Βέτο από το… 1903 τώρα στις Βρυξέλλες

Βέτο από το… 1903 τώρα στις Βρυξέλλες

Εντείνεται η διαμάχη Σόφιας και Σκοπίων για την εθνική συνείδηση του επαναστάτη οπλαρχηγού Γκότσε Ντέλτσεφ

5' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι Καρυές είναι ένα ερημωμένο από τους πολέμους χωριό των Σερρών όπου το 1903 σκοτώθηκε από τουρκικό απόσπασμα ο επαναστάτης Γκότσε Ντέλτσεφ, για τον οποίο ερίζουν ακόμα σήμερα Βουλγαρία και Βόρεια Μακεδονία. Αν η διαμάχη για την εθνική συνείδηση του γεννημένου στο Κιλκίς Ντέλτσεφ περιοριζόταν στους ιστορικούς, δεν θα ήταν κάτι ασυνήθιστο για τα Βαλκάνια, όπου οι άνθρωποι εξακολουθούν να καταβροχθίζουν το παρελθόν. Οταν όμως, έναν και πλέον αιώνα μετά, το ερώτημα «τίνος ήρωας είναι ο τάδε ή ο δείνα» αναβιώνει ιστορικές διενέξεις που έπνιξαν τους λαούς στο αίμα και καθίσταται σημείο τριβής μεταξύ εθνών και των κρατών τους, τότε τα φαντάσματα των εθνικισμών ξεπροβάλλουν επικίνδυνα και πάλι.

Οπως η διαμάχη της Βουλγαρίας με τη Βόρεια Μακεδονία, που από τις… Καρυές των Σερρών έφτασε να απασχολεί την Ευρώπη και να εμποδίζει την ευρωπαϊκή προοπτική μιας χώρας, επαναφέροντας στη βαλκανική ατζέντα μεγαλοϊδεατισμούς και ζητήματα που υποτίθεται ότι είχαν επιλυθεί.

Για την Ιστορία

Τον Μάιο του 1903 σκοτώνεται σε συμπλοκή με τουρκικό απόσπασμα, στην τότε Μπάνιτσα (Καρυές), ο Γκότσε Ντέλτσεφ, οπλαρχηγός των ένοπλων βουλγαρικών ανταρτικών σωμάτων και εμβληματική προσωπικότητα της σλαβικής αφύπνισης εναντίον των Οθωμανών, και ενταφιάζεται στο χωριό. Τρία χρόνια μετά, οι Βούλγαροι ξέθαψαν τη σορό, που δεν είχε λιώσει, πήραν τα άκρα, τα οποία και μετέφεραν στη Σόφια όπου τα ενταφίασαν. Το 1946, με παρέμβαση του Στάλιν, ο Γκεόργκι Δημητρώφ έδωσε τα οστά στον Τίτο που τα τοποθέτησε σε τάφο στα Σκόπια, στο πλαίσιο του εγχειρήματος για τη συγκρότηση «μακεδονικού έθνους», σύμφωνα με τους Βουλγάρους. Οσο υπήρχε η ενιαία Γιουγκοσλαβία, επισήμως τουλάχιστον, δεν ασχολείτο κανείς με το θέμα, μολονότι η διαφωνία για την «ιδιοκτησία» του Ντέλτσεφ σοβούσε στους ιστορικούς των δύο πλευρών.

Οταν όμως το 1992 η Βουλγαρία, πρώτη αυτή, αναγνώρισε το νεόκοπο κράτος με την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας», το λείψανο του Ντέλτσεφ έκανε την εμφάνισή του. Πάνω από το μνήμα του στις Καρυές, στήθηκε μια ολόκληρη ιστορική διαμάχη και φιλοτεχνήθηκε ένα αφήγημα από εκείνα που ταλαιπώρησαν και εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τα Βαλκάνια. Οι Βούλγαροι, που τον ήθελαν και τον θέλουν δικό τους, ανήγαγαν τον εκεί τάφο του σε τόπο προσκυνήματος και μάλιστα το 2013 ήγειραν (ανεπιτυχώς) προς την Αθήνα αίτημα ανέγερσης ανδριάντα στα ερείπια της εκεί εκκλησίας. Οι Σλαβομακεδόνες, πάλι, που θεωρούν ότι η συνείδηση του επαναστάτη ήταν «μακεδονική» –μάλιστα κατηγορούν τους Βουλγάρους ότι τον «πρόδωσαν» γι’ αυτόν τον λόγο στους Τούρκους ώστε να τον σκοτώσουν–, κατά καιρούς έσκαβαν στις Καρυές για να εντοπίσουν και το υπόλοιπο της σορού του!

Μπορεί ένα πρόσωπο που έζησε έναν αιώνα πριν να φέρει σε αντιπαράθεση δύο γειτονικές χώρες, σε σημείο μάλιστα που να εμποδίζει το μέλλον τους; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράλογο. Ομως στο πρόσωπο του Ντέλτσεφ οικοδομήθηκε εν πολλοίς η επιμονή του βουλγαρικού εθνικισμού ότι οι σλαβικοί πληθυσμοί της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας δεν είναι παρά «παραστρατημένο» βουλγαρικό φύλο. Αν οι Βούλγαροι αποδεχθούν ότι ο ήρωάς «τους» είχε μακεδονική συνείδηση, τότε η πατρότητα της εξέγερσης του Ιλιντεν –την οποία φέρεται να προετοίμαζε (κατ’ άλλους διαφωνούσε) ο επαναστάτης δάσκαλος και οπλαρχηγός από το Κιλκίς, και η οποία αποτελεί το κορυφαίο για τη σλαβική (βουλγαρική) αφύπνιση γεγονός– ως αφήγημα της Σόφιας καθίσταται μετέωρο. Το ίδιο και από την πλευρά των Σκοπίων που ομνύουν στο όνομα του κορυφαίου «δικού τους» ήρωα, που αν τον απαρνηθούν, είναι σαν να απαρνούνται την εθνική τους ταυτότητα και την ιστορία τους.

Σε μια προσπάθεια να αρθεί το αδιέξοδο, ο Ζόραν Ζάεφ πρότεινε να καταχωρισθεί στα σχολικά εγχειρίδια ο Ντέλτσεφ ως «αγωνιστής του μακεδονικού απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίο τιμά και ο λαός της Βουλγαρίας», πλην όμως η πρόταση όχι μόνο δεν έγινε δεκτή από τη βουλγαρική πλευρά, αλλά εξαγρίωσε την πολιτική ηγεσία στη Σόφια. «Δεν μπορεί να γίνεται συμβιβασμός με την αλήθεια. Από τη Βόρεια Μακεδονία δεν ζητούμε τίποτα περισσότερο από την αλήθεια. Ο ίδιος ο Γκότσε Ντέλτσεφ έχει πει ότι είναι Βούλγαρος», δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών Εκατερίνα Ζαχαρίεβα και, πιο οξύς, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κρασιμίρ Καρακατσάνοφ μίλησε για «εξευτελισμό των Σκοπιανών» και υποστήριξε ότι «με την πρόταση αυτή προωθείται ο διαχωρισμός μεταξύ μακεδονικού και βουλγαρικού έθνους».

Με αυτή την ιστορικά φορτισμένη διελκυστίνδα σε ένταση, η διένεξη έφτασε στις Βρυξέλλες, όπου την Τρίτη 17 Νοεμβρίου, στο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών, η Βουλγαρία μπλόκαρε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη Βόρεια Μακεδονία, προκαλώντας την έντονη αντίδραση πολιτικής ηγεσίας και ΜΜΕ στα Σκόπια και πυροδοτώντας αντιβουλγαρικά αισθήματα στον πληθυσμό. Η Σόφια αξιώνει να προστεθεί στη συμφωνία φιλίας και καλής γειτονίας, που οι δύο πλευρές υπέγραψαν την 1η Αυγούστου του 2017 και με την οποία φιλοδοξούσαν να διευθετήσουν όλες τις μεταξύ τους διαφορές, ανάμεσά τους και τις ιστορικές, παράρτημα με το οποίο τα Σκόπια θα δηλώνουν ότι οι σλαβικοί πληθυσμοί στο κράτος τους έχουν βουλγαρικές ρίζες, η γλώσσα που ομιλούν προέρχεται από τη βουλγαρική μήτρα, το όνομα Βόρεια Μακεδονία δεν υποκρύπτει αλυτρωτισμό, ο Ντέλτσεφ ήταν Βούλγαρος κ.ά.

Ο Ζάεφ διεμήνυσε παραμονές της συνόδου ότι οι αξιώσεις της Βουλγαρίας, οι περισσότερες τουλάχιστον, αποτελούν «κόκκινη γραμμή» για τη Βόρεια Μακεδονία και τους ανθρώπους της, που δεν μπορούν να απαρνηθούν την ταυτότητα, τη γλώσσα και την ιστορία τους. Οι πιέσεις της γερμανικής προεδρίας δεν απέφεραν καρπούς, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, γιατί υπάρχει και η Σύνοδος Κορυφής του Δεκεμβρίου, αλλά παραμονές εκλογών (Μάρτιος), δύσκολα η βουλγαρική ηγεσία θα κατέβει από το κύμα του εθνικισμού που ελπίζει να της αποφέρει οφέλη στην κάλπη. Οι Ευρωπαίοι εμφανίζονται ιδιαιτέρως ενοχλημένοι με τη Σόφια, ειδικά οι Γερμανοί. 

Αλλά και στην ίδια τη Βουλγαρία εμφανίζονται φωνές που επισημαίνουν ότι η χώρα βρέθηκε απομονωμένη. «Η Σόφια έχει αναβιώσει παλιές διενέξεις, ζητώντας από τη γειτονική χώρα να αναγνωρίσει τους ιστορικούς και γλωσσικούς της δεσμούς με τη Βουλγαρία και απειλώντας με βέτο την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών, εκτός εάν αναγνωρίσει τις βουλγαρικές αξιώσεις», σημειώνουν στo Politico ο Βούλγαρος πολιτικός αναλυτής Ντίμιταρ Μπέτσεφ και ο συμπατριώτης του, πρώην υπουργός Εξωτερικών, Γιούλιαν Ποπόφ.

Οι φόβοι

Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι για ακόμη μία φορά η Βουλγαρία κινδυνεύει να τοποθετηθεί στη λάθος πλευρά της Ιστορίας, κάτι που πλήρωσε στο παρελθόν, με τους 27 εταίρους στην Ε.Ε. στη μία μεριά και απέναντι μόνη της τη Σόφια. Η αξίωση να αποδεχθούν τα Σκόπια ότι ο σλαβικός πληθυσμός τους είναι «αίμα από το αίμα» της Βουλγαρίας νομιμοποιεί όσους φοβούνται ότι ο βουλγαρικός βαθύς εθνικισμός προσδοκά στον «τροχό της Ιστορίας», που ίσως φέρει σε αυτό το οποίο υπέβοσκε πάντα ως εφιάλτης στη Χερσόνησο του Αίμου, και είναι το εν υπνώσει όνειρο μιας «Μεγάλης Βουλγαρίας». Πώς αλλιώς να ερμηνευθεί, υποστηρίζουν όλοι αυτοί, η βουλγαρική εμμονή ότι εν δυνάμει τα σύνορά της φτάνουν έως την Αχρίδα και την Πρέσπα, όπου το 2014 ήθελε να χτίσει στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου μνημείο του τσάρου Σαμουήλ, ακόμα και έως την Αλβανία στην οποία ανακαλύπτει βουλγαρική μειονότητα; Με όλα αυτά, οι σχέσεις Σόφιας και Σκοπίων έχουν περιέλθει στο χειρότερο σημείο από την ίδρυση του κράτους το 1991 έως σήμερα, ενώ την κοινωνία της Βόρειας Μακεδονίας σαρώνει, εκτός από τον κορωνοϊό, αντιβουλγαρικός «πυρετός», γεγονός που δείχνει να ανησυχεί τη Σόφια, η οποία έχει διανείμει πάνω από 100.000 βουλγαρικά διαβατήρια σε πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας τα τελευταία χρόνια.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή