Οι πρόσφατες αποφάσεις για τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας προκάλεσαν τριγμούς τόσο στο εσωτερικό της νήσου όσο και σε διεθνές επίπεδο. Σκοπός μας είναι στο παρόν άρθρο να αναλύσουμε τη σημασία αυτών των αποφάσεων για την παγκόσμια οικονομία.
Η οικονομική κρίση της Κύπρου ήταν τραπεζική. Η Κύπρος δεν είχε δημιουργήσει τεράστια χρέη (ως προς το ΑΕΠ) όπως άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), όμως οι τράπεζές της είχαν εκτεθεί σε ομόλογα χωρών τα οποία έχασαν την αξία τους και παράλληλα είχαν κατηγορηθεί για ξέπλυμα χρήματος, με άλλα λόγια το τραπεζικό σύστημα είχε δεχθεί ένα διπλό πλήγμα, λογιστικό και ηθικό.
Αξίζει στο σημείο αυτό και σε σχέση με τα παραπάνω να τονίσουμε το ακόλουθο παράδοξο. Ο σύγχρονος παγκόσμιος καπιταλισμός (όπως αυτός δημιουργήθηκε μετά τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970) είναι κατά βάση χρηματοπιστωτικός. Αρκεί να τονίσουμε ότι, με βάση τα στοιχεία της BIS (Bank of International Settlements), ο μέσος ημερήσιος όγκος χρηματοοικονομικών συναλλαγών το 1997 ήταν 40 φορές υψηλότερος του διεθνούς εμπορίου. Στη δεκαετία του 1990, στο απόγειο του χρηματοοικονομικού καπιταλισμού, ο μέσος ημερήσιος όγκος συναλλαγών ξεπερνούσε το 1,5 τρισ. δολάρια. Η αξία των χρηματιστηρίων από 35 τρισ. δολάρια το 1999 αυξήθηκε στα 49,9 τρισ. δολάρια το 2006.
Μετά ήρθε η παγκόσμια κρίση. Κατά παράδοξο τρόπο, αυτή άρχισε ως τραπεζική κρίση στις ΗΠΑ (όπως και στην Κύπρο). Η τραπεζική κρίση στις ΗΠΑ λύθηκε με διπλό τρόπο. Κάποιες τράπεζες συγχωνεύθηκαν, άλλες ουσιαστικά κρατικοποιήθηκαν (λαμβάνοντας γενναίες εισροές δημοσίου χρήματος) και άλλες απλά πτώχευσαν. Ο αριθμός των τραπεζικών ιδρυμάτων στις ΗΠΑ μειώθηκε μεταξύ 2009-2011 κατά 390 τράπεζες (μεταξύ αυτών ηχηρά ονόματα όπως Lehman Brothers, Merrill Lynch, Fannie Mae, Freddie Mac, Wachovia), ενώ άλλες 51 τράπεζες πτώχευσαν στις ΗΠΑ το 2012. Στην Ευρώπη η πλέον γνωστή τραπεζική κατάρρευση ήταν αυτή της Northern Rock το 2007 στη Βρετανία.
Στην Κύπρο τα τραπεζικά δεδομένα είναι διαφορετικά. Υπάρχουν τρεις μεγάλες κυπριακές τράπεζες (Τράπεζα Κύπρου, Ελληνική Τράπεζα, Λαϊκή Τράπεζα), πέντε ελληνικές τράπεζες (Alpha, ETE, Εμπορική, Πειραιώς, Eurobank) και τέσσερις ξένες τράπεζες (USBBank, CDBBank, Russian Commercial Bank, Societe Generale). Είναι φανερό ότι αν οι δύο κυπριακές τράπεζες κατέρρεαν, αυτό θα οδηγούσε σε διάλυση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος και σε έξοδο των ελληνικών και ξένων τραπεζών από τη χώρα. Είναι φανερό ότι η πτώχευση των τραπεζών δεν ήταν επιλογή όπως στις περιπτώσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας.
Ομως η λύση που δόθηκε είναι εξίσου επώδυνη. Η αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος δέχθηκε ισχυρό πλήγμα. Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι η τρέχουσα φορολογία θα είναι και η τελευταία. Πολλοί, τόσο οι επενδυτές όσο και οι μικροκαταθέτες, αγωνιούν αν θα υπάρξει νέα φορολογία στο μέλλον. Η τυχόν μαζική φυγή καταθέσεων από την Κύπρο θα έχει τις ίδιες συνέπειες με την πτώχευση των τραπεζών. Ουσιαστικά η Κύπρος είχε να επιλέξει μεταξύ δύο ακραίων κακών πολιτικών.
Εδώ όμως είναι και η ευθύνη της Ευρώπης. Η Κύπρος είναι μια πολύ μικρή οικονομία και η διάσωσή της από τους Ευρωπαίους φορολογουμένους είναι εφικτή χωρίς να δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα στην Ευρωζώνη. Η λύση στέλνει λάθος μηνύματα για τον τραπεζικό τομέα της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας (θυμίζουμε ότι ο ισπανικός τραπεζικός τομέας βρίσκεται ήδη υπό ευρωπαϊκό σωσίβιο και οι ελληνικές τράπεζες πασχίζουν να επαναφέρουν καταθέσεις για να ενισχύσουν τη ρευστότητά τους).
Υπάρχει όμως και άλλη μία διάσταση. Η Ευρωζώνη πρόσφατα επέβαλε φόρο στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, γεγονός που οδήγησε τη Βρετανία σε αντίδραση και απειλή εξόδου από την Ε.Ε. Η απόφαση της Ευρωζώνης ότι τα χρέη μπορεί να μειωθούν από φόρο στις καταθέσεις οδηγεί το Λονδίνο ταχύτερα εκτός Ε.Ε., αφού το χρηματοπιστωτικό σύστημα αντιστοιχεί στο 30% και πλέον του βρετανικού ΑΕΠ και μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Το σχέδιο λοιπόν της Ε.Ε. μάλλον κάνει πιο πολύπλοκη την κατάσταση, παρά δίνει λύσεις.
Γεωπολιτική διάσταση
Τέλος, υπάρχει και η γεωπολιτική διάσταση. Η Ρωσία βλέπει τα χρήματα της ελίτ των Ρώσων επενδυτών να μειώνονται και δρα καταθέτοντας πρόταση στην Κύπρο για χορήγηση πιστώσεων με αντάλλαγμα θαλάσσια οικόπεδα φυσικού αερίου. Είναι φανερό ότι η ευρωπαϊκή πρόταση δρομολογεί νέες εξελίξεις δημιουργώντας περισσότερα προβλήματα από αυτά που προσπαθεί να επιλύσει…
* Η κ. Νίκη Τζαβέλλα είναι ευρωβουλευτής του ΛΑΟΣ.
