότι η σχετική συμφωνία του 2009 έχει μπλοκαριστεί από το Ανώτατο Δικαστήριο της Αλβανίας). Διπλωμάτες και ακαδημαϊκοί, πάντως, εδώ και καιρό επισημαίνουν ότι ο ΤΑΡ αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να λυθεί το ζήτημα της ΑΟΖ, καθώς η Αλβανία επενδύει πολλά στην κατασκευή του αγωγού, που θα την τοποθετήσει στον ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης. Σύμφωνα με πληροφορίες, μετά τη συνάντηση της Ρώμης, προωθείται τριμερής συνάντηση με τη συμμετοχή της Αλβανίας, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο. Σε κάθε περίπτωση, η κοινοπραξία που εκμεταλλεύεται τα κοιτάσματα, αλλά και η αζέρικη κυβέρνηση, που θα λάβουν την τελική απόφαση, θα ήθελαν μέσα στο επόμενο τρίμηνο να έχουν συναφθεί οι απαραίτητες διμερείς συμφωνίες, καθώς, σε διαφορετική περίπτωση, η πρόταση μπορεί να τεθεί εκτός χρονοδιαγράμματος.
Η αζέρικη πλευρά, επίσης, θα επιθυμούσε μηνύματα ισχυρής πολιτικής στήριξης στο έργο από τις ηγεσίες των τριών χωρών, που θα επιβεβαιώσουν τη βούληση των ηγεσιών τους να προωθήσουν την κατασκευή του αγωγού. Θα έβλεπε, δε, ως πολύ θετική μια επίσημη επίσκεψη σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο στο Μπακού, που θα επιβεβαίωνε τις καλές διμερείς σχέσεις και θα έστελνε σαφή μηνύματα για επέκταση της συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα.
Πέραν των διακρατικών συμφωνιών, η Αθήνα θα πρέπει να διαχειρισθεί τάχιστα ένα ευρύ πακέτο διαπραγμάτευσης το οποίο αφορά την ελληνική συμμετοχή στον αγωγό, πιθανότατα μέσω της ΔΕΠΑ και τις συμφωνίες για την τιμή διέλευσης του φυσικού αερίου, ενδεχόμενες διακλαδώσεις του αγωγού είτε στο εσωτερικό, είτε προς τρίτες χώρες, την τροφοδότηση της ελληνικής αγοράς, που θα μειώσει την εξάρτηση από το ρώσικο φυσικό αέριο, τα συνοδευτικά έργα και επενδύσεις γύρω από τον αγωγό.
Εναλλακτική για την Ευρώπη
Το αζέρικο φυσικό αέριο αποτελεί για την Ευρώπη μια πολύτιμη εναλλακτική πηγή ενέργειας, που θα μειώσει την εξάρτηση από τη Ρωσία. Ετσι, το ενδιαφέρον για τον αγωγό μεταφοράς είναι πολύ μεγάλο, όπως και μεγάλα τα πολιτικά οφέλη που θα προκύψουν για τις χώρες διέλευσης. Η πρόταση για το Nabucco West θεωρείται ότι υπερτερεί σε βαθμό ωρίμανσης, καθώς έχουν ήδη υπογραφεί όλες οι αναγκαίες διμερείς συμφωνίες από τις χώρες διέλευσης, οι οποίες, επιπλέον, διαρκώς επαναβεβαιώνουν την ισχυρή πολιτική στήριξή τους στο έργο. Ωστόσο, το κόστος κατασκευής του εν λόγω αγωγού θα είναι σαφώς μεγαλύτερο, ενώ θεωρούνται σχετικά ακριβά και τα τέλη διέλευσης στον σταθμό του Μπαουμγκάρντεν.
Χωρίς να έχει διατυπωθεί ανοιχτά, η αμερικανική προτίμηση προς το Nabucco West έναντι του ΤΑΡ θεωρείται δεδομένη, λόγω της επιθυμίας της Ουάσιγκτον να αυξήσει την επιρροή της στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Τα πλεονεκτήματα του ΤΑΡ, στον αντίποδα, είναι το σαφώς μικρότερο κόστος κατασκευής του έργου και οι πολλές δυνατότητες που δίνει για άνοιγμα σε ένα ευρύ φάσμα αγορών. Με μικρές διακλαδώσεις μπορεί να καλύψει όλη την αγορά των Βαλκανίων και από την Ιταλία είναι εύκολη η πρόσβαση στην αγορά της Κεντρικής Ευρώπης. Μειονεκτεί σε βαθμό ωρίμανσης, όσον αφορά τις διακρατικές συμφωνίες, που είναι κρίσιμο να τρέξουν.
Για την Ελλάδα, η κατασκευή του ΤΑΡ θα αυξήσει, επιπλέον, τον στρατηγικό ρόλο της στη μεταφορά προς την Ευρώπη φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου, όπου φιλοδοξεί να διαδραματίσει κομβικό ρόλο.
Εφόσον επιλεγεί η θαλάσσια μεταφορά ισραηλινού ή κυπριακού φυσικού αερίου προς τη χώρα μας, ένας μικρότερος αγωγός από κάποιο λιμάνι θα μπορούσε να διοχετεύει το φυσικό αέριο στον ΤΑΡ και, μέσω αυτού, απευθείας στην ευρωπαϊκή αγορά.