Προετοιμασμένη για μια μακρά περίοδο έντονης διπλωματικής κινητικότητας και ακολούθως για ένα ενδεχομένως δύσκολο καλοκαίρι βρίσκεται η Αθήνα. Ο τελευταίος γύρος των διερευνητικών επαφών και των πολιτικών διαβουλεύσεων, οι αντιδράσεις της Αγκυρας στις εξελίξεις σε επίπεδο Ε.Ε., αλλά και στην εντεινόμενη αμερικανική παρουσία στην Ελλάδα, ενισχύουν την εντύπωση ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται εγκλωβισμένος σε έναν μονόδρομο, ο οποίος οδηγεί στην κλιμάκωση. Οι κινήσεις του κ. Ερντογάν στο εσωτερικό υποδηλώνουν ότι ο επί σχεδόν είκοσι χρόνια κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού στην Τουρκία επενδύει σε κινήσεις που ενισχύουν τα εθνικιστικά και τα ισλαμιστικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, συνδυασμός εκ των πραγμάτων ιδιαιτέρως επικίνδυνος. Παρά τις περί του αντιθέτου δηλώσεις για αμοιβαία επωφελή συνεργασία με τη Δύση, οι κινήσεις του κ. Ερντογάν υποσκάπτουν τη δυνατότητα ειλικρινούς συνεννόησης με την Ε.Ε. ή τις ΗΠΑ.
Την κατάσταση περιπλέκει ακόμη μία παράμετρος, η οποία φαίνεται ότι ενοχλεί σφοδρότατα την Αγκυρα. Αυτή της αναβάθμισης της Ελλάδας στους κόλπους της Δύσης, κυρίως των ΗΠΑ. Οι δυσανάλογα επιθετικές δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων για την παρουσία αμερικανικών στρατευμάτων (δηλαδή νατοϊκών συμμάχων) στη Θράκη, αλλά και για τη χρήση του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, υποδηλώνουν μια ανησυχία στην Αγκυρα. Οπως παρατηρούν πηγές με πολυετή και βαθιά εμπειρία των γεωπολιτικών ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής και της Ανατολικής Μεσογείου, οι Τούρκοι δεν ενοχλούνται απλώς και μόνον από την ad hoc παρουσία των αμερικανικών στρατευμάτων στη Θράκη ή αλλού στην Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στη Σούδα ή στο Στεφανοβίκειο, αλλά και διότι αντιλαμβάνονται πως η Ουάσιγκτον αναζητεί εναλλακτικές σε περίπτωση που τα πράγματα με την Αγκυρα οδηγηθούν σε αδιέξοδο. Η Ελλάδα, εν ολίγοις, αντιμετωπίζεται ως το νότιο σημείο ενός άξονα που ξεκινάει από το Αιγαίο και φθάνει έως τη Βαλτική, με την Τουρκία να μην αποτελεί, απαραιτήτως, στάση.
Η αναζωπύρωση του φαραωνικού σχεδίου του «καναλιού της Κωνσταντινούπολης», ενός δεύτερου Βοσπόρου, που δεν θα υπόκειται στους περιορισμούς (κατά την τουρκική οπτική γωνία) της Συνθήκης του Μοντρέ, υποδηλώνει ακριβώς αυτό τον εκνευρισμό του κ. Ερντογάν και των συνοδοιπόρων του στο ΑΚΡ. Φυσικά, ουδείς στη Δύση επιθυμεί στην παρούσα φάση μια ρήξη με την Τουρκία, ωστόσο η δημιουργία εναλλακτικών οδών και η χάραξη σχεδίων ανάσχεσης προκύπτουν αβίαστα από την ανάγνωση που πραγματοποιούν στις εξελίξεις όσοι τις παρακολουθούν από κοντά.
Αναλόγως, ιδιάζουσα είναι και η στάση της Ε.Ε. Οι εκπρόσωποι μεμονωμένων κρατών όπως η Ισπανία και η Γερμανία είναι ιδιαιτέρως σκεπτικοί για το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων. Το τραπεζικό σύστημα της Ισπανίας είναι επικίνδυνα εκτεθειμένο στην υπό πίεση τουρκική οικονομία, ενώ στη Γερμανία υπάρχει μόνιμος πολιτικός φόβος ότι οι τουρκικής καταγωγής πολίτες θα επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Ωστόσο, η έκθεση του ύπατου εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ, αποτέλεσμα περισσότερο των ισορροπιών μέσα στην Κομισιόν και λιγότερο της συνολικής στάσης του βετεράνου Ισπανού πολιτικού, καταδεικνύει, μεταξύ άλλων, ότι η στάση της Ε.Ε. γίνεται πιο καχύποπτη. Την αρχική πεποίθηση ότι τα προβλήματα μπορεί να αμβλυνθούν έχει αντικαταστήσει η βούληση να βρεθεί κάποιο modus operandi με μια χώρα η οποία βρίσκεται πλέον ξεκάθαρα σε τροχιά αποκλίνουσα από την Ε.Ε. και τις προτεραιότητές της.
Ολα αυτά σημαίνουν ότι η Αθήνα βρίσκεται άγρυπνη και περιμένει. Οπως η «Κ» έχει αναδείξει αρκετές φορές τους τελευταίους μήνες, υφίστανται συνολικά τρία σενάρια για τον τρόπο κλιμάκωσης που μπορεί να επιλέξει η Αγκυρα. Πρώτον, την επαναφορά κάποιου ερευνητικού πλοίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεύτερον, την κινητοποίηση πλωτού γεωτρύπανου. Τρίτον, την εκ νέου εργαλειοποίηση του προσφυγικού και μεταναστευτικού. Η Αθήνα διήνυσε ένα σχετικά ήρεμο χρόνο στο μεταναστευτικό, καθώς αποδείχθηκε ότι η πανδημία λειτούργησε ανασχετικά. Ωστόσο, η αίσθηση ότι η κατάσταση βελτιώνεται έχει αποθρασύνει για ακόμη μία φορά τους δουλεμπόρους, όπως φάνηκε και από τις πρόσφατες εικόνες στο Ανατολικό Αιγαίο.
Η Λιβύη
Η αναμονή δεν σημαίνει και απραξία. Η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Τρίπολη τη Τρίτη, ενώ στην Αγκυρα θα βρίσκονται οι θεσμικές κεφαλές της Ε.Ε., η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, υποδηλώνουν τη βούληση της Αθήνας να επανέλθει στη Λιβύη, η οποία γεωγραφικά αποτελεί μια χώρα που έχει σύνορα με την Ελλάδα. Η ταυτόχρονη παρουσία στην Τρίπολη του πρωθυπουργού της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι, πέρα ότι αποτελεί μια θεωρητικά ιδανική ευκαιρία για συνάντηση, υπενθυμίζει πως η Λιβύη αυτή την περίοδο είναι ιδιαίτερης σημασίας για όλες τις σημαντικές χώρες της περιοχής. Για την Αθήνα το τουρκολιβυκό μνημόνιο θεωρείται παράτυπο και εκ των πραγμάτων ακυρωμένο για τυπικούς λόγους (δεν έχει καν ψηφιστεί από τη Βουλή της Λιβύης), αλλά και ουσιαστικούς (η συμφωνία με την Αίγυπτο).
Εξίσου σημαντική είναι και η αυριανή επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στο Βελιγράδι. Πέρα από τη τριμερή Ελλάδας, Σερβίας και Κυπριακής Δημοκρατίας, αναμένεται να συζητηθούν πολύ σημαντικές πτυχές των πολιτικών που θέλουν να ακολουθήσουν αυτές και άλλες χώρες στον χώρο της βαλκανικής χερσονήσου, όπου τα τελευταία χρόνια οι νεοοθωμανικές βλέψεις της Αγκυρας είχαν δημιουργήσει εστίες ανεπιθύμητης τουρκικής επιρροής. Υπό αυτές τις συνθήκες η μετάβαση του κ. Δένδια στην Αγκυρα, σε περίπου δέκα ημέρες, παραμένει προς το παρόν ενεργή, αν και οι Τούρκοι δοκιμάζουν διαρκώς τα αντανακλαστικά της Αθήνας, όπως έγινε και με τις υπερπτήσεις της περασμένης Τετάρτης.
Η αμυντική θωράκιση
Η διπλωματική κινητικότητα είναι ένα στοιχείο της στρατηγικής που ακολουθεί η Αθήνα ώστε να προετοιμαστεί όσο καλύτερα γίνεται για το ενδεχόμενο αναζωπύρωσης των εντάσεων στην περιοχή. Η ενίσχυση του οπλοστασίου και των αποτρεπτικών δυνατοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεων (Ε.Δ.) είναι το δεύτερο στοιχείο. Τις προηγούμενες ημέρες εντείνονταν οι διεργασίες για το πρόγραμμα των φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) που, είτε σε μορφή επίσημων προτάσεων είτε σε μορφή έκφρασης ενδιαφέροντος, έχει συνολικά επτά μνηστήρες (Γαλλία, ΗΠΑ, Ην. Βασίλειο, Ολλανδία, Ισπανία, Ιταλία και Γερμανία). Η πίεση χρόνου για τη λήψη αποφάσεων είναι μεγάλη, καθώς η ανάγκη του Στόλου για ενίσχυση των δυνατοτήτων, αλλά και αντικατάσταση υφιστάμενων φρεγατών από νεότερα πλοία, είναι αδήριτη. Η προθεσμία του Απριλίου – Μαΐου, πάντως, μοιάζει δύσκολο να επιτευχθεί. Στην Αθήνα εκτιμούν ότι οι παραδόσεις των γαλλικών Rafale θα αρχίσουν εν καιρώ, ενώ αρκετά επενδύονται και στη δυνατότητα της ΕΑΒ να προχωρήσει κατά τα συμφωνηθέντα στην έγκαιρη παράδοση αναβαθμισμένων F-16V. Εντός του μήνα αναμένεται η άφιξη των ισραηλινών UAV Heron, ενώ η Αθήνα επιθυμεί ταχεία προώθηση και άλλων προγραμμάτων που έχουν συμφωνηθεί με το Τελ Αβίβ. Ενα από αυτά είναι το Διεθνές Κέντρο Αεροπορικής Εκπαίδευσης στην Καλαμάτα, που έχει συμφωνηθεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Σημειώνεται, τέλος, ότι η Αθήνα αναμένει πολλά και από τις συζητήσεις με τους Αμερικανούς, ιδιαίτερα στο πλαίσιο ανανέωσης της συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας (MDCA).