Μεταρρυθμίσεις και απορρυθμίσεις στη Δικαιοσύνη

Η εξελικτική πορεία των πολιτικών θεσμών αφήνει βαθιά το αποτύπωμά της στην οργάνωση και λειτουργία της Δικαιοσύνης. Οι επιδράσεις είναι ανεπαίσθητες σε περιόδους κοινωνικής και πολιτικής σταθερότητας και περισσότερο έντονες στις κρίσιμες μεταβατικές εποχές αναδιαμόρφωσης της οικονομικής βάσης. Οι απαιτήσεις της κυρίαρχης τάξης μετουσιώνονται σε πολιτικά προτάγματα που καθορίζουν στη συνέχεια τον προσανατολισμό και τις στοχεύσεις των κρατικών θεσμών (Δικαιοσύνης, Δημόσιας Διοίκησης, Σωμάτων Ασφαλείας).
 
Η Δικαιοσύνη σε μια καθορισμένη ιστορική περίοδο έλαβε τη μορφή του δημόσιου αγαθού, προσιτή στους πολίτες, προορισμένη κατά το Σύνταγμα να υπηρετεί τον λαό. Οι αδυναμίες και οι ελλείψεις, που παρατηρούνται στη λειτουργία της, αποτελούν τις περισσότερες φορές σαφή ένδειξη του μειωμένου κρατικού ενδιαφέροντος για στήριξή της. Οι προτάσεις βελτίωσης των συνθηκών απονομής της Δικαιοσύνης σκοντάφτουν πάντοτε στην απροθυμία του κράτους να αυξήσει τα κονδύλια του προϋπολογισμού τα οποία επιτρέπουν την οριακή επιβίωσή της. Δικαστικές αίθουσες με ελλιπή συντήρηση και χωρίς θέρμανση τον χειμώνα, ανεπαρκές δίκτυο τηλεφωνίας και Ιντερνετ ακόμα και στα μεγαλύτερα δικαστήρια της χώρας, υποστελέχωση της γραμματείας σε ποσοστό πάνω από το 30%, απραγματοποίητες υποσχέσεις για σύσταση δικαστικής αστυνομίας –μιας υπηρεσίας πραγματογνωμόνων που θα συνεπικουρεί τους δικαστές και εισαγγελείς στο έργο τους– είναι μόνιμες διαπιστώσεις διαχρονικά ενταγμένες στον κατάλογο των αιτημάτων των Δικαστικών Ενώσεων προς το υπουργείο Δικαιοσύνης.
 
Χωρίς την ικανοποίηση των πρωτευουσών αναγκών τα μεγαλεπήβολα «μεταρρυθμιστικά» σχέδια που προωθούνται το τελευταίο διάστημα από την κυβέρνηση και προπαγανδίζονται από τον Τύπο όχι απλά κρύβουν τα πραγματικά προβλήματα αλλά επιχειρούν να προσδώσουν σε έναν κορυφαίο κρατικό θεσμό τον ρόλο της θεραπαινίδας των επενδυτικών συμφερόντων. Η επιμονή να προωθηθεί η πολυδάπανη υποχρεωτική ιδιωτική διαμεσολάβηση τον περασμένο Νοέμβριο αντί να υιοθετηθεί το ολοκληρωμένο σχέδιο της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων για τη δικαστική μεσολάβηση, αδάπανη για τους πολίτες και αδιάβλητη στην ουσία της, ήταν ένα πρώτο δείγμα για την πορεία που θα έπαιρναν τα πράγματα. Ακολούθησε η ίδρυση ειδικών τμημάτων στα δικαστήρια για επενδυτικές διαφορές με υποχρεωτική αποψίλωση των υπόλοιπων τμημάτων από δικαστές που δικάζουν τις διαφορές των πολιτών. Παρουσιάστηκε ως καινοτομία από το υπουργείο Δικαιοσύνης η λεγόμενη «τεχνητή νοημοσύνη» για την οποία έγκαιρα επισημάναμε σε άρθρο μας ότι συνιστά ένα επικίνδυνο εργαλείο με πολλαπλές χρήσεις στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών, αφού θα μπορεί δυνητικά να καθοδηγεί και να εκφοβίζει δικαστικούς λειτουργούς, ενώ ταυτόχρονα καταργεί την αρχή της νομιμότητας και την αρχή του φυσικού δικαστή, υποτάσσει το τεκμήριο της αθωότητας σε αδιαφανείς διαδικασίες, αναπαράγει στερεότυπα και προκαταλήψεις, παραβιάζει την ίδια τη συνταγματική πρόβλεψη για δικαίωμα δίκαιης δίκης ενώπιον δικαστών, άρα ενώπιον φυσικών προσώπων και αξιοποιείται από ιδιωτικές εταιρείες και κράτη που θέλουν να υποκαταστήσουν την ανεξάρτητη, απρόβλεπτη και άρα επικίνδυνη ανθρώπινη σκέψη με ελεγχόμενες ψηφιακές πλατφόρμες και λογισμικά που οδηγούν σε δεδομένα αποτελέσματα. Πρόσφατα κατατέθηκε το σχέδιο της επιτροπής Πισσαρίδη με το ενδιαφέρον μονόπλευρα στραμμένο στην προστασία που παρέχει το δικαστικό σύστημα στους επενδυτές και με προτάσεις για δημιουργία δικαστών manager οι οποίοι «θα ικανοποιούν τους φιλόδοξους στόχους που θα τους τεθούν» από την κυβέρνηση!
 
Οι μεταρρυθμίσεις που εντατικά προετοιμάζονται και σταδιακά επιβάλλονται συνιστούν απορρυθμίσεις ενός κοινωνικού κράτους όπως το γνωρίσαμε μεταπολεμικά και το οποίο αποχαιρετήσαμε στην αυγή του 21ου αιώνα. Οι απαιτήσεις των αγορών για λιγότερο κράτος, που ξεκίνησαν με τις ιδιωτικοποιήσεις τομέων της δημόσιας διοίκησης, αμφισβητούν πλέον φανερά τον σκληρό πυρήνα της κρατικής λειτουργίας. Η «λιγότερη» κρατική Δικαιοσύνη θα διέπεται από τη λογική κόστους – οφέλους (όπως η πρόταση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης για κατάργηση μικρών περιφερειακών δικαστηρίων και μείωση του αριθμού των δικαστών), με επαναχάραξη του συνταγματικού προσανατολισμού της, κατάργηση της τυπικής της ουδετερότητας και της παραδοσιακής αποστολής της και αξιοποίησή της ως χρήσιμου εργαλείου για την προώθηση των επιχειρηματικών συμφερόντων και του μεγάλου ιδιωτικού κέρδους.
 
* Ο κ. Χριστόφορος Σεβαστίδης είναι Δ.Ν. – Εφέτης, πρόεδρος της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων.