Πολύς λόγος έχει αναπτυχθεί το τελευταίο διάστημα για υπαρκτό σχίσμα στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, με κύριο μάλιστα υπεύθυνο τον σημερινό Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο.
Αναμφισβήτητα, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος στο Κολυμπάρι της Κρήτης (Ιούνιος 2016) πυροδότησε κανονικές και εκκλησιαστικές εξελίξεις με βασικό στόχο την προσπάθεια δημιουργίας και υιοθέτησης μιας νέας εκκλησιολογίας, πόρρω απομακρυσμένης από τη μακραίωνη ιστορική και ομόφωνη δογματική πορεία της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ορθόδοξος αδελφή Εκκλησία της Ρωσίας, με τον υπέροχο, ευλαβή και βαθιά θρησκευόμενο λαό της, επέλεξε να ηγηθεί της νέας αυτής κανονικής πραγματικότητας, έχοντας προφανώς λησμονήσει την εκκλησιολογική διαμάχη, που η ίδια αντιμετώπισε λίγο πριν από την έναρξη της Ρωσικής Επανάστασης το 1917. Χαρακτηριστικό της εποχής εκείνης ήταν η παντελώς απομακρυσμένη –από τις ανάγκες διαβίωσης και επιβίωσης ενός χειμαζόμενου λαού– Σύνοδος, γεγονός που συνέβαλε στη ριζική αλλαγή τού τότε πολιτικού σκηνικού και στην ανάδυση του κομμουνισμού, με πολλές μετέπειτα θρησκευτικές διώξεις και διαμάχες.
Πράγματι, ο ρωσικός λαός αποτελεί πολλές φορές παράδειγμα θρησκευτικής ευλάβειας και η πληθώρα των νέων σύγχρονων αγίων της αδελφής Ρωσικής Εκκλησίας πλούτισε το Ορθόδοξο Αγιολόγιο και δημιούργησε στενότερες σχέσεις και επαφές με κάθε μία από τις 15 κατά τόπους Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες ανά τον κόσμο.
Ωστόσο, η αρνητική στάση της επίσημης ρωσικής εκκλησιαστικής ηγεσίας τα τελευταία έτη, η μη συμμετοχή της για αμιγώς πολιτικούς λόγους στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Κρήτης, η αποχή της από κρίσιμα εκκλησιαστικά διλήμματα, η ηθικοπλαστική κριτική σε μείζονος σημασίας κοινωνικά θέματα της οικουμένης, σε συνδυασμό με τις αντικανονικές παρεκκλίσεις της στη μακραίωνη εκκλησιολογικά αποδεκτή λειτουργική πράξη του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, αποτελούν μερικά από τα διαρκώς εξελισσόμενα σημεία διαφοράς με τις λοιπές κατά τόπους Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Ετσι, το σχίσμα βαθαίνει, λόγω της συνεχώς αυξημένης εκκοσμικευμένης λογικής και της υιοθέτησης επιχειρημάτων είτε αριθμητικών είτε οικονομικών. Η Ορθοδοξία όμως δεν γνωρίζει στατικότητες και στατιστικές. Παραμένει πιστή στην ομόφωνη βιβλική παράδοση και συνεχώς προσθέτει εμπειρίες στην πατερική της πορεία, όπως αυτή εκφράσθηκε στους δογματικούς Ορους των επτά Οικουμενικών Συνόδων της πρώτης χιλιετίας.
Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες επέτρεψε η χάρις του Θεού να εξαφανισθούν. Δημιουργήθηκαν όμως νέες. Αυτό άλλωστε σημαίνει στην πράξη η έννοια του παρατεινόμενου ιστορικά σώματος του Χριστού στην οικουμένη.
Ωστόσο, για την υπενθύμιση της σύγχρονης πραγματικότητας αναφέρουμε την έναρξη της διαδικασίας για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο το έτος 1961 στη Ρόδο από τον μεγαλόπνοο Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα. Εκτοτε πέρασαν σχεδόν 60 χρόνια προετοιμασίας. Κενώθηκε ο σημερινός Οικουμενικός Πατριάρχης για να καταφέρει τη σύγκληση της Πανορθοδόξου Συνόδου. Προετοίμασε τις εργασίες και προσκάλεσε άρτια τη διεξαγωγή της. Αρκούσε μόνον η συμμετοχή.
Πράγματι, η συμμετοχή όλων των Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών, με την επί δεκαετίες συμφωνημένη θεματολογία, μπορούσε να δώσει λύσεις και στο Ουκρανικό, αλλά και σε κάθε κανονικό πρόβλημα εκάστης τοπικής Εκκλησίας. Ωστόσο, η αδελφή Εκκλησία της Ρωσίας προτίμησε άλλο δρόμο. Προτίμησε την απομόνωση. Τα πράγματα όμως ήταν και είναι απλά.
Ο Χριστός μας προσευχήθηκε για τη διατήρηση όλων των μαθητών του κατά τον Μυστικό Δείπνο στον Θεό Πατέρα Του. Και οι δώδεκα ήταν παρόντες. Ενας έφυγε… ήταν όμως παρών. Είδε, άκουσε, βίωσε.
Αυτό είναι το φρόνημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αυτό εκφράζει 17 αιώνες τώρα η Πρωτόθρονη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, ως ο διαχρονικός φύλακας και ο αδιαμφισβήτητος εγγυητής της ενότητας των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Συνεπώς, όταν μιλάμε για σχίσμα, ας προβούμε πρώτα στην αυτοκριτική μας. Κανείς δεν περισσεύει. Εάν ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος συμμετείχε στη Σύνοδο της Κρήτης, δεν θα μιλούσαμε σήμερα για σχίσμα στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Η πανορθόδοξη ενότητα δεν ξεχωρίζει με βάση τις φυλές και τις γλώσσες, αλλά με βάση την κοινή πίστη. Αυτή υπάρχει. Χρειάζεται όμως και τη συμμετοχή όλων μας.