ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Υστερα από πέντε χρόνια Ελλάδα και Τουρκία επιστρέφουν στο τραπέζι των διαβουλεύσεων, καθώς, μετά την πρόσκληση του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στις 25 Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη θα πραγματοποιηθεί ο 61ος γύρος των διερευνητικών επαφών.
Mέσα σε αυτό το κλίμα ο κ. Ερντογάν εμφανίστηκε θετικός σε μια συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη. Σε δηλώσεις του μετά την καθιερωμένη προσευχή της Παρασκευής, αφού αναφέρθηκε στις επαφές που είχε τις προηγούμενες εβδομάδες με Ευρωπαίους αξιωματούχους, δήλωσε πως «σε όλες τις συνομιλίες κρατήσαμε πάντα θετική προσέγγιση στο θέμα της συνάντησής μας με τον κ. Μητσοτάκη, με την Ελλάδα». Οπως είπε, «έχουν γίνει συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών μας. Δηλώσαμε πως μπορούν να ξεκινήσουν οι διερευνητικές επαφές και οι αντιπροσωπείες μας μπορούν να συναντηθούν. Είπαμε επίσης πως μπορούμε να συναντηθούμε με τον κύριο πρωθυπουργό, πως μπορούμε να κάνουμε τέτοια βήματα. Οι εξελίξεις είναι προς αυτή την κατεύθυνση».
Είχε προηγηθεί και ο ισχυρισμός του κ. Τσαβούσογλου πως κανονίζεται μια συνάντηση με τον κ. Δένδια στα Τίρανα, κάτι που δεν επιβεβαιώθηκε από την Αθήνα. Αναλυτές εκτιμούν πως η Αγκυρα με διαδοχικές κινήσεις και δηλώσεις προσπαθεί να πείσει τις Βρυξέλλες πως είναι εκείνη που προσπαθεί να μειώσει την ένταση.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η επανέναρξη των διερευνητικών. Ωστόσο, ενώ η Ελλάδα αναφέρει πως θα συζητηθεί μόνο το θέμα της υφαλοκρηπίδας και των θαλασσίων περιοχών ευθύνης, η Τουρκία θέλει να προσθέσει κι άλλα ζητήματα. Σύμφωνα με την εφημερίδα Cumhuriyet, η Αγκυρα θέλει να θέσει «το καθεστώς των νησιών του Αν. Αιγαίου, την κατάσταση των νησιών που δεν έχει καθοριστεί η κυριαρχία τους κι άλλα πολλά προβληματικά σημεία μεταξύ των δύο χωρών».
Στην Τουρκία δεν περιμένουν άμεσα αποτελέσματα από τις συνομιλίες, όμως συμφωνούν πως είναι ένα επιπλέον βήμα για τη μείωση της έντασης. Αναφέρουν δε πως η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών θα έχει δυσκολίες, καθώς στους 60 γύρους είχαν συζητηθεί τα περισσότερα θέματα που αφορούσαν την περιοχή του Αιγαίου, όμως τώρα στα θέματα μεταξύ των δύο πλευρών προστέθηκε και το ζήτημα της Αν. Μεσογείου. Το 2019 η Τουρκία συμφώνησε με την κυβέρνηση της Τρίπολης για τον καθορισμό θαλασσίων περιοχών ευθύνης, ενώ το καλοκαίρι του 2020 η Ελλάδα υπέγραψε με την Αίγυπτο τη συμφωνία θαλασσίων περιοχών ευθύνης. Η Τουρκία θεωρεί πως στις συμφωνίες αυτές υπάρχουν περιοχές που αλληλοκαλύπτονται.
Στις διερευνητικές επαφές, για 14 χρόνια η Τουρκία υποστήριζε πως βασικό θέμα συζήτησης είναι το Αιγαίο και οι αξιωματούχοι της υποστήριζαν πως το Καστελλόριζο δεν θα πρέπει να εντάσσεται στις συζητήσεις, καθώς, όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν, το συγκεκριμένο νησί βρίσκεται στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην Αγκυρα αναφέρουν πως στους πρώτους γύρους των διερευνητικών επαφών αναμένεται να δοθεί έμφαση στο ζήτημα των θαλασσίων περιοχών ευθύνης και πως θα συζητηθεί έντονα το θέμα της υφαλοκρηπίδας του Καστελλόριζου.
Η Τουρκία διαρρέει πληροφορίες πως στους 60 γύρους διαβουλεύσεων έχουν τεθεί ζητήματα όπως η έκταση των χωρικών υδάτων, η υφαλοκρηπίδα, ο εναέριος χώρος, ζητήματα περιοχών έρευνας και διάσωσης, ενημέρωσης πτήσεων και των NAVTEX.
Χαρακτηριστικό δείγμα των προθέσεων της γειτονικής χώρας ήταν η ομιλία Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος απευθυνόμενους προς τους πρέσβεις της Ε.Ε. κατηγόρησε την Ελλάδα πως προσθέτει νέες εντάσεις κάνοντας κατάχρηση των NAVTEX, ενώ υποστήριξε πως «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αυξάνει τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου, όπως αυξάνει και τις παράνομες δραστηριότητές της στα νησιά με αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς. Καλούμε την Ελλάδα να σταματήσει τις δραστηριότητες που αυξάνουν την ένταση». Το κρατικό πρακτορείο «Ανατολή» σε δημοσίευμά του ανέφερε πως «η Τουρκία θέλει να συζητηθούν όλα τα ζητήματα στα οποία προκύπτουν προβλήματα στο Αιγαίο, όπως τα χωρικά ύδατα, η υφαλοκρηπίδα, η αποστρατιωτικοποίηση νησιών, το νομικό καθεστώς γεωγραφικών σχηματισμών (σ.σ. αμφισβήτηση κυριαρχίας νησιών), η έκταση του εναέριου χώρου και οι περιοχές έρευνας και διάσωσης. Ενώ για τη Μεσόγειο, επιθυμία της Τουρκίας είναι τα ζητήματα της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης να τεθούν στο πλαίσιο της ευθυδικίας».
Πάντως, η πορεία των διερευνητικών επαφών θεωρείται ενδεικτική των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Πριν από τη διακοπή τους είχε μειωθεί η συχνότητα των συναντήσεων, με αποτέλεσμα να αυξάνεται σταδιακά η ένταση. Με τη διακοπή τους η ένταση κορυφώθηκε.
Οι διερευνητικές επαφές ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2002 και τα πρώτα τρία χρόνια πραγματοποιήθηκαν οι 30 γύροι των συναντήσεων. Την περίοδο 2005-2010 πραγματοποιήθηκαν άλλες 10 συναντήσεις. Η προσπάθεια διαβουλεύσεων αυξήθηκε και πάλι τη διετία 2010-2011, καθώς έγιναν άλλες 12 συναντήσεις. Την περίοδο 2012-2016 κατέστη εφικτό να γίνουν άλλοι 8 γύροι διερευνητικών επαφών – η τελευταία συνάντηση ολοκληρώθηκε την 1η Μαρτίου 2016.