Οι περιφέρειες και οι δήμοι στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο Ηνωμένο Βασίλειο προετοιμάζονται για τα Χριστούγεννα και το νέο έτος, μέσα σε μία πρωτόγνωρη κατάσταση. Κάθε χρόνο, κατά την εορταστική περίοδο, οι δημόσιες υπηρεσίες δουλεύουν πυρετωδώς, ειδικά όμως τη φετινή χρονιά βρισκόμαστε σε επιφυλακή για την αντιμετώπιση της κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία του κορωνοϊού. Σε αυτό το «εκρηκτικό» μείγμα έρχεται να προστεθεί και το Brexit. Καθώς απομένουν λίγες μόλις εβδομάδες έως τη λήξη της μεταβατικής περιόδου, οι ελπίδες για πλήρη εμπορική συμφωνία έχουν σχεδόν εξανεμιστεί.
Αναμένονται σοβαρές συνέπειες και δυσχέρειες για πολλές τοπικές κοινωνίες και τα ερωτήματα είναι ποιος θα υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες, αλλά και τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν θα εμποδίσει τις περιφέρειες και τους δήμους να επωφεληθούν από τέσσερις δεκαετίες εταιρικής σχέσης, όχι μόνο για να μετριάσουν τον αντίκτυπο του Brexit, αλλά και για να ενισχύσουν τη μεταξύ τους συνεργασία με στόχο την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων.
Δεν πρέπει ποτέ να λησμονήσουμε ότι οι προηγούμενες βρετανικές κυβερνήσεις συνέβαλαν στην οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τη σημερινή μορφή της, τη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων, τους νόμους, τα ταμεία και τα προγράμματά της. Ωστόσο, κατά τα τριάμισι έτη των διαπραγματεύσεων επικράτησε μάλλον πνεύμα διάλυσης παρά δημιουργίας, ακόμη και με απειλές παραβίασης του διεθνούς δικαίου. Οι διαπραγματεύσεις υπήρξαν αργές, επίπονες, στερούμενες εμπιστοσύνης και υποκινούμενες περισσότερο από πολιτικές ιδεολογίες παρά από οικονομικό ρεαλισμό, με αποτέλεσμα οι περιφέρειες και οι δήμοι να καλούνται να επωμιστούν τις συνέπειες. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να αντέξει την περαιτέρω κατάρρευση των περιφερειακών οικονομιών, ακόμη δε περισσότερο κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε από το London School of Economics και το Ηνωμένο Βασίλειο, προβλέπεται ότι ένα Brexit χωρίς συμφωνία σε μια μεταβαλλόμενη Ευρώπη, θα μπορούσε να αποδειχθεί τρεις φορές χειρότερο για την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου από ό,τι η πανδημία.
Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών κατέδειξε ότι ο αντίκτυπος στις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ενωσης των «27» θα ποικίλλει σημαντικά. Από τις εμπορικές ροές και τους συνοριακούς ελέγχους έως την κατανόηση τού ποιος έχει ή δεν έχει τη δυνατότητα να εργαστεί και να εγκατασταθεί στις κοινότητές μας, παραμένουν ακόμη πάρα πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Μεταξύ αυτών που θα δεχθούν εξαιρετικά βαρύ πλήγμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, περιλαμβάνονται οι τομείς των τροφίμων, των οχημάτων μεταφορών, των μηχανημάτων και των ηλεκτρονικών συσκευών. Οι περιφέρειες που είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε προβλήματα στον τομέα του εμπορίου εκτείνονται σε ολόκληρη την ήπειρο, από το σύνολο των περιφερειών της Ιρλανδίας έως ορισμένες περιοχές της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Τσεχίας, της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδας. Οι πλέον ευάλωτες περιφέρειες βρίσκονται αναμφίβολα στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένου του Λονδίνου, που ενδεχομένως είναι εκτεθειμένο σε μικρότερο βαθμό. Αποτελεί λοιπόν επιτακτική ανάγκη για τις αρχές τόσο της Ευρωπαϊκής Ενωσης όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου να αξιολογούν διαρκώς τον περιφερειακό αντίκτυπο και να παρέχουν τη δέουσα οικονομική στήριξη με μέλημα την προστασία των μέσων διαβίωσης και των επιχειρήσεων.
