«Αν υπάρχει κάποιο μάθημα που μπορούμε να πάρουμε από την εμπειρία του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής, είναι ότι η καθυστέρηση στην εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων επιδεινώνει την κατάσταση», τονίζει ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, σε αποκλειστική του συνέντευξη στην «Κ», με τη συμπλήρωση τριών ετών από την υπογραφή του Μνημονίου. Ο κ. Μπαρόζο εξαίρει, πάντως, την πρόοδο που έχει σημειώσει η χώρα μας και τονίζει με νόημα ότι οι μηχανισμοί στήριξης «επιτρέπουν την πιο σταδιακή μείωση των ελλειμμάτων μέσω των δανείων που δίνονται, αλλά τα δάνεια αυτά θα επιστραφούν».
– Θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί τα Μνημόνια;
– Οι ρίζες της κρίσης είναι γνωστές σε όλους: ανεύθυνες πρακτικές στον χρηματοπιστωτικό τομέα, απώλεια ανταγωνιστικότητας σε ορισμένες οικονομίες και κυβερνήσεις που ξόδευαν πέρα από τις δυνάμεις τους. Στην Ελλάδα, το χρέος είχε φτάσει σε τέτοια επίπεδα, που οι αγορές σταμάτησαν να τη δανείζουν και έτσι η χώρα αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια. Εκτοτε, έχουμε κινητοποιήσει ένα πρωτοφανές ποσό -πάνω από 400 δισεκατομμύρια- για την υποστήριξη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Κύπρου και του χρηματοπιστωτικού τομέα της Ισπανίας.
Αν τα κράτη-μέλη δεν είχαν επιτρέψει τη συσσώρευση των παραπάνω προβλημάτων, τότε θα μπορούσαν να έχουν αποφύγει να ζητήσουν στήριξη. Τα προβλήματα αυτά θα υπήρχαν με Μνημόνιο ή χωρίς. Τα προγράμματα προσαρμογής βοηθούν αυτές τις χώρες να διορθώσουν τις οικονομικές τους ανισορροπίες και να ανατάξουν τις οικονομίες τους σε βιώσιμη τροχιά. Αντί όμως να κοιτάμε το παρελθόν, καλύτερα να εστιάσουμε στις μεταρρυθμίσεις για το μέλλον, που θα φέρουν ανταγωνιστικότητα, ανάπτυξη και θέσεις εργασίας.
– Δεν υπήρχε, δηλαδή, άλλος τρόπος να αντιμετωπιστεί η κρίση;
– Αντιμετωπίζουμε την κρίση χρέους, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη να μειώσουν τα ελλείμματά τους με βραδύτερους ρυθμούς απ’ ό,τι θα απαιτείτο σε διαφορετική περίπτωση, μέσω των δανείων που τους παρέχουμε, δάνεια που θα επιστραφούν πάντως.
Οταν η Ελλάδα ζήτησε βοήθεια το 2010, η Ευρωζώνη δεν διέθετε τις δομές για να αντιμετωπίσει συντεταγμένα την κρίση. Πλέον εργαζόμαστε για να δημιουργήσουμε ένα σύστημα διακυβέρνησης, που θα διασφαλίζει ότι θα αποφύγουμε παρόμοιες κρίσεις στο μέλλον: για παράδειγμα, φτιάξαμε ένα ταμείο έκτακτης ανάγκης με πόρους 700 δισεκατομμυρίων, ενισχύσαμε τους κανόνες χρηστής οικονομικής διαχείρισης και συμφωνήσαμε σε έναν ενιαίο μηχανισμό εποπτείας των τραπεζών στην Ευρωζώνη. Πρόκειται για τεράστια βήματα προς τα εμπρός, που θα ήταν αδιανόητα ακόμη και πριν από κάποιους μήνες.
Αν αυτές οι δομές υπήρχαν το 2010, τότε νομίζω ότι η κρίση δεν θα ήταν τόσο σοβαρή. Πλέον εργαζόμαστε με την κυβέρνηση της Αθήνας ώστε να επαναφέρουμε την Ελλάδα σε βιώσιμη τροχιά, όπως είναι και ο σκοπός του προγράμματος.
Τι δείχνει η εμπειρία
– Με τη σοφία του χρόνου, κοιτάζοντας πίσω, υπάρχουν λάθη που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί;
– Τα προγράμματα προσαρμογής ήταν σχεδιασμένα προσεκτικά ώστε να επαναφέρουν την ανάπτυξη και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ήταν καίριας σημασίας γι’ αυτόν τον σκοπό και αν υπάρχει κάποιο μάθημα που μπορούμε να πάρουμε από την εμπειρία του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής, είναι ότι η καθυστέρηση στην εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων επιδεινώνει την κατάσταση. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι δεν καταφέραμε να εξηγήσουμε πολλές φορές στους πολίτες γιατί ήταν αναγκαίες αυτές οι ραγδαίες προσαρμογές και οι συνακόλουθες θυσίες. Είναι εξίσου σαφές, όμως, ότι η εφαρμογή του προγράμματος αρχικά [από την Ελλάδα] δεν ήταν ικανοποιητική. Επιπλέον, το εξωτερικό οικονομικό περιβάλλον ήταν χειρότερο από αυτό που περιμέναμε.
Αλλά ας μην υποτιμάμε και τις επιτυχίες μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα επανέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της ανταγωνιστικότητας που είχε απολέσει την προηγούμενη δεκαετία. Επίσης, η δημοσιονομική προσαρμογή που έγινε ήταν τεραστίων διαστάσεων.
Και τέλος, με τα μαθήματα που πήραμε από την κρίση χρέους αναλαμβάνουμε σημαντικές πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα με την τραπεζική ένωση της Ευρωζώνης. Οφείλουμε να πιέσουμε με σκοπό τη δημιουργία ενός τραπεζικού συστήματος πιο δυναμικού, πιο υπεύθυνου και ικανού να παράσχει πίστωση στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, ώστε να ανακάμψει η οικονομία.
– Ανεξάρτητα από όσα έγιναν μέχρι σήμερα, προς τα πού οδεύουμε από εδώ και στο εξής;
– Σκοπός των Μνημονίων είναι να βοηθηθούν οι χώρες που βρίσκονται σε αυτή τη θέση να εφαρμόσουν δύσκολες μεταρρυθμίσεις, να θέσουν τις βάσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και να διευκολυνθεί η επάνοδός τους στις αγορές. Νομίζω ότι βλέπουμε σημάδια προς αυτήν την κατεύθυνση ήδη. Πάρτε για παράδειγμα την Ιρλανδία, που βρίσκεται εντός τροχιάς για να βγει από το Μνημόνιο στο τέλος του χρόνου. Η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει τις καλές επιδόσεις των τελευταίων μηνών στην εφαρμογή των συμπεφωνημένων. Η ελληνική κυβέρνηση έχει κάνει σημαντική πρόοδο στη βελτίωση των δημοσίων οικονομικών της, συμπεριλαμβανομένου και του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, ενώ η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Με την Task Force για την Ελλάδα που δημιούργησα το 2011 και με τα χρήματα των Ευρωπαϊκών Ταμείων, στηρίζουμε την ολοκλήρωση 181 έργων προτεραιότητας στην Ελλάδα, συνολικού προϋπολογισμού 11 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Ωστόσο, μένουν πολλά ακόμη να γίνουν, ώστε να μειωθεί η υψηλή ανεργία, για παράδειγμα μέσω πρωτοβουλιών όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο για την Ανεργία των Νέων, για τη δημιουργία του οποίου η Κομισιόν πίεσε σθεναρά, κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διαπραγματεύσεων για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό της Ε.Ε. Δεν υποτιμώ τις κακουχίες που συνεπάγεται αυτή η αναγκαία προσαρμογή για πολλούς Ελληνες πολίτες. Η στήριξή τους, όμως, είναι απαραίτητη ώστε να διατηρηθεί η δυναμική των μεταρρυθμίσεων και να δρέψουν στη συνέχεια τους καρπούς των προσπαθειών τους με νέες θέσεις εργασίας και ανάπτυξη. Υποκλίνομαι στην υπομονή των Ελλήνων και τις θυσίες που κάνουν ώστε να έχουν ένα καλύτερο μέλλον.