Αν ο εμβολιασμός όλων είναι η άμυνα της κοινωνίας απέναντι στην εξάπλωση της COVID-19, ποιο είναι το εμβόλιο για την ανάταξη της οικονομίας; Πριν από ένα χρόνο, στο ξεκίνημα του πρώτου εγκλεισμού, πρότεινα την υιοθέτηση «ανορθόδοξων μέτρων» με κύριο την πρόκληση μιας πλημμυρίδας ρευστότητας. Η ελληνική κυβέρνηση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κινήθηκαν, ευτυχώς, κατ’ αυτόν τον τρόπο. Για την πλήρη επαναφορά των δραστηριοτήτων, στην καθημερινότητα που τόσο μας λείπει, θα χρειαστεί να επιμείνουμε στην ίδια κατεύθυνση. Τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2022 για την Ευρώπη και, για την Ελλάδα, μέχρι και το 2024.
Σε αυτή την προοπτική, πρέπει να προσαρμοστεί η οικονομική πολιτική. Χρειάζεται να παραμείνει διευθυντική και παρεμβατική. Το κράτος όχι μόνο δεν θα αποσυρθεί από το προσκήνιο, αλλά θα επιβεβαιώσει τον ρόλο που διαδραματίζει σε περιόδους εκτάκτου ανάγκης. Να συντονίζει τις ενέργειες που θα υποστηρίξουν την εμπιστοσύνη, μετά την υπερδεκαετή κρίση, που πήγε τη χώρα ακόμη πιο πίσω σε επενδύσεις. Με αποτέλεσμα τη ραγδαία υποτίμηση της παραγωγικότητας του επιχειρηματικού τομέα και την απώλεια διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
Θετικά παραδείγματα: το πρόγραμμα «Γέφυρα», που στηρίζει ταυτοχρόνως πελάτες και τράπεζες, το πενταετές περιθώριο επιστροφής της επιστρεπτέας, η διασφάλιση της θέσης εργασίας και η πληρωμή των ενσήμων, η κρατική εγγύηση δανείων χωρίς «Τειρεσία». Τέτοια μέτρα θα συνεχιστούν για πολύ καιρό.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το δεύτερο εξάμηνο η ανάταξη της οικονομίας θα έρθει μέσα από μια «έκρηξη κατανάλωσης». Αναμενόμενη είναι και η αύξηση της επιχειρηματικής δαπάνης κατά το πρώτο εξάμηνο του ’22. Μέχρις εκεί, όμως. Σε αυτό το διπλό παράθυρο ευκαιρίας πρέπει να σχεδιάσουμε την επόμενη ημέρα. Τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ αποτελούν μια καλή βάση. Λόγω όμως της εξειδίκευσης που τα συνοδεύει, δεν θα προκαλέσουν αυτομάτως την απαιτούμενη συστράτευση των πολλών καλών μεσαίων και μικρότερων επιχειρήσεων, που θα παραμένουν, ακόμη, όρθιες. Χωρίς τη δραστηριοποίηση αυτών των οικογενειακών ή συνεταιρικών μονάδων, δεν θα μειωθεί δραστικά η ανεργία, ώστε να μπουν περισσότερα χρήματα στο πορτοφόλι της οικογένειας.
Το «εμβόλιο» λοιπόν είναι τριών δόσεων: συγκράτηση φόρων – κρατήσεων, φρέσκος δανεισμός, ανακεφαλαιοποίηση επιχειρήσεων. Δηλαδή: κυβέρνηση – τράπεζες – επιχειρηματίες. Δυστυχώς, η ανταπόκρισή τους είναι αμφίβολη. Η επιδημία έχει εξαντλήσει το κρατικό ταμείο. Οι τράπεζες είναι ακόμη παγιδευμένες στα κόκκινα δάνεια. Οι επιχειρηματίες δεν έχουν τον τρόπο (ούτε τη διάθεση, συχνά) να χρησιμοποιήσουν άλλα, πραγματικά, περιουσιακά τους στοιχεία.
Τι να κάνουμε; Το κράτος μπορεί, πρώτον, να απλώσει την πληρωμή φορολογικών υποχρεώσεων και την επιστροφή των προκαταβολών που έδωσε για την κορωνοκρίση. Δεύτερον, να συνεισφέρει τη συμμετοχή του σε έργα συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα. Οι τράπεζες μπορούν, πρώτον, να συγχρηματοδοτήσουν ένα διευρυμένο σύστημα πιστοληπτικής αξιολόγησης (scoring) για μερικές χιλιάδες επιχειρήσεις, ειδικότερα όσες έχουν ιδέες και προϊόντα αλλά δεν έχουν «τσέπη» για να χρηματοδοτήσουν την αύξηση του κύκλου εργασιών. Και, δεύτερον, να ρυθμίσουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε όσους επιχειρηματίες θα βάλουν νέα κεφάλαια στις δουλειές τους. Τέλος, όπως πάντοτε σε μια ανοικτή οικονομία, οι επιχειρηματίες μπορούν και πρέπει να συνεργαστούν μεταξύ τους, με συγχωνεύσεις και εξαγορές, αλλά και να «επιστρέψουν» στις εταιρείες τους τμήμα των περιουσιακών τους στοιχείων.
Αν όμως τέτοια μέτρα είναι καλά για να κουμαντάρουμε την εσωτερική οικονομία και να επαναφέρουμε το εθνικό προϊόν σε θετική τροχιά, δεν αρκούν για το «παραπάνω» που θα βοηθήσει στο κλείσιμο της ψαλίδας ανταγωνιστικότητας με τις άλλες χώρες. Για να γίνει αυτό, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη συνεχή μείωση παραγωγικότητας της εργασίας και την παράλληλη υστέρηση διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Και τα δύο απαιτούν εξαιρετική είσοδο και τοποθέτηση νέων μη δανειακών κεφαλαίων στην Ελλάδα. Λεφτά υπάρχουν: Ελληνες και διεθνείς επενδυτές έχουν ήδη καταγράψει τις ευκαιρίες και, αν τους το επιτρέψουμε, θα τις εκμεταλλευθούν. Η κυβέρνηση πρέπει να άρει τα κρατικά εμπόδια ώστε ο νέος επιχειρηματικός χάρτης να μπορεί να «κόβει δρόμο» απέναντι στην κρατική γραφειοκρατία. Η αξιωματική αντιπολίτευση οφείλει να αλλάξει την τακτική της συνεχούς φασαρίας και της ρηγμάτωσης (όπως θα έλεγαν και οι ίδιοι…) του κοινωνικού ιστού. Το εμπόδιο για το κάτι καλύτερο από το απλώς καλό είναι πολιτικό. Ο ιός της αυτοκαταστροφής βρίσκεται μέσα μας. Βεβαίως, το πιο αποτελεσματικό εμβόλιο σε μια ελεύθερη οικονομία είναι η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της και η φυγή προς τα εμπρός. Αρκεί να μην περιμένουμε ότι το κράτος μπορεί να κάνει οτιδήποτε δεν θα ήμαστε πρόθυμοι να κάνουμε εμείς οι ίδιοι.
* Ο κ. Μπάμπης Παπαδημητρίου είναι δημοσιογράφος και βουλευτής (Ν.Δ.).