Αυτή η νέα συμφωνία θα μας διαφωτίσει μόνον σχετικά με ό,τι μπορούν να συμφωνήσουν οι δύο πλευρές επί του παρόντος, υπό την πίεση μιας οικονομικής καταστροφής, σοβαρότερης από εκείνη της πανδημίας. Αυτή η νέα συμφωνία μάλλον δεν θα μας διαφωτίσει ιδιαίτερα σχετικά με το μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο μέλλον. Τι μπορεί να γίνει λοιπόν; Πρόκειται για ερώτημα που πρέπει πάντοτε να μας προβληματίζει ως πολιτικούς ηγέτες των περιφερειών και των δήμων. Και όταν –όπως τώρα– εκείνοι που ηγούνται του πολιτικού μας συστήματος αποτυγχάνουν ή αντιμετωπίζουν δυσκολίες, τότε καθίσταται ακόμη σημαντικότερο για τους πολιτικούς ηγέτες σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο διακυβέρνησης να προσπαθούν να βελτιώσουν την κατάσταση από τη βάση προς την κορυφή.
Από τη στήριξη του τουρισμού έως τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, από την εξεύρεση λύσεων για τη διατήρηση της διασυνοριακής ροής του εμπορίου έως τη μετανάστευση, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται για την οικοδόμηση βιώσιμων και ανθεκτικών τοπικών κοινωνιών. Το Brexit θα έχει συνέπειες για το σύνολο των περιφερειών και των δήμων, που οφείλουν να συνεχίσουν να συνεργάζονται, να συγκεντρώνουν εμπειρία και γνώση και να προσβλέπουν στο μέλλον, ακόμη και χωρίς το επίσημο υποστηρικτικό περιβάλλον που παρείχε η Ευρωπαϊκή Ενωση. Μια νέα ομάδα εργασίας που δημιουργήθηκε πρόσφατα από τους δήμους και τις περιφέρειες αποτελεί την πλατφόρμα διατήρησης της στενής συνεργασίας μας.
Οσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή, η Ευρωπαϊκή Ενωση πρωτοστάτησε παγκοσμίως για την ένταξή τους στη διεθνή ατζέντα. Πέρυσι, η Ευρωπαϊκή Ενωση ανέλαβε τη νομική δέσμευση να επιτύχει ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050, μια δέσμευση την οποία ενστερνίζονται επίσης ο δήμος του Λονδίνου και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Ως κινητήριες δυνάμεις αλλαγής, οι περιφέρειες και οι δήμοι θα λειτουργούν πάντοτε υπεύθυνα για τη μετάβαση σε βιώσιμες, χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, συνθήκες διαβίωσης. Η διάσκεψη COP26 του ΟΗΕ, που προβλέπεται να πραγματοποιηθεί κατά το προσεχές έτος στη Γλασκώβη, παρέχει μια ευκαιρία την οποία σκοπεύουμε να αξιοποιήσουμε για την εδραίωση των σχέσεών μας, την ανταλλαγή γνώσεων και την ανάπτυξη συνεργασίας. Πιστεύουμε ότι υπάρχει δυνατότητα παγίωσης των αποτελεσμάτων που επιτύχαμε ως μέλη της ίδιας κοινότητας επί 47 έτη και μετουσίωσής τους σε μια ειδική σχέση. Η συνεργασία ενισχύει την ανθεκτικότητα και, υπό το πρίσμα της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής, η ανθεκτικότητα είναι άκρως αναγκαία.
Το Brexit αποτελεί ανέκαθεν μια διαδικασία σε εξέλιξη. Ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του τρέχοντος τελικού σταδίου, θα απαιτηθεί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα τόσο για τον καθορισμό νέων ορίων, όσο και για την κατανόηση αυτής της απομάκρυνσης και των επιπτώσεών της σε όλους εμάς και στις τοπικές κοινωνίες μας. Ως εκπρόσωποι των δήμων και των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου θα χρειαστεί να εργαστούμε δίπλα δίπλα για να βρούμε τρόπους εξομάλυνσης και άμβλυνσης των ζητημάτων που θα προκύψουν για τις τοπικές κοινωνίες μας.
Το Brexit δεν πρέπει να παρεμποδίσει τις προσπάθειες συνεργασίας σε όλα τα θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Παροτρύνουμε και άλλες συνιστώσες της κοινωνίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου να ακολουθήσουν το παράδειγμά μας για τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να σφυρηλατηθούν φιλόδοξες σχέσεις εκατέρωθεν της Μάγχης που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών και της εποχής μας. Μόνο μέσω του διαλόγου, της συναίνεσης και της πολυμέρειας, και όχι του εσωστρέφειας και της εθνικής απομόνωσης, μπορούμε να προασπίσουμε αποτελεσματικά τα συμφέροντα των συμπολιτών μας. Ως ηγέτες των περιφερειών και των δήμων, είμαστε αποφασισμένοι να συνεργαστούμε σε αυτό το πνεύμα μετά –και παρά– το Brexit.
* Ο κ. Απόστολος Τζιτζικώστας είναι πρόεδρος Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας.
** Ο κ. Sadiq Khan είναι δήμαρχος Λονδίνου.