Περίπου 75.000 υποθέσεις-αιτήματα για υπαγωγή στον νόμο Κατσέλη εκκρεμούν τα τελευταία χρόνια στα ειρηνοδικεία, με τις μισές να έχει προσδιοριστεί να εκδικαστούν από τον Ιούνιο του 2021 έως και το 2032 (!). Αυτή είναι μια ακόμη ηχηρή απόδειξη της αποτυχίας του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου να προσφέρει πραγματική προστασία και έγκαιρη λύση στο δυσβάστακτο πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους, που αγγίζει τα 234 δισ. ευρώ.
Η πραγματικότητα είναι πως το υφιστάμενο πλαίσιο οδήγησε ελάχιστες περιπτώσεις σε πλήρη απαλλαγή χρεών. Στην πράξη παρείχε διά των δικαστικών αναβολών και καθυστερήσεων μια φαινομενική μόνο προστασία, αφήνοντας τους πολίτες εγκλωβισμένους στα χρέη τους και αποκλεισμένους από την οικονομική δραστηριότητα. Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν προέβλεπε μέτρα ελέγχου και αναγκαστικής εκτέλεσης έναντι των στρατηγικών κακοπληρωτών, όπου υπήρχαν περιουσία και εισοδήματα, ανοίγοντας οδούς, αν όχι λεωφόρους, διαφυγής των δολίων οφειλετών από τις υποχρεώσεις τους.
Τώρα πια, με την απόσταση του χρόνου και τη μακρά εμπειρία από την εφαρμογή των αλλεπάλληλων τροποποιήσεών του, και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του νόμου Κατσέλη διαπιστώνουν ότι, παρά τις καλές προθέσεις του, «ο δρόμος οδηγούσε στην κόλαση» ιδιώτες, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, τράπεζες, την ίδια την οικονομία.
Ενα παράδειγμα από την πραγματική ζωή αρκεί: Οφειλέτης που διαθέτει δύο ακίνητα, ένα σπίτι 250 τ.μ., αξίας 350.000 ευρώ, στο οποίο υπάρχει υποθήκη και μη εξυπηρετούμενο δάνειο ύψους 300.000 ευρώ, και ένα σπίτι 50 τ.μ., αξίας 80.000 ευρώ, χωρίς υποθήκη, δήλωσε ότι το δεύτερο σπίτι αποτελεί την πρώτη κατοικία του και άρα είναι επιλέξιμος για προστασία πρώτης κατοικίας. Μετά τρεις αναβολές της δίκης, φθάνει η τελική εκδίκαση, οπότε μερικές ημέρες πριν από τη δίκη αποσύρει την αίτησή του και προσέρχεται να ρυθμίσει τα χρέη του με την τράπεζα.
Τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι λιγοστές, δυστυχώς. Ετσι, με το έτερο νομοσχέδιο της κυβέρνησης, αυτό του υπουργείου Δικαιοσύνης, που επίσης αναρτήθηκε προ ημερών σε δημόσια διαβούλευση, προβλέπεται η επίσπευση της εκκαθάρισης των χιλιάδων εκκρεμών υποθέσεων στα ειρηνοδικεία – εντός 14 μηνών, δηλαδή έως τον Δεκέμβριο του 2021. Με το νομοσχέδιο αυτό συμπληρώνεται η τολμηρή και καινοτόμος παρέμβαση της κυβέρνησης σε ένα πρόβλημα-γάγγραινα, που διέδωσε οριζόντια τον «ιό του ηθικού κινδύνου» επιμολύνοντας κρίσιμα κομμάτια της κοινωνίας και της οικονομίας.
Ενα από τα κρίσιμα και εύλογα ερωτήματα που έθεταν οι εταίροι μας στις πολύμηνες διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν πριν οριστικοποιήσουμε το νέο πτωχευτικό πλαίσιο ήταν ακριβώς αυτό: πώς θα αντιμετωπιστεί το ζήτημα του ηθικού κινδύνου.
Ο νέος Κώδικας Διευθέτησης Οφειλών και Δεύτερης Ευκαιρίας, που παρουσιάσαμε την περασμένη Κυριακή πάλι από τις σελίδες της «Καθημερινής», κινείται, λοιπόν, στον αντίποδα του νόμου Κατσέλη. Ιδού ορισμένα παραδείγματα προβλέψεων του νέου νομικού πλαισίου για την αποφυγή του ηθικού κινδύνου:
Φυσικό πρόσωπο που έχει λάβει δάνειο για την αγορά πρώτης κατοικίας, δεν καταβάλλει τις δόσεις του δανείου, ωστόσο διατηρεί καταθέσεις σε τράπεζα, διαφορετική από αυτή που έχει το δάνειο. Επιθυμεί να το ρυθμίσει μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού. Ομως, η υποβολή της αίτησης στον εξωδικαστικό συνεπάγεται την άρση του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου του. Οι πιστωτές λαμβάνουν γνώση των καταθέσεων που διατηρεί στην τράπεζα και δεν προτείνεται ρύθμιση μέσω του εξωδικαστικού. Για να αποφύγει καταδιωκτικά μέτρα και πλειστηριασμό της κατοικίας του θα πρέπει να καταβάλει στην τράπεζα το ποσό σε καθυστέρηση.
Αλλο παράδειγμα: Ανώνυμη εταιρεία που έχει δημιουργήσει οφειλές σε τράπεζες/Δημόσιο, ενώ τα κέρδη μετακυλίονται ως αμοιβές στους μετόχους, επιθυμεί να ρυθμίσει μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού. Μεταξύ, ωστόσο, των δικαιολογητικών που συνοδεύουν την αίτηση στον εξωδικαστικό είναι οι οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας. Οι πιστωτές μελετούν τις οικονομικές καταστάσεις και ανακαλύπτουν ότι η εταιρεία έχει ζημιωθεί προς όφελος των μετόχων. Δεν προτείνει λύση ρύθμισης μέσω του εξωδικαστικού.
Οφειλέτης με μεγάλο ύψος οφειλών, αδήλωτα εισοδήματα και καταθέσεις στο εξωτερικό καταθέτει αίτηση πτώχευσης προκειμένου να απαλλαγεί από τις οφειλές του. Παράλληλα, επειδή φαινομενικά πληροί τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια για να κριθεί ευάλωτος, παραδίδει την πρώτη κατοικία του στον Φορέα για να τη μισθώσει και να την επαναγοράσει μόλις απαλλαγεί από τις οφειλές. Ωστόσο, η κατάθεση αίτησης πτώχευσης συνεπάγεται την άρση του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου. Ο πιστωτής προσφεύγει στο δικαστήριο προκειμένου να μην απαλλαγεί ο οφειλέτης από τις οφειλές λόγω δολιότητας και για τον λόγο ότι απέκρυψε εισοδήματα. Το δικαστήριο αποφασίζει να μην χορηγηθεί απαλλαγή, ενώ παράλληλα, μόλις κριθεί η μη απαλλαγή, αυτό συνεπάγεται την καταγγελία της μίσθωσης και την κατάργηση του δικαιώματος επαναγοράς.
Μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις του προτεινόμενου Κώδικα Δεύτερης Ευκαιρίας είναι η αποσύνδεση της ρευστοποίησης του ενεργητικού από την επαλήθευση των πιστώσεων. Η καθυστέρηση στη ρευστοποίηση του ενεργητικού οδηγεί στην απαξίωση των περισσότερων περιουσιακών στοιχείων, προκαλώντας έξοδα για τη φύλαξη και την ασφάλισή τους. Επιπλέον, πέραν του συμφέροντος των πιστωτών, η ταχύτερη δυνατή επιστροφή των περιουσιακών στοιχείων του πτωχεύσαντα στην παραγωγική διαδικασία ευνοεί και την εθνική οικονομία, αφού η χρήση τους γεννάει θέσεις εργασίας, φορολογικά έσοδα.
Εν ολίγοις, το νέο πτωχευτικό πλαίσιο για φυσικά πρόσωπα και επιχειρήσεις απελευθερώνει ολιστικά τους οφειλέτες από την ατέρμονη διελκυστίνδα της υπερχρέωσης. Είναι ρεαλιστικό, παύει να είναι τιμωρητικό, γίνεται δίκαιο και αναπτυξιακό. Εχει πραγματικά και όχι κατ’ επίφαση κοινωνικό πρόσημο.
Υλοποιώντας την ηθική υποχρέωση του κράτους να προστατεύει τους ευάλωτους και το δικαίωμά τους για στέγη, θα μειώσει τον αριθμό των εταιρειών που, ενώ τελούν σε παύση πληρωμών και δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους, εξακολουθούν να λειτουργούν παρασιτικά, προκαλώντας τεράστια προβλήματα στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας και ενισχύοντας την παραοικονομία.
* Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου.
Ακης Σκέρτσος στην «Κ»: Δεύτερη ευκαιρία χωρίς ηθικό κίνδυνο
4' 18" χρόνος ανάγνωσης
