«Θα ταξιδεύσετε στην Ελλάδα απόψε με το προεδρικό αεροπλάνο μου», είπε ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν στον Κωνσταντίνο Καραμανλή την 23η Ιουλίου 1974. Με αυτή τη φράση ο τότε Γάλλος πρόεδρος έγινε κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, αφού η ταχύτερη έλευση του Καραμανλή στην Ελλάδα από το Παρίσι μάλλον συνέβαλε στην ανάκτηση του ελέγχου των εξελίξεων σε μια χώρα που βρισκόταν σε τραγικό κενό ηγεσίας μετά την τραγωδία του «Αττίλα Ι».
Ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν, που γεννήθηκε στο Κόμπλεντς της Γερμανίας, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως οικονομικός διευθυντής των γαλλικών αρχών κατοχής μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και «έφυγε» χθες τα ξημερώματα στο σπίτι του στην πόλη Τουρ της δυτικής Γαλλίας σε ηλικία 94 ετών λόγω επιπλοκών του κορωνοϊού, συνδέθηκε με τη χώρα μας. Κύριο λόγος, η προσωπική φιλία του με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ολα αυτά τα χρόνια επισκεπτόταν την Ελλάδα τακτικά ανταποκρινόμενος σε προσκλήσεις για συνέδρια ή απλώς για διακοπές, ενώ παρευρέθηκε και στην κηδεία του Καραμανλή το 1998.
«Εφυγε» όρθιος
Ο Ντ’ Εστέν «έφυγε» όρθιος αφού διατηρούσε έως πρόσφατα καλή υγεία. Μία από τις τελευταίες δημόσιες εμφανίσεις του ήταν στις 30 Σεπτεμβρίου 2019 στην κηδεία του πρώην Γάλλου προέδρου Ζακ Σιράκ. Ο Σιράκ ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που όρισε ο Ντ’ Εστέν το 1974, αλλά η σχέση τους δοκιμάστηκε όταν ο Σιράκ απέφυγε να τον υποστηρίξει στην αναμέτρηση για την επανεκλογή του το 1981 απέναντι στον Φρανσουά Μιτεράν.
Ο Ντ’ Εστέν κατέκτησε και εγκατέλειψε την κορυφή νωρίς –έγινε πρώην πρόεδρος της Γαλλίας μόλις 55 ετών– και συχνά παραπονούνταν ότι είχε εγκλωβιστεί σε μια πρόωρη συνταξιοδότηση ενώ βρισκόταν στο ζενίθ. Οπως όλοι οι φιλόδοξοι πολιτικοί που πρόωρα γίνονται πρώην, έτσι και ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν επιχείρησε να επιστρέψει και να διεκδικήσει ξανά την προεδρία μέσα στην επόμενη δεκαετία, αλλά οι προσπάθειές του δεν ευοδώθηκαν. Σε μια Ελλάδα που γρήγορα τον παραμέρισε για να αγκαλιάσει τον Σοσιαλιστή Μιτεράν, ο Ντ’ Εστέν έμοιαζε με απόμακρη φυσιογνωμία από το παρελθόν χωρίς πολλές ικανότητες ή σπουδαίο έργο. Η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική.
Ο «Ζισκάρ», όπως τον αποκαλούσαν οι επιφανείς καραμανλικοί, έγινε γνωστός ως υπουργός Οικονομικών του Ντε Γκωλ και του διαδόχου του Ζορζ Πομπιντού. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ήταν ένας ανερχόμενος 40άρης που με τον θάνατο του Πομπιντού ανέλαβε την ηγεσία της γαλλικής Δεξιάς και κέρδισε στο νήμα τον Μιτεράν στις προεδρικές εκλογές του 1974. Δεν ήταν όμως ο ηγέτης που φανταζόμαστε όταν ακούμε τον χαρακτηρισμό «συντηρητικός». Στην πράξη ήταν ένας φιλελεύθερος μεταρρυθμιστής, τόσο στην οικονομία όσο και στα κοινωνικά θέματα.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ολόκληρη η Δύση έμοιαζε ακόμα κολλημένη στα ήθη και στη σκέψη του ’50, και η Γαλλία, παρά τον «σεισμό» του Μάη του ’68, δεν αποτελούσε εξαίρεση. Ο Ντ’ Εστέν ήταν αυτός που προώθησε τον εκσυγχρονισμό παντού. Πέτυχε τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, μείωσε την ηλικία ψήφου στα 18, θεσμοθέτησε το διαζύγιο κοινή συναινέσει και κατήργησε τη θανατική ποινή που εξακολουθούσε να εκτελείται με γκιλοτίνα. Παράλληλα, προώθησε ένα μεγάλο πρόγραμμα υποδομών, στο οποίο περιλαμβάνονταν ο σιδηρόδρομος μεγάλων ταχυτήτων και τα πυρηνικά εργοστάσια για την παραγωγή ενέργειας.
Αταλάντευτα ευρωπαϊστής, πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης, και το 1979, σε συνεργασία με τον Γερμανό καγκελάριο Χέλμουτ Σμιτ, προώθησε τη θεσμοθέτηση του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος που 20 χρόνια μετά οδήγησε στο ευρώ. Παρά τον προοδευτικό χαρακτήρα της πολιτικής του, ο πανύψηλος Ντ’ Εστέν είχε το ύφος ενός ανθρώπου προνομιούχου και απόμακρου, ενώ η πετρελαϊκή κρίση του 1973 έφερε ύφεση και λιτότητα που δεν ευνόησαν τη δημοτικότητά του.
Σε ό,τι αφορά την ιδιωτική του ζωή, δεν αποτέλεσε εξαίρεση στον κανόνα που θέλει τους Γάλλους προέδρους να αγαπούν τις συγκινήσεις. Μια νύχτα του 1974, ο πρόεδρος, ήδη παντρεμένος από τα 26 του με την αριστοκρατικής καταγωγής Αν Εϊμόν Σοβάζ ντε Μπραντ, οδηγούσε στο Παρίσι ένα δανεικό σπορ αυτοκίνητο που συγκρούστηκε με ένα φορτηγό που μετέφερε γάλα. Στη θέση του συνοδηγού, μια διάσημη Γαλλίδα σταρ.