Η πανδημία, που κυριαρχεί στην οικονομική και κοινωνική ζωή μας, όπως όλα δείχνουν επιδείνωσε και την ήδη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται από χρόνια η ποινική και αστική δικαιοσύνη, όπου οι καθυστερήσεις και οι παθογένειες μπλοκάρουν την έγκαιρη λειτουργία της.
Μέσα στη Δικαιοσύνη, από καιρό αυξάνονται οι φωνές δικαστικών και εισαγγελέων που διεκδικούν αλλαγές στο δικαστικό μας σύστημα, προτείνοντας σειρά μέτρων, άλλα άμεσα κι άλλα που θέλουν πολλή μελέτη και δουλειά, για να αλλάξει το κλίμα και να μπορέσει η Δικαιοσύνη να απονέμεται σε χρόνο εύλογο, επιλύοντας αιτήματα πολιτών και επιχειρήσεων.
Ομως και από την πλευρά της η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Δικαιοσύνης μελετούν μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν άμεσα, όπως η καθιέρωση της ταχείας δίκης (πιλοτικής) και στον Αρειο Πάγο, προκειμένου να επιλύονται «μια κι έξω», όπως συμβαίνει ήδη στο Συμβούλιο της Επικρατείας, σοβαρά θέματα που σέρνονται στα δικαστήρια για χρόνια, προκαλώντας οικονομική ζημία στους πολίτες. Η ταχεία δίκη θεσμοθετήθηκε πρόσφατα και για το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Ενδεικτικό, το πρόσφατο παράδειγμα με τον νόμο για τα τραπεζικά στελέχη (ψηφίστηκε πριν από ένα χρόνο) και προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι μόνον οι διοικήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων μπορούν, όταν βλάπτονται τα συμφέροντα της τράπεζας, να «κυνηγούν» δικαστικά τα στελέχη τους με την υποβολή μηνύσεων και όχι αυτεπάγγελτα ο εισαγγελέας, κάτι που ίσχυε και είχε οδηγήσει σε μαζικές ενοχοποιήσεις τραπεζικών στελεχών για θέματα που τελικά δεν μπορούσαν να σταθούν στα ποινικά ακροατήρια.
Για τον συγκεκριμένο νόμο, έχουν έως σήμερα εκδοθεί πολλές και αντιφατικές δικαστικές αποφάσεις, άλλες τον κρίνουν συνταγματικό κι άλλες το αντίθετο. Η υπόθεση, για να μη σέρνεται στα δικαστήρια για χρόνια, δημιουργώντας ανασφάλεια δικαίου για το τι πρέπει τελικά να ισχύσει, έφθασε, μετά τις πολλές αποφάσεις που έχουν ήδη εκδοθεί, να απασχολήσει πλέον τον Αρειο Πάγο και ενδέχεται να φθάσει ώς και στην Ολομέλεια του ανωτάτου δικαστηρίου. Αν όμως ίσχυε η ταχεία δίκη (πιλοτική), το θέμα αυτό θα έλυνε από την πρώτη στιγμή το ανώτατο δικαστήριο και όλοι θα γνώριζαν τι θα ισχύσει και τι όχι.
Το ίδιο συμβαίνει με χιλιάδες υποθέσεις εργατικών διαφορών και πολλές άλλες, που θα μπορούσαν να λυθούν –μια κι έξω– σύντομα και χωρίς να βαλτώνουν για χρόνια στα δικαστήρια, ταλαιπωρώντας χιλιάδες διαδίκους.
Προς την κατεύθυνση αυτή, της γρήγορης επίλυσης σοβαρών θεμάτων που φθάνουν στη Δικαιοσύνη, η κυβέρνηση, το αρμόδιο υπουργείο, ψήφισε νόμο για την ίδρυση ειδικών τμημάτων στα μεγάλα δικαστήρια (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), όπου έμπειροι δικαστικοί αναλαμβάνουν στο εξής (ο νόμος ισχύει από τον Σεπτέμβριο) την επίλυση υποθέσεων ενέργειας, επικοινωνιών και μεγάλων επενδύσεων, προκειμένου τα όποια θέματα υπάρχουν να λύνονται σε χρόνο σύντομο για να προχωρούν οι επενδύσεις και να ενισχύεται η ανάπτυξη της οικονομίας και των θέσεων εργασίας.
Πέραν όμως αυτών των ειδικών τμημάτων, τα οποία ήδη έχουν δημιουργηθεί αλλά –και– λόγω πανδημίας υπολειτουργούν, δικαστικοί προτείνουν την εκδίκαση, κατ’ εξαίρεση, πολλών σημαντικών υποθέσεων, που πρέπει να εκκαθαρίζονται δικαστικά σε σύντομο χρόνο και να μην «πέφτουν στον σωρό», ακινητοποιώντας οικονομικές απαιτήσεις, αιτήματα κοινωνικών κατηγοριών κ.λπ.
Πρόταση χωρίς κόστος
Προς αυτή την κατεύθυνση ο πρόεδρος Εφετών Παναγιώτης Λυμπερόπουλος, ο οποίος για χρόνια διετέλεσε και στην Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, προτείνει ένα μέτρο που δεν έχει οικονομικό κόστος, αλλά η εφαρμογή του μπορεί να λύσει πάρα πολλά και σημαντικά προβλήματα, επιταχύνοντας δικαστικές διαδικασίες σε σοβαρές υποθέσεις.
Κάνοντας λόγο για τη δημιουργία ενός δικαστικού μηχανισμού για την ένταξη σοβαρών υποθέσεων δημοσίου συμφέροντος, σε υψηλή ταχύτητα εκδίκασης, μορφοποιεί την πρότασή του στη δημιουργία ειδικού δικαστικού συμβουλίου, που, όπως τονίζει στην «Κ», «θα αποτελείται από αρεοπαγίτες, θα εξετάζει το αίτημα για ταχεία εκδίκαση και, εφόσον κρίνει ότι πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις, θα το προωθεί στο αρμόδιο δικαστήριο για άμεση εκδίκαση».
Για να υλοποιηθεί το άμεσο της δικαστικής εκκαθάρισης, όπως προσθέτει ο κ. Λυμπερόπουλος, «το δικαστήριο με απόφαση της Ολομελείας του, που θα έχει ήδη ληφθεί, θα έχει δημιουργήσει το ανάλογο τμήμα για την εκδίκαση υποθέσεων δημοσίου συμφέροντος από δικαστές με ανάλογα προσόντα, έτσι όπως αυτά θα προκύπτουν από τις εκθέσεις επιθεωρήσεώς τους. Οι δικαστές θα δικάζουν τις υποθέσεις αυτές κατά προτεραιότητα και εντός του απολύτως απαραίτητου χρόνου». Μάλιστα, προτείνει για τις δίκες αυτές οι δικαστές να αμείβονται κατά το πρότυπο της συμμετοχής των βουλευτών στις συνεδριάσεις επιτροπών της Βουλής, δηλαδή «έξτρα».
Στην ίδια κατεύθυνση, της επιτάχυνσης στην εκκαθάριση ποινικών και αστικών υποθέσεων, προτείνεται η κατάργηση των αλλεπάλληλων βουλευμάτων που εκδίδονται μετά το τέλος της ανάκρισης για μια ποινική υπόθεση, προκαλώντας χρονοτριβή χωρίς προηγούμενο. Αντί αυτών, προτείνεται η μελέτη του φακέλου από εισαγγελέα και η παραπομπή ή μη σε δίκη καθώς και η ενίσχυση και εφαρμογή στην πράξη μορφών συμβιβαστικής επίλυσης σειράς ποινικών υποθέσεων, θεσμοί που έχουν ψηφιστεί εν μέρει, αλλά εφαρμόζονται ελάχιστα.
Η παρακολούθηση του έργου
Στο πλαίσιο της παρακολούθησης της λειτουργίας του δικαστικού μας συστήματος, του εντοπισμού των προβλημάτων του, που δυστυχώς είναι πάρα πολλά, ο κ. Λυμπερόπουλος και πολλοί άλλοι προτείνουν την ίδρυση και λειτουργία εθνικού συμβουλίου Δικαιοσύνης, θεσμός που λειτουργεί και σε άλλες χώρες με εξαιρετικά αποτελέσματα. Το εθνικό συμβούλιο Δικαιοσύνης προτείνεται να έχει ως έργο την παρακολούθηση της λειτουργίας της Δικαιοσύνης και, για τη συγκρότησή του, προτείνεται να μετέχουν ανώτατοι δικαστικοί από όλα τα ανώτατα δικαστήρια, εκπρόσωποι δικαστικών ενώσεων, δικηγορικών συλλόγων και λοιπά. Μέσα στις αρμοδιότητές του προτείνεται να περιλαμβάνεται και η συνεργασία με διεθνείς δικαστικές οργανώσεις, η εκπόνηση σχεδίων αναγκαίων δράσεων για τη Δικαιοσύνη και η υποβολή εμπεριστατωμένης έκθεσης στον αρμόδιο υπουργό. Ηδη ένα βήμα προς την κατεύθυνση της αποτύπωσης της κατάστασης της Δικαιοσύνης έχει γίνει με την ψήφιση από την κυβέρνηση του νόμου που έφερε στη Βουλή ο υπουργός Κων. Τσιάρας για τη δημιουργία υπηρεσίας για τα στατιστικά της Δικαιοσύνης. Τόσο πίσω είναι η κατάσταση.