Παρά τις διαψεύσεις των τελευταίων ημερών, τα όσα συνέβησαν στην Κύπρο μας έδωσαν μία γεύση από το μέλλον και το πώς θα επιλύονται τραπεζικές κρίσεις στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Η απόφαση του Eurogroup ισοδυναμεί με κατά γράμμα σχεδόν εφαρμογή της μελλοντικής «Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου για την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων».
Η εν λόγω οδηγία αποτελεί πρόταση της Κομισιόν, από τον περασμένο Ιούνιο, με στόχο να δημιουργηθεί ένα κοινό πανευρωπαϊκό πλαίσιο για τη διαχείριση τραπεζικών κρίσεων. Η λογική που διέπει το νέο καθεστώς είναι ότι σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε μέχρι σήμερα, οι τράπεζες δεν θα διασώζονται με κάθε κόστος, αλλά κυρίως με ίδια μέσα και μόνο εφόσον είναι εφικτό. Δεν αποτελεί ακόμη νόμο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η εφαρμογή των διατάξεών της υποτίθεται ότι θα ξεκινήσει από την 1η Ιανουαρίου 2015. Ωστόσο, το μικρό μέγεθος της Κύπρου, αλλά και το γεγονός ότι η κρίση αφορούσε κυρίως τον τραπεζικό τομέα, έδωσαν την ευκαιρία στην Ευρωζώνη να «δοκιμάσει» το νέο καθεστώς.
Σύμφωνα με την οδηγία, οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ στην Ευρώπη βρίσκονται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, όπως άλλωστε ισχύει ήδη με την οδηγία «94/19/ΕΚ». Αντιθέτως, οι μεγαλοκαταθέτες αντιμετωπίζονται ως πιστωτές των τραπεζικών ιδρυμάτων και σε περιπτώσεις τραπεζικής κατάρρευσης εμπίπτουν στις συνήθεις διατάξεις του πτωχευτικού δικαίου. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «σε περίπτωση που οι καταθέσεις μεταβιβάζονται σε άλλο πιστωτικό ίδρυμα στο πλαίσιο της εξυγίανσης του πιστωτικού ιδρύματος, οι καταθέτες δεν θα πρέπει να ασφαλίζονται πέραν του επιπέδου κάλυψης που προβλέπεται στην οδηγία 94/19/ΕΚ». Πρόκειται δηλαδή ακριβώς για ό,τι συνέβη με τη Λαϊκή Τράπεζα, όπου μόνο οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ εξασφαλίστηκαν και μεταφέρθηκαν στην Τρ. Κύπρου.
Επιπλέον, τα κράτη θα επιβάλουν στο εξής την διάσωση των τραπεζών με ίδια μέσα, όπως η πώληση δραστηριοτήτων, ο διαχωρισμός περιουσιακών στοιχείων και η απομείωση των απαιτήσεων των πιστωτών τους, και όχι με χρήματα του φορολογούμενου: «Οι ζημίες θα πρέπει να απορροφώνται κατά πρώτον από μέσα υποχρεωτικών κεφαλαίων και θα πρέπει να επιμερίζονται στους μετόχους είτε με ακύρωση των μετοχών είτε με σοβαρή απομείωση. Εάν τα μέσα αυτά δεν επαρκούν, θα πρέπει να μετατρέπεται ή να απομειώνεται το χρέος μειωμένης εξασφάλισης. Τέλος, θα πρέπει να μετατρέπονται ή να απομειώνονται οι υποχρεώσεις υψηλής εξασφάλισης, εφόσον έχουν μετατραπεί ή απομειωθεί εξ ολοκλήρου οι κατηγορίες μειωμένης εξασφάλισης», σημειώνεται στην Αιτιολογική Εκθεση. Εντούτοις, «οι καταθέτες που έχουν καταθέσεις εγγυημένες από το σύστημα εγγύησης των καταθέσεων δεν θα πρέπει να υπόκεινται στην εφαρμογή του εργαλείου διάσωσης με ίδια μέσα», αναφέρεται στο άρθρο 37. «Οι εξασφαλισμένες υποχρεώσεις, οι καλυπτόμενες καταθέσεις και οι υποχρεώσεις με εναπομένουσα διάρκεια μικρότερη του ενός μηνός» εξαιρούνται εκ των προτέρων από το «κούρεμα» που θα γίνεται σε περιπτώσεις χρεοκοπίας.
Η οδηγία υπενθυμίζει μία ξεχασμένη στη Δύση αρχή: ότι κανένα κράτος, πολλώ δε μάλλον τα πλέον ευάλωτα, όπως η Κύπρος, δεν μπορεί να εγγυηθεί το σύνολο των καταθέσεών του. Εξ ου και το όριο των 100.000. Η πλήρης διάσωση πιστωτών και μεγαλοκαταθετών των τραπεζών έως σήμερα ήταν έκτακτο μέτρο, ώστε να προστατευθεί, όσο είναι εφικτό, η πίστη των επενδυτών στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, εν μέσω κρίσης. Κόστισε 13% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ συνολικά, εκτίναξε το χρέος χωρών όπως η Ιρλανδία από το 40% στο 120% του ΑΕΠ τους και δεν απέδωσε τα αναμενόμενα.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι στην ιεράρχηση των απωλειών που προβλέπει η οδηγία, σε περιπτώσεις χρεοκοπίας πρώτα «καίγονται» οι μέτοχοι των τραπεζών, στη συνέχεια ομολογιούχοι και πιστωτές και τελευταίοι οι ανασφάλιστοι καταθέτες, αφού έχουν εξαντληθεί οι εναλλακτικές. Στην περίπτωση της Κύπρου, η διαγραφή των απαιτήσεων μετόχων και πιστωτών, δεν επαρκούσε για να καλυφθούν οι ζημίες της χρεοκοπίας.
Πανικός από… «τιτιβίσματα»
Κυριακή απόγευμα, στις Βρυξέλλες. Η άτυπη «προσυνεδρίαση» του Eurogroup δεν τελείωνε και η έναρξη της ολομέλειας έπαιρνε συνεχείς αναβολές. Τότε ήταν που κάποιοι χρήστες του twitter έκαναν «αναμετάδοση» ενός μηνύματος του Γερούν Ντάισελμπλουμ, ότι «η συνάντηση θα ξεκινήσει αύριο στις έξι». Αμέσως, το retweet πέρασε σε ελληνικά και κυπριακά ΜΜΕ, τα οποία έκαναν λόγο για «αναβολή της συνεδρίασης του Eurogroup για αύριο το πρωί». Η λεπτομέρεια ήταν ότι το αρχικό μήνυμα που αναπαρήχθη είχε δημοσιευθεί από τον κ. Ντάισελμπλουμ το απόγευμα του…Σαββάτου και ανήγγελλε απλώς τη συνεδρίαση του Eurogroup την Κυριακή.
Τα παράδοξα με το twitter, όμως, δεν σταμάτησαν εκεί. Οταν η συμφωνία έκλεισε, γύρω στις δύο το πρωί, δημοφιλής ελληνική ιστοσελίδα ενημέρωσης μετέφερε την «ικανοποίηση» του κ. Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ για τα όσα αποφασίστηκαν στην Κύπρο. Μόνο που η ιστοσελίδα επικαλούνταν δήλωση στο twitter από χρήστη που δεν ήταν ο πραγματικός κ. Γιουνκέρ! Η σύγχυση επιτάθηκε ακόμη περισσότερο, όταν ορισμένοι χρήστες μετέδωσαν «τιτίβισμα» του κ. Αναστασιάδη στο twitter στο οποίο γνωστοποιούσε ότι τον συνεχάρη τηλεφωνικώς για το αποτέλεσμα ο Ελληνας πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Μόνο που και σε αυτήν την περίπτωση επρόκειτο για re-tweet παλιότερης ανακοίνωσης του κ. Αναστασιάδη από τη νύχτα των προεδρικών εκλογών στην Κύπρο! Την ίδια στιγμή, η υπηρεσία Τύπου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προανήγγειλε ότι θα γίνει συνέντευξη του Βάσου Σιαρλή στις τρεισήμισι το πρωί. Εξυπακούεται ότι επρόκειτο για ένα ακόμη λάθος. Ο κ. Σιαρλή έχει πάψει εδώ και μερικές εβδομάδες να είναι υπουργός Οικονομικών της Κύπρου…
