Η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να πετύχει γιατί η Ελλάδα δεν έχει περιθώρια επαναδιαπραγμάτευσης με την Ευρωπαϊκή Ενωση, τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, Ρίτσαρντ Χάας. Ο πρώην υπεύθυνος στρατηγικού σχεδιασμού του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και σύμβουλος του προέδρου Μπους του πρεσβύτερου, ο οποίος τις προηγούμενες ημέρες βρέθηκε στην Αθήνα, όπου συναντήθηκε, μεταξύ άλλων, με τους κ. Σαμαρά και Τσίπρα, σημειώνει ότι η κρίση γκρέμισε τους διαχωρισμούς του παρελθόντος σε Αριστερά και Δεξιά, και τώρα σημείο αναφοράς αποτελεί το πόσο επιθυμεί ένα κόμμα να παραμείνει η χώρα στο ευρώ, ενώ περιγράφει τον αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ ως «καθησυχαστικό» προς τις ΗΠΑ.
– Πώς είδατε την Ελλάδα;
– Το εύρος της οικονομικής συρρίκνωσης σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα είναι πρωτόγνωρο. Ομως, τα πράγματα δείχνουν να κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Η εικόνα που απεκόμισα από τις συναντήσεις μου με τον πρωθυπουργό και τους υπουργούς Οικονομικών, Ανάπτυξης και Εξωτερικών, είναι ότι πλησιάζει το τέλος της συρρίκνωσης. Στη συνέχεια το ζητούμενο δεν είναι απλά η σταθεροποίηση, αλλά η ταχεία ανάπτυξη. Θα υπάρξει ανάκαμψη και αν ναι, πόση και πόσο σύντομα; Οι ιδιωτικοποιήσεις και ο τουρισμός θα βοηθήσουν, ενώ χρειάζονται και ξένες επενδύσεις.
Επενδύσεις και τουρισμός
– Υπάρχει ενδιαφέρον από τις ΗΠΑ;
– Ναι. Ομως, δεν θα έρθουν από την κυβέρνηση, αλλά από επιχειρηματίες, και εδώ οφείλω να είμαι ειλικρινής και να σημειώσω ότι η Ελλάδα έχει μεγάλο ανταγωνισμό από σωρεία άλλων χωρών και ευκαιριών. Εχετε κάποια πλεονεκτήματα: ταλαντούχο εργατικό δυναμικό, πολύ καλό κλίμα. Επίσης, έχετε μια κυβέρνηση που νομίζω ότι αντιλαμβάνεται τη σημασία της προσέλκυσης επενδύσεων. Αλλά η Ελλάδα πρέπει να ξεπεράσει αρκετά εμπόδια: να ξαναγίνει ανταγωνιστική, να κινηθεί σε τομείς όπως η φορολογία, με τρόπο που να πείθει Αμερικανούς και άλλους ότι αξίζει να προχωρήσουν σε μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Οταν για την απόσβεση μιας επένδυσης χρειάζονται πέντε ή δέκα χρόνια, απαιτείται σιγουριά και προβλεψιμότητα. Γι’ αυτό έχω την αίσθηση ότι αυτό που θα έρθει πρώτα δεν θα είναι οι επενδύσεις. Θα προηγηθούν οι ιδιωτικοποιήσεις και ο τουρισμός. Και φυσικά, θα χρειασθούν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις. Η Ελλάδα ξεκινά με μια καλή φήμη.
– Ξεκινούσε μέχρι πριν από τρία χρόνια…
– Εχετε δίκιο, και αυτό είναι πρόβλημα. Εχετε μια διαχρονικά καλή εικόνα ως χώρα, αλλά παράλληλα, τα τελευταία χρόνια ταυτισθήκατε με την κρίση. Η πρόκληση γι’ αυτή την εξαιρετική περίπτωση τρικομματικής κυβέρνησης στην Ελλάδα είναι να καταφέρει να γυρίσει τα πράγματα. Ως αξιωματούχος σε αμερικανικές κυβερνήσεις του παρελθόντος, η ιδέα μιας κυβέρνησης συνασπισμού Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ ξεπερνούσε τη φαντασία. Βέβαια, εξαιρετικές συνθήκες επιβάλλουν εξαιρετικές απαντήσεις.
– Πώς είδατε την αντιπολίτευση;
– Στην Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα αρκετά λαϊκίστικο και κάπως εθνικιστικό, ενώ στην άκρα Δεξιά έχετε αυτά που έχετε όπως και αν τα περιγράφετε. Αρα, η κυβέρνηση αυτή πρέπει να πετύχει. Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει «θέλουμε να μείνουμε στην Ευρώπη, αλλά με καλύτερους όρους». Αυτό ακούγεται ωραία, αλλά το πιθανότερο είναι πως η Ελλάδα δεν δύναται να επαναδιαπραγματευθεί. Πιστεύουν ότι εάν δεν εξασφαλίσουν τους δικούς τους όρους θα εξέταζαν ίσως την παραπομπή του θέματος στον λαό με την έννοια μιας πιθανής διεξαγωγής δημοψηφίσματος. Αυτοί θα πουν τι πιστεύουν.
– Η στάση του κ. Τσίπρα έναντι των ΗΠΑ;
– Να το θέσω έτσι: η στάση του δεν στοχεύει στο να δημιουργήσει ανησυχίες στις ΗΠΑ. Αντίθετα, ήταν καθησυχαστικός. Η κρίση γκρέμισε τους παλαιούς διαχωρισμούς μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Τώρα έχουμε αυτούς που θέλουν να μείνουν, σχεδόν πάση θυσία, εντός της Ευρώπης, που είναι τα κόμματα της σημερινής κυβέρνησης, και αυτούς των οποίων η επιθυμία να μείνουν εντός Ευρώπης βασίζεται σε όρους και προϋποθέσεις. Οταν ένα κόμμα βρίσκεται στην αντιπολίτευση είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις τις κινήσεις τακτικής από αυτές της στρατηγικής. Το τι κάνεις για να γίνεις κυβέρνηση είναι συχνά πολύ διαφορετικό από αυτό που κάνεις όταν είσαι στην κυβέρνηση. Πάντως, αφουγκράζονται την απροθυμία της κοινωνίας για έξοδο από το ευρώ.
Τουρκία και ενέργεια
– Η σχέση Ελλάδας – Τουρκίας;
– Σε σχέση με την εποχή που εγώ ήμουν υπεύθυνος γι’ αυτά τα θέματα, πριν από τριάντα χρόνια, σήμερα η διασύνδεση ανάμεσα στις δύο χώρες και τις οικονομίες τους είναι πολύ μεγαλύτερη, μέσω επενδύσεων της μιας στην άλλη, αλλά και στο πεδίο του τουρισμού. Και αυτό είναι θετικό. Βέβαια, τα παλιά ζητήματα, όπως το Αιγαίο και το Κυπριακό, παραμένουν, ενώ σε αυτό προστίθεται τώρα και η ενεργειακή διάσταση. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να εμπλακεί σε μια κρίση και να φοβίσει επενδυτές και τουρίστες. Πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να το αποφύγει. Από την άλλη, η Τουρκία έχει μεγαλύτερα ζητήματα να ασχοληθεί: Κουρδικό, Συρία, Ιράν. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου καμία από τις δύο αυτές χώρες δεν θα ωφεληθεί από μια μεταξύ τους κρίση. Για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία έχουν κάθε λόγο να διατηρήσουν την ηρεμία, ή ακόμη και να συνεργασθούν σε τομείς όπως η ενέργεια και ο τουρισμός.
– Το θέμα της ενέργειας είναι αρκετά ευαίσθητο.
– Ναι, αλλά υπάρχουν λόγοι να το κάνουν. Το αντικειμενικό εθνικό συμφέρον πρέπει να υπερτερεί εσωτερικών κομματικών υπολογισμών. Είναι καλό ότι υπάρχουν ενεργειακά κοιτάσματα, αλλά δεν πρέπει να αφεθούν να εξελιχθούν σε εστίες ανταγωνισμού.
Για τη Βοστώνη
– Πώς αποτιμάτε τα χτυπήματα στη Βοστώνη;
– Φαίνεται να είναι τρομοκρατική επίθεση, αλλά υπάρχουν πολλά είδη τρομοκρατών. Από το εσωτερικό και το εξωτερικό. Η έκρηξη στην Οκλαχόμα μας δίδαξε ότι δεν πρέπει να βιαζόμαστε να εξάγουμε συμπεράσματα, αλλά αντίθετα οφείλουμε να αναζητούμε αποδείξεις και να διερευνούμε προσεκτικά όλες τις πτυχές, να αναλύουμε τα δεδομένα και μετά να καταλήγουμε σε αποφάσεις.
– Πόσο επηρεάζει η εμπειρία της προηγούμενης δεκαετίας;
– Κοιτάξτε. Είμαστε μια ανοιχτή κοινωνία και ο αγώνας είναι διαρκής. Θέλεις να αντιδράσεις με αποφασιστικότητα, αλλά ταυτόχρονα δεν θέλεις να υπερβάλεις. Στόχος είναι να διατηρηθούν ζωντανά τα χαρακτηριστικά που κάνουν την Αμερική τόσο ιδιαίτερη.
– Πώς πρέπει να χειρισθεί την περίπτωση ο πρόεδρος Ομπάμα;
– Διαφορετικές περιπτώσεις επιβάλλουν διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης, ανάλογα με τα αίτια της κάθε ενέργειας. Και πρέπει να χρησιμοποιήσεις πολλαπλά εργαλεία. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτά είναι διπλωματικά ή πολιτικά, σε άλλες ανταλλαγή πληροφοριών, σε άλλες στρατιωτικά.