Σχεδόν μισό αιώνα πλανάται το μορατόριουμ στο Αιγαίο, δηλαδή η συμφωνία Ελλάδας και Τουρκίας αποφυγής ενεργειών κυριαρχίας πέραν των έξι μιλίων χωρικών υδάτων ως την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.
Οι στρατιωτικές ενέργειες των Τούρκων εκδηλώνονται –ήδη από το 1973– κάθε φορά που η Ελλάδα επιχειρεί να ασχοληθεί με τον πυθμένα υδάτων πέραν των 6 μιλίων. Το «Χόρα» το 1976, το «Σισμίκ» το 1987 αλλά ακόμα και η κρίση των Ιμίων το 1996 –που σημειώθηκε επτά μήνες μετά την κύρωση από την ελληνική Βουλή της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, η οποία επιτρέπει την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια– μπορούν να ερμηνευτούν ως ενέργειες με στόχο τον περιορισμό της Ελλάδας στα 6 μίλια και άρα την ανανέωση του μορατόριουμ.
Διότι «μορατόριουμ» δεν είναι μόνον η αποφυγή στρατιωτικών προκλήσεων, αλλά και η απαγόρευση ερευνών.
Στο πλαίσιο αυτό, η περυσινή τουρκική επιχείρηση με το «Ορούτς Ρέις» να «χαράσσει» τις γραμμές του ανυπόστατου (αλλά εν ισχύι) τουρκολιβυκού μνημονίου μπορεί να ερμηνευτεί ως πράξη του ιδίου έργου.
Ως ενέργεια με στόχο την επέκταση του μορατόριουμ έως την Κύπρο, η οποία ακολούθησε έπειτα από ελληνικές νύξεις (τον Οκτώβριο του 2019) για κοίτασμα νότια της Κρήτης («Τάλως»).
Βεβαίως, η Ελλάδα δεν έχει λόγο να αρνείται την ηρεμία, έστω κι αν το αντίτιμο είναι η αδυναμία κατοχύρωσης πεδίων υδρογονανθράκων χωρίς την τουρκική συναίνεση ή η αδυναμία αξιοποίησης του ενδεχόμενου ύπαρξης κοιτασμάτων ως πρόφαση για μια de facto επέκταση των χωρικών υδάτων μέσω ερευνών…
Στο πλαίσιο αυτό, μετά τις τουρκικές προκλήσεις του 2020, ο Κυριάκος Μητσοτάκης συναντά σήμερα τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.
Ολοι οι πρωθυπουργοί έχουν αντιμετωπίσει εντάσεις που προηγούνται συναντήσεων.
Τι διαφορετικό μπορεί να γίνει σήμερα; Στο αφιέρωμα της «Κ», ο Ευάγγελος Βενιζέλος τονίζει ότι η συνάντηση γίνεται μέσα σε ένα διεθνές πλαίσιο όπου «συντελείται η στρατηγική ανασυγκρότηση της Δύσης».
Η Ντόρα Μπακογιάννη υποστηρίζει ότι η «επανεκκίνηση στις σχέσεις των δύο χωρών» είναι εφικτή.
Ο Γιώργος Κατρούγκαλος θεωρεί ότι πρέπει να πιεστεί η Τουρκία για έναν ουσιαστικό διάλογο, ενώ ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης, που προβλέπει «επανάληψη μονολόγων», προσθέτει ότι «ένας αλυσιτελής διάλογος είναι προτιμότερος από τη χρήση όπλων».
ΝΤΟΡΑ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗ*
Μια νέα στρατηγική προσέγγιση
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βγαίνουν(;) από μία περίοδο μεγάλης κρίσης, ίσως της μεγαλύτερης των τελευταίων ετών. Η επιθετική πολιτική της Τουρκίας, με την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, την ένταση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και η ακραία ρητορική που υιοθέτησε το τελευταίο διάστημα δυσκολεύει την επόμενη μέρα των ελληνοτουρκικών.
Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία –και η κλιμάκωση της έντασης την περασμένη χρονιά το αποδεικνύει– ότι πλέον δεν μπορούμε να πορευόμαστε απλώς «κατασταλτικά». Δεν αρκεί πλέον να ρίχνουμε τους τόνους, μέχρι την επόμενη πιθανή, και ίσως αναμενόμενη, κλιμάκωση. Επιβάλλεται ένα στρατηγικό πλάνο που θα προσπαθήσει να θεραπεύσει την παθογένεια των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Διαφορές μεταξύ χωρών μπορεί να υπάρχουν, αλλά είναι ουσιώδες να υπάρχει παράλληλα εμπιστοσύνη και αξιόπιστος δίαυλος επικοινωνίας.
Μία τέτοια στρατηγική προσέγγιση προωθεί επιτυχώς η Ελλάδα. Η ελληνική εξωτερική πολιτική την τελευταία διετία έχει αυξήσει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό που λαμβάνει τόσο από την Ευρώπη όσο και από τη διεθνή κοινότητα. Αποτέλεσμα, το πρίσμα της αντιμετώπισης των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας να είναι ευρωπαϊκό, ενώ οι συμμαχίες της χώρας μας τόσο εντός όσο και εκτός του γεωπολιτικού πλαισίου της Δύσης να έχουν ισχυροποιηθεί.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
*Η κ. Ντόρα Μπακογιάννη είναι πρώην υπουργός Εξωτερικών, βουλευτής Χανίων της Ν.Δ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΡΟΖΑΚΗΣ*
Δεν περιμένουμε εντυπωσιακές εξελίξεις
Η επικείμενη συνάντηση του κ. Μητσοτάκη με τον κ. Ερντογάν, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ, έρχεται να επισφραγίσει τη συνέχιση των διπλωματικών πρωτοβουλιών που οι δύο χώρες εγκαινίασαν στη θέση της διπλωματίας των κανονιοφόρων, η οποία είχε υιοθετηθεί το περυσινό καλοκαίρι. Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε μια εξομάλυνση των διαδικασιών επίλυσης των διαφορών, που επιλέγει την ειρηνική επίλυση απέναντι στη βιαιότητα μιας ένοπλης ρήξης.
Υπάρχει, πάντως, κάτι το προβληματικό σε αυτή τη συνάντηση: συνήθως οι επαφές κορυφής έρχονται να πραγματοποιηθούν ως αποκορύφωμα προηγούμενων διαβουλεύσεων οι οποίες έχουν επιλύσει τα βασικά ζητήματα, και στους δύο ηγέτες απομένει η επικύρωση των συμφωνηθέντων με το κύρος που τους διακρίνει. Στην προκειμένη περίπτωση τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί. Οι διερευνητικές συνομιλίες που έχουν ξεκινήσει και οι συναντήσεις των δύο υπουργών των Εξωτερικών δεν έχουν αποδώσει καρπούς, και η ατμόσφαιρα των ελληνοτουρκικών επιβαρύνεται από αντεγκλήσεις, οι οποίες προκαλούνται από ατυχείς δηλώσεις Τούρκων ιθυνόντων.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τι περιμένουμε από τη συνάντηση κορυφής; Μια κουραστική επανάληψη του ομαδικού μονολόγου των δύο ηγετών, όπου ο Τούρκος συνομιλητής θα επαναλάβει τις γνωστές διεκδικήσεις για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου και την ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, τις γνωστές αιτιάσεις για την ελληνική πρόθεση επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ., για την αποστρατιωτικοποίηση των ακραίων ανατολικών ελληνικών νησιών, τις απαιτήσεις κυριαρχίας πάνω σε ορισμένα ελληνικά νησιά και βραχονησίδες και τον ψόγο για τη δήθεν κακομεταχείριση της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης από τις ελληνικές Αρχές, όπως και των μεταναστών που επιχειρούν είσοδο στο έδαφος της χώρας μας; Και την ελληνική πλευρά να αντιτείνει, στηριγμένη στο διεθνές δίκαιο, την ύπαρξη δικαιωμάτων σε υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, τους λόγους στρατιωτικοποίησης των νησιών, τις έωλες διεκδικήσεις της γείτονος πάνω σε ορισμένα ελληνικά νησιά και βραχονησίδες και την ισονομία και ισοπολιτεία που επικρατεί στην Ελλάδα σε σχέση με τη μειονότητα και τους μετανάστες;
Διαβάστε περισσότερα εδώ
* Ο κ. Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΣ*
Εις βάρος μας αν βάλουμε χαμηλά τον πήχυ
Οι επόμενες ημέρες θα είναι κρίσιμες για τον διεθνή και περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας. Η συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν θα καθορίσει το νέο πλαίσιο των αμερικανοτουρκικών ισορροπιών σε όλα τα κρίσιμα πεδία στα οποία έχει διεκδικήσει η γείτονα χώρα ενισχυμένο ρόλο (σχέσεις με Ρωσία, Λιβύη, Συρία, Αφγανιστάν, Ουκρανία, Καύκασος, Ανατολική Μεσόγειος). Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα αποφασίσει εάν θα προωθήσει μια θετική ευρωτουρκική ατζέντα. Οι αμερικανοτουρκικές και οι ευρωτουρκικές σχέσεις είναι, συνεπώς, σήμερα πιο δυναμικές και σύνθετες από ποτέ. Υπό αυτές τις συνθήκες, σε αυτό το περιβάλλον, θα είναι τεράστιο λάθος της κυβέρνησης να αντιμετωπίζει την Τουρκία με τα εργαλεία άλλων δεκαετιών. Να θεωρεί ότι είναι «απομονωμένη», να προωθεί έναν διάλογο μη λύσης για τα μικρά, για να αποφύγει να καταπιαστεί με τον πυρήνα του ζητήματος: τις ελληνοτουρκικές, ευρωτουρκικές και αμερικανοτουρκικές σχέσεις στη διαπλοκή τους.
Θα είναι επίσης λάθος η επικείμενη συνάντηση να είναι απλώς μια επανάληψη σε ανώτερο επίπεδο της πρόσφατης επίσκεψης Τσαβούσογλου: να επιδιωχθεί μόνον η συνέχεια της αποκλιμάκωσης της έντασης, να έχουμε απλώς ένα ήσυχο καλοκαίρι. Ετσι θα σπαταλήσουμε χωρίς κέρδος μια σημαντική συγκυρία, στην οποία ο Τούρκος πρόεδρος πιέζεται να επιδείξει εποικοδομητική στάση, αλλά και να στηρίξει την οικονομία του. Κάθε συνάντηση που πραγματοποιεί η Τουρκία με την Ελλάδα χωρίς να πιέζεται για τίποτα, αποκαθιστά την εικόνα της στη Δύση χωρίς κόστος.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
* Ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ*
Δεν αρκεί ένα ακόμη μορατόριουμ
Τώρα πλέον η ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής συγχρονίζεται με τη συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν, που επίσης θα γίνει με την ευκαιρία της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Ο κ. Ερντογάν όταν θα συναντηθεί με τον Ελληνα πρωθυπουργό θα έχει οριστικοποιήσει τις δικές του απαντήσεις στις σαφείς στρατηγικές ερωτήσεις που θέτει ο πρόεδρος Μπάιντεν σε όλες τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ, που στη μεγάλη πλειονότητά τους είναι και μέλη της Ε.Ε.
Ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής πρώτη φορά μετά πολλές δεκαετίες διεξάγεται ως παρακολούθημα μιας στρατηγικά καθοριστικής πολυμερούς συνάντησης, που στην ουσία είναι μια συνάντηση ΗΠΑ – Ε.Ε., μια συνάντηση ΗΠΑ – Τουρκίας και μια συνάντηση ΗΠΑ – Ρωσίας. Η προτεραιότητα του προέδρου Μπάιντεν δεν είναι ούτε οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ούτε το Κυπριακό, αλλά η στρατηγική ανασυγκρότηση της Δύσης και η καθαρή λειτουργία του ευρωατλαντικού άξονα σε σχέση με όλα τα μείζονα ζητήματα, πρωτίστως σε σχέση με την Κίνα και επικουρικά σε σχέση με τη Ρωσία, που θα πιεστεί να τοποθετηθεί σε στρατηγικά διλήμματα πολύ ευρύτερα από αυτά που θέλει να χειρίζεται. Ανάλογο είναι προφανώς και το ζήτημα «Τουρκία», που είναι διαφορετικό και μεγαλύτερο για τις ΗΠΑ από την κατάσταση μόνο στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Τα ανοικτά μέτωπα σε Συρία, Λιβύη, Ουκρανία και η αναζωπύρωση της κρίσης στο Μεσανατολικό (σε όλα εμπλέκονται και η Ρωσία και η Τουρκία), θα γίνει, νομίζω, προσπάθεια να τοποθετηθούν σε ευρύτερα συμφραζόμενα. Ολοι θα κληθούν με κάποιον τρόπο να τοποθετηθούν απέναντι σε αυτό που λέγεται Δύση.
Από τη Γερμανία λόγω του αγωγού Nord Stream 2 και την Ε.Ε. λόγω της ευρωκινεζικής εμπορικής συμφωνίας, μέχρι τον πρόεδρο Πούτιν που πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην απλουστευτική θέση του αντιπάλου της Δύσης και την πιο επεξεργασμένη θέση του στρατηγικά οριοθετημένου «άλλου». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Ερντογάν θα διεκδικήσει όσο γίνεται περισσότερους βαθμούς «εξαιρετισμού» λόγω γεωγραφικής θέσης και πολιτιστικής ταυτότητας, θα τονίσει όμως, εκτιμώ, ότι η Τουρκία είναι μια θεμελιωδώς δυτική χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που πάντα επιθυμεί τη στενότερη δυνατή σχέση με την Ε.Ε.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
* Ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είναι πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, πρώην υπουργός Εθνικής Αμυνας.