Η έγκριση της δόσης των 49,1 δισ. από το Eurogroup, την περασμένη Πέμπτη, ήταν περισσότερο τυπική διαδικασία καθώς όλα τα εκκρεμή ζητήματα είχαν ρυθμιστεί νωρίτερα, σε χαμηλότερο επίπεδο, από τους αποκαλούμενους και sherpas, τους βοηθούς των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Οι τοποθετήσεις των υπουργών ήταν σύντομες. Ακόμη κι αυτή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: «Yannis», είπε απευθυνόμενος στον κ. Στουρνάρα, «δύο πράγματα έχω να σου πω: Πρώτον, χρόνια πολλά για τα γενέθλιά σου (σ.σ. ο κ. Στουρνάρας έκλεισε τα 56 στις 10 Δεκεμβρίου). Δεύτερον, κάνε κάτι με τη μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης και τη φοροδιαφυγή».
Η φράση του κ. Σόιμπλε ήταν κάτι περισσότερο από μια ένδειξη βαθιάς γνώσης της ελληνικής πραγματικότητας, την οποία πράγματι έχουν αποκτήσει και αρέσκονται να επιδεικνύουν οι Γερμανοί πολιτικοί και γραφειοκράτες. Αντανακλά τη βαθιά ανησυχία των δανειστών, Ευρωπαίων και ΔΝΤ, γι’ αυτό που κατά τη δική τους θεώρηση είναι η αχίλλειος πτέρνα του προγράμματος: η φοροδιαφυγή και η απουσία πραγματικής πολιτικής βούλησης να αντιμετωπιστεί μέσα από μια δραστική μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης.
«Είναι η φοροδιαφυγή και η αδυναμία συλλογής των φόρων που δημιουργεί την ανάγκη για περικοπές σε μισθούς και συντάξεις και διογκώνει τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα. Εάν η φορολογική διοίκηση έκανε τη δουλειά της, θα είχαμε λιγότερα προβλήματα», λέει στέλεχος της τρόικας. Ο κ. Στουρνάρας αντιλαμβάνεται ότι, μετά τη θεσμοθέτηση των μηχανισμών αυτόματης διόρθωσης των αποκλίσεων από τους δημοσιονομικούς στόχους και τους στόχους του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων, είναι πραγματικά υψηλός ο κίνδυνος να υποχρεωθεί σύντομα σε έκτακτες περικοπές δαπανών, που θα προκαλέσουν κοινωνική έκρηξη και θα δημιουργήσουν πολιτικό αδιέξοδο. Ο μόνος τρόπος να εξουδετερώσει αυτό τον κίνδυνο είναι να πιάσει τα έσοδα από τη φορολογία και τις αποκρατικοποιήσεις, κι αυτό είναι το στοίχημα της επομένης της έγκρισης της δόσης. Ετσι, ο υπουργός Οικονομικών τις επόμενες ημέρες θα προχωρήσει στη συγκρότηση μιας «επιτροπής σοφών» που θα υποβάλει προτάσεις για τη ριζική μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης έως τον Μάρτιο. Με τη σύμφωνη γνώμη των τριών πολιτικών αρχηγών, έχει προτείνει στον καθηγητή κ. Βασίλη Ράπανο να αναλάβει την προεδρία της επιτροπής.
Δυσαρέσκεια τρόικας
Τα αποτελέσματα του φοροεισπρακτικού μηχανισμού έχουν προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια της τρόικας, καθώς για το 2012 δεν θα επιτευχθεί κανένας από τους στόχους που έχουν τεθεί είτε στην είσπραξη ληξιπρόθεσμων οφειλών είτε στη διενέργεια ελέγχων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων, από τις παλαιές (μέχρι το τέλος του 2011) ληξιπρόθεσμες οφειλές ιδιωτών προς την εφορία, που ανέρχονταν σε 44,9 δισ. ευρώ, έως τον Οκτώβριο είχαν εισπραχθεί 983 εκατ. ευρώ, έναντι ετήσιου στόχου 2 δισ., δηλαδή κάτι λιγότερο από τα μισά. Από τις νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές, δηλαδή του 2012, που αισίως έχουν ξεπεράσει τα 11 δισ. ευρώ, έχει εισπραχθεί το 9% έναντι στόχου 20%. Επίσης, για το 2012, είχε τεθεί ως στόχος να διενεργηθούν τουλάχιστον 1.300 έλεγχοι σε αυτοαπασχολούμενους και άτομα μεγάλου πλούτου. Στο 10μηνο είχαν ολοκληρωθεί μόλις 467, επιβλήθηκαν πρόστιμα της τάξης των 20 εκατ. ευρώ και από αυτά εισπράχθηκαν τα 15 εκατ. Αντίστοιχη εικόνα υπάρχει και στους ελέγχους μεγάλων επιχειρήσεων.
Η έκθεση του ΔΝΤ
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ στην έκθεσή τους για την ενίσχυση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και της φορολογικής διοίκησης, που πρόκειται να δημοσιευθεί σύντομα, είναι καταπέλτης για τη φτωχή πρόοδο που έχει σημειωθεί στο σκέλος της συλλογής εσόδων. Το ΔΝΤ διαπιστώνει ότι οι επιδόσεις του φοροελεγκτικού μηχανισμού το 2012 ήταν κατώτερες των προσδοκιών σε κρίσιμα θέματα όπως οι έλεγχοι και η είσπραξη ληξιπρόθεσμων οφειλών. Αυτό αντανακλά την περιορισμένων ικανοτήτων ηγεσία, την αδυναμία της κεντρικής υπηρεσίας να ελέγξει τις τοπικές εφορίες, την έλλειψη δέσμευσης από τα υψηλόβαθμα στελέχη και σε περιπτώσεις, πολιτικές παρεμβάσεις.
Στην έκθεση αναφέρεται η μεγάλη καθυστέρηση στην τοποθέτηση μόνιμου γενικού γραμματέα για θέματα φορολογίας. Η επιλογή του προσώπου θα γίνει έως το τέλος του έτους. Ο κ. Στουρνάρας υποστηρίζει την επιλογή του καθηγητή κ. Ν. Καραβίτη, στον οποίο πιστώνει τη σημαντική βοήθεια στην έγκαιρη κατάρτιση του φορολογικού. Αλλη ισχυρή υποψηφιότητα είναι αυτή του κ. Χ. Θεοχάρη, γ.γ. Πληροφοριακών Συστημάτων.