Γυναίκες εν δράσει

4' 21" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου φιλοξενεί αυτή την περίοδο έκθεση της Ιταλίδας Αρτεμισίας Τζεντιλέσκι και έχουμε την ευκαιρία να δούμε τον αρτιότερο αποκεφαλισμό στην ιστορία της τέχνης. Είναι η βιβλική ιστορία της Ιουδήθ, η οποία με τη βοήθεια μιας υπηρέτριας εισβάλλει στην τέντα του Ασσύριου κατακτητή Ολοφέρνη και αφού οι δυο τους τον μεθούν, τον ακινητοποιούν και ορμούν για να του κόψουν το κεφάλι. Οι γυναίκες είναι προσηλωμένες, δοσμένες στον σκοπό τους, δύο συνωμότιδες επί το έργον. Η μία κρατάει το κεφάλι του μεγαλόσωμου άνδρα πίσω κι εκείνος παλεύει για να κρατηθεί στη ζωή ενόσω εκείνες θέλουν να του την πάρουν. Ολη αυτή η προσπάθεια, που απαιτεί εξαιρετική φυσική δύναμη, αποτυπώνεται στα πρόσωπα και στα ρούχα τους. Φλέβες που πετούν, μάτια που αγωνιούν, μανίκια σηκωμένα και υφάσματα αιματοβαμμένα.

Η προσωπική ιστορία της Τζεντιλέσκι έχει ενδιαφέρον· το 1611 τη βίασε ένας συνάδελφός της και ξεκίνησε η πρώτη μεγάλη δίκη πάνω στο θέμα της κακοποίησης. Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, είχαν δέσει ένα σχοινί στα χέρια της, το οποίο έσφιγγε συνθλίβοντας τα δάχτυλά της ενόσω εκείνη φώναζε: «Ε vero, vero, vero». Είναι αλήθεια! Με βίασε. Εκείνος καταδικάστηκε χωρίς ποτέ να εκτίσει την ποινή του και εκείνη έφυγε από τη Ρώμη, αποφασισμένη να είναι καλλιτέχνις και να απομακρυνθεί από την αφήγηση του θύματος. Αντιμετώπισε το φύλο της ως προτέρημα, τη χαρακτήρισε και το χρησιμοποίησε προωθώντας τον εαυτό της με τρόπο που θα ζήλευαν όλοι οι ειδικοί του μάρκετινγκ παγκοσμίως. Ζωγράφιζε στα έργα το πρόσωπό της και έστελνε πορτρέτα της σε όλες τις ισχυρές αυλές ως καρτ ντε βιζίτ. Τον 17ο αιώνα δεν υπήρχαν identity politics, αλλά υπήρχαν γυναίκες έτοιμες να αγωνιστούν για τις επιλογές τους με ό,τι μέσα διέθεταν.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, έξω από το δικαστήριο της Νέας Υόρκης στήθηκε το γλυπτό ενός αντεστραμμένου μυθικού αποκεφαλισμού. H Μέδουσα με φιδίσια μαλλιά, ευθυτενής και θλιμμένη, είναι αυτή που κρατάει το κεφάλι του Περσέα. Καλύτερα εάν κρατούσε το κεφάλι του Ποσειδώνα, που, σύμφωνα με τον μύθο, εκείνος τη βίασε. Η θεά Αθηνά, αδιάφορη για την ομόφυλή της και ανίκανη να τα βάλει με τον ισχυρό θεό, ξέσπασε μετατρέποντας μια όμορφη γυναίκα σε τέρας που πέτρωνε όποιον τη κοιτούσε, βάζοντας τον Περσέα να καθαρίσει. Βρίσκω καταπληκτική τη ρεαλιστικότητα του νεανικού γυναικείου σώματος: μακρύς λαιμός, προεξέχουσα κλείδα, στητό στήθος –συγγνώμη, μπούστο, αυτή τη λέξη μού προτείνει η σεμνοτυφία της εποχής– και ωραία άκρα. Πρόκειται για δήλωση, αν σκεφτεί κάποιος ότι η τελευταία μεγάλη δίκη αφορούσε τον σεξουαλικό παραβάτη Χάρβεϊ Ουάινσταϊν. Μια δίκη που σήμανε ένα τέλος εποχής, τη ρητή νίκη του #ΜeToo. Τα αγάλματα κοσμούν τον δημόσιο χώρο και είναι κατηγορηματικά. Είναι βραβεία, είναι η ένδειξη για το τι θεωρεί σημαντικό μια κοινωνία μια δεδομένη χρονική στιγμή. Με άλλα λόγια, πρόκειται για την ετυμηγορία της Ιστορίας, που εν προκειμένω βρίσκεται δίπλα στον χώρο των αποφάσεων. Σαν να μην έμαθαν φέτος το μάθημά τους, τα αγάλματα διεκδικούν απεγνωσμένα τη μονιμότητα, επιλέγοντας να αγνοούν ότι το μόνο δεδομένο είναι ότι δεν υπάρχουν δεδομένα.

Η Εϊμι Κόνι Μπάρετ είναι η γυναίκα που διεκδίκησε και κέρδισε το υψηλότερο αξίωμα στον χώρο της Δικαιοσύνης. Τέσσερις ημέρες, όσο κράτησε η ακροαματική διαδικασία, θαύμαζα τη παρουσία της. Σοβαρή, μετρημένη, συγκεντρωμένη, με βλέμμα ευθύ, έδινε γρήγορες απαντήσεις χωρίς τη βοήθεια κάποιας σημείωσης. Ουδείς παρέλειψε να μας υπενθυμίσει ότι είναι μια θρησκευόμενη, εργαζόμενη μητέρα επτά παιδιών σχολικής ηλικίας – αν και ποτέ δεν έχω ακούσει να σκιαγραφούν κάποιον άνδρα ως πολύτεκνο και επαγγελματία. Εχει αφιερώσει τη ζωή της στο τρίπτυχο: γνώση, θρησκεία, οικογένεια. Αξιοθαύμαστη και ακατανόητη. Εχει το εξής μεγάλο μειονέκτημα: είναι βαθιά θρησκευόμενη. Μαζί με τον σύζυγό της είναι μέλη μιας καθολικής, συντηρητικής, αυστηρά δομημένης ομάδας, που έχει χαρακτηριστεί από πρώην ακολούθους «σέκτα». Η Κόνι Μπάρετ, που έχει ένα παιδί με σύνδρομο Ντάουν, ισχυρίζεται ότι οι εκτρώσεις είναι πάντα ανήθικες και συστηματικά διεκδικεί τον περιορισμό τους. Να μια έξυπνη και μορφωμένη γυναίκα που αδυνατεί να καταλάβει το προφανές, ότι επιλογή σημαίνει διαλέγω ανάμεσα από –τουλάχιστον– δύο καταστάσεις, ξεδιαλέγω, κατ’ επέκταση αποφασίζω για το προσωπικό και το συλλογικό καλό.

Αναρωτιέμαι αν μπορεί ένας άνθρωπος με τόσο ισχυρές δογματικές, ανελαστικές πεποιθήσεις να βρίσκεται στη θέση αυτή. Η θρησκεία είναι οι παρωπίδες που την υποχρεώνουν σε περιορισμούς στον τρόπο που βλέπει τα πράγματα. «Βλέπουμε τα πράγματα όχι όπως είναι αλλά όπως είμαστε», έγραψε η Αναΐς Νιν. Ενας δικαστής πρέπει να ακολουθεί τον νόμο, είπε. Πρέπει αποφασιστικά να βάζει στην άκρη τις απόψεις του. Εκανε η ίδια τον υπαινιγμό στην αμεροληψία. Εάν βλέπω την Κόνι Μπάρετ σαν ένα περίεργο άγνωστο είδος, είμαι σίγουρη ότι και εκείνη κάπως έτσι με βλέπει, όπως και το ένα τρίτο των Αμερικανίδων που καταφεύγουν σε έκτρωση. Ενδιαφερόμαστε ελάχιστα για όσους έχουμε αποκλείσει και απομονώνουμε όσους δεν καταλαβαίνουμε. Είναι ανθρώπινο, αλλά εκείνη βρίσκεται σε θέση ισχύος. Είναι μια κυρίαρχη γυναίκα που θα καθορίζει τις επιλογές των κοριτσιών μέχρι το τέλος της ζωής τους, αποσπώντας ό,τι θεωρούμε δεδομένο. Αν ο βιασμός της Τζεντιλέσκι οδηγούσε σε εγκυμοσύνη, όπως πολλοί βιασμοί ανά τους αιώνες –εντός και εκτός γάμου– καταλήγουν, τότε η Κόνι Μπάρετ θα την ανάγκαζε να κρατήσει το παιδί του βιαστή.

«Θα σας δείξω, εξοχότατε, τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα!» έγραψε σε ένα γράμμα η Τζεντιλέσκι το 1649, και τώρα τα λόγια μοιάζει να ανήκουν στην Κόνι Μπάρετ και ηχούν τόσο μακάβρια, ακριβώς όπως ένας αποκεφαλισμός.
 
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και μένει στο Λονδίνο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή