Οι τέσσερις κοινές ερωτήσεις
1 Μπορούσε η Ελλάδα να έχει αποφύγει το Μνημόνιο;
2 Με ποιον διαφορετικό τρόπο θα είχαμε αντιμετωπίσει την κρίση χρέους;
3 Ποια ήταν τα βασικά λάθη στην κατασκευή της πολιτικής του Μνημονίου και τι θα μπορούσε να έχει γίνει διαφορετικά στην εκτέλεσή του;
4 Σε τι πέτυχε το Μνημόνιο;
1. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να είχε αποφύγει ένα πακέτο διάσωσης από την Ε.Ε. Κάτι που, όμως, σίγουρα θα μπορούσε να είχε αποφύγει είναι το συγκεκριμένο Μνημόνιο που τελικά αποδέχθηκε. Δύο πράγματα είναι ξεκάθαρα. Πρώτον, τα ομόλογα στη λήξη τους θα μπορούσαν να είχαν ανανεωθεί για συντομότερη περίοδο -δηλαδή ένα έτος- με πολύ ανταγωνιστικά επιτόκια της τάξεως, περίπου, του 1%, τα οποία θα ήταν διαθέσιμα στις αγορές από τις αρχές του 2010. Αντ’ αυτού, αντικαταστάθηκαν με τίτλους μεγαλύτερης ωρίμανσης από 10 έως 15 χρόνια με εξαιρετικά υψηλά επιτόκια. Δεύτερον, είναι πλέον ξεκάθαρο ότι δεν προηγήθηκαν σκληρές διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν και την ΕΚΤ ώστε να συμφωνηθούν ρεαλιστικά μέτρα λιτότητας (με συγκεκριμένους όρους και κλίμακες), κάτι που θα ήταν κρίσιμο για όλους εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες διατηρούσαν τον μεγαλύτερο όγκο ελληνικών ομολόγων στα χαρτοφυλάκιά τους.
2. Πρώτον, ο διασυρμός της χώρας ως διεφθαρμένο κράτος και ο συσχετισμός του προβλήματος του ελληνικού χρέους με τον «Τιτανικό» ήταν τεράστια λάθη. Οι αγορές δεν συγχωρούν εύκολα. Επίσης δεν νοιάζονται ούτε αναλύουν εάν μια κυβέρνηση ήταν ή είναι καλή ή κακή. Αυτό που ήθελαν να ακούσουν οι επενδυτές ήταν ένα κυβερνητικό σχέδιο που θα ανέσυρε τη χώρα από την κρίση, όχι ένα σχέδιο της τρόικας. Τελικά αποδείχθηκε ότι οι αγορές επέδειξαν μεγαλύτερη οξυδέρκεια από την κυβέρνηση διότι αντιλήφθηκαν ότι η εφαρμογή αυτού του σχεδίου θα αποτύχει. Οταν υπογράφηκε το Μνημόνιο, τα επιτόκια στο ελληνικό χρέος παρέμειναν, σχεδόν, αμετάβλητα. Διαπραγματεύσεις γίνονται με τη συζήτηση προτάσεων και από τις δύο πλευρές. Είμαι βέβαιος ότι οι Βορειοευρωπαίοι θα είχαν κατανοήσει την έκταση του προβλήματος εάν η κυβέρνηση από την απαρχή της κρίσης είχε αντιληφθεί ότι η κρίση στην Ελλάδα ήταν ουσιαστικά κρίση της Ευρωζώνης.
3. Το βασικό λάθος ήταν να αποδεχθεί η Ελλάδα μέτρα λιτότητας που μέχρι τότε δεν είχαν επιβληθεί σε καμία οικονομία του ανεπτυγμένου κόσμου. Αλλα λάθη ήταν η μη εφαρμογή μιας αναπτυξιακής στρατηγικής σε συνδυασμό με ριζικές μεταρρυθμίσεις, όπως ο περιορισμός της φοροδιαφυγής, ο άμεσος εντοπισμός παράνομων πληρωμών με κρατικά κονδύλια σε συνταξιούχους ή υπαλλήλους του Δημοσίου, οι επενδύσεις στην πληροφορική για τη διασταύρωση προσωπικών δεδομένων. Εξαιρετικά ευνοϊκές θα ήταν παράλληλες επενδύσεις, για παράδειγμα, σε διαφορετικές μορφές τουρισμού σαν τον αγροτουρισμό, και στην αιολική ενέργεια. Η Ελλάδα θα έπρεπε να είχε μετατραπεί σε ειδυλλιακό τόπο για συνταξιούχους στην Ευρώπη όπως είναι η πολιτεία της Φλόριντα στις ΗΠΑ. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι η μείωση της γραφειοκρατίας στις κατασκευές και ένας ισχυρός κλάδος υγείας.Το Μνημόνιο δεν θεμελιώθηκε σε ρεαλιστικούς στόχους. Ολες οι πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία μεταθέτοντας για αργότερα τις αποφάσεις στην περίπτωση που δεν επιτυγχάνονταν οι στόχοι του Μνημόνιου.
4. Η επιτυχία του Μνημονίου είναι ότι δεν έδωσε συνέχεια σε ελαττωματικές πρακτικές. Εχουν προωθηθεί κάποιες ριζικές μεταρρυθμίσεις, αλλά είναι πολύ μικρά επιτεύγματα για να τα διατυμπανίζει κανείς ως επιτυχία. Οι καταστροφικές συνέπειες που έχουν λάβει χώρα και αυτές που θα ακολουθήσουν θα πρέπει να μας προκαλούν τρόμο. Οι προβλέψεις της Κασσάνδρας για τον Δούρειο Ιππο επιβεβαιώθηκαν, αλλά κανείς δεν έδωσε σημασία. Εγώ, όπως και πολλοί άλλοι, αναλάβαμε τον ρόλο της Κασσάνδρας από το 2010 για τις επιπτώσεις του Μνημονίου